Kadzie do nixtamalizacji w Tehuacán Viejo

Oryginalny artykuł: Hallan posible evidencia de nixtamalizacion prehispanica en Tehuacan Viejo

W kompleksie ceremonialnym na terenie stanowiska archeologicznego Tehuacán Viejo (stan Puebla, Meksyk), archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) odkryli cztery niewielkie kadzie z okresu postklasycznego (z lat 1000-1350 n.e.), które mogą stanowić świadectwo prekolumbijskiej nixtamalizacji, czyli specjalnego przygotowywania masy kukurydzianej, używanej do wyrobu tortilli. Noemí Castillo Tejero, od ponad 20 lat prowadząca prace w rejonie Tehuacán przekazała, że kadzie znajdują się w dwóch z czterech kompleksów architektonicznych: jedna w Budowli V w Grupie III, a trzy pozostałe w Grupie I, z czego jedna w Budowli XI i dwie w Budowli X.

Jedna z kadzi odkrytych w Tehuacán Viejo (fot. Noemi Castillo Trejo)

Każda z kadzi umieszczona jest w posadzce, ma średnicę około 60 centymetrów i może pomieścić do 5 litrów wody. Fakt, że znajdują się w pobliżu dawnych kuchni świadczy o tym, że mogły być wykorzystywane w procesie moczenia ziaren kukurydzy w zimnej wodzie, który poprzedzał obecne gotowanie. Kadzie wykonano z gliny połączonej z wapnem, co wspomagało zmiękczanie ziaren. Natrafiono również na comale, czyli płytki służące do smażenia tortilli. Być może właśnie w owym miejscu przygotowywano tortille dla kapłanów i innych przedstawicieli elity, zamieszkujących tę część miasta.

Prawdopodobnie kadzie były wykorzystywane w procesie nixtamalizacji
(fot. Noemi Castillo Trejo)

Noemí Castillo Tejero zaznaczyła, że kadzie były zbyt małe, aby służyć do zbierania samej wody i są oddzielone od złożonego systemu gromadzenia wody deszczowej, składającego się ze zbiorników o pojemności do 20 000 litrów i połączonych z siecią kanałów, które odprowadzały wodę z głównych placów miasta.

Jeden z kompleksów architektonicznych w Tehuacán Viejo (fot. Noemi Castillo Trejo)

Augusto Trejo González, inżynier biochemik z Instituto Politécnico Nacional wyjaśnił, że proces nixtamalizacji, dzięki któremu kukurydza stawała się łatwiej przyswajana przez organizm, mógł pojawić się juz 6-7 tysięcy lat temu, kiedy stopniowo udomowiano łodygi i owoce teocintle, Z czasem zaczęto moczyć kukurydzę wraz z naturalnymi składnikami bogatymi w sole i węglany, jak prażone muszle morskie lub sól mineralna znana jako tequesquite i wydobywana w porze suchej z osadów jeziornych. Zwiększało to zawartość  wapnia, fosforu, żelaza i niacyny w ziarnach kukurydzy. Kiedy rozwinęło się garncarstwo, cały proces trwał krócej, gdyż ziarna kukurydzy można było gotować w temperaturze 80 stopni Celsjusza, dzięki czemu uzyskiwały lepszy smak, a otrzymywana masa była bardziej plastyczna.

Budowla piramidalna w Tehuacán Viejo (fot. Noemi Castillo Trejo)

Stanowisko archeologiczne Tehuacán Viejo leży u stóp wzgórza Cerro Colorado i zajmuje powierzchnię około 126 hektarów. W czasach prekolumbijskich było stolicą jednej z czterech prowincji (wraz z Tepexi El Viejo i Tecamachalco w stanie Puebla oraz Coixtlahuaca na północy stanu Oaxaca),.zamieszkiwanej przez ludność z grupy etnicznej znanej jako Popoloca. Kultura ta rozwijała się już w okresie klasycznym, w latach 400-900 n.e., utrzymywała kontakty handlowe zarówno z Mistekami, jak i z ludnością posługującą się językiem nahuatl.