Kogo pochowano w Świątyni XVIII-A w Palenque?

Świątynia XVIII-A wznosi się na południe od słynnej Grupy Krzyża w Palenque. Już w 1957 roku Alberto Ruz Lhuillier odkrył tam pochówek królewski oznaczony jako Grobowiec 3. Chociaż od tamtego czasu minęło ponad pół wieku, grób ten do dziś stanowi jedną z największych zagadek Palenque, gdyż nie wiadomo, do kogo należą znalezione tam szczątki. W lipcowym wydaniu Arqueología Mexicana, antropolog Lourdes Rocío Couoh Hernández i archeolog Martha Cuevas García z UNAM w Meksyku przedstawiły nowe wyniki dokładnych badań szkieletu.

Maska z jadeitu i masy perłowej, stanowiąca ozdobę pasa władcy,
Grobowiec 3, Świątynia XVIII-A w Palenque
(Museo Alberto Ruz Lhuillier w Palenque, stan Chiapas, Meksyk)

Świątynia XVIII-A ma portyk z trzema wejściami i sanktuarium z dwiema bocznymi komnatami. Pod posadzką znajduje się specjalny niewielki kanał – tak zwany „psicoducto” - prowadzący do Grobowca 3. Zdaniem uczonych, podobne kanały odkryte w Świątyni Inskrypcji i w Świątyni XX miały umożliwiać kontakt ze zmarłymi. W komnacie grobowej znaleziono pozostałości tkaniny i malowideł ściennych w kolorze czerwonym na białym tle. Zmarłemu towarzyszyły bogate dary, w tym maska z jadeitu i masy perłowej, jadeitowe ozdoby uszu i naczynia ceramiczne. Co prawda w 2004 roku Robert Rands, na podstawie datowania ceramiki ustalił, że pochówek pochodzi z lat 400-600 n.e., to jednak badania przeprowadzone przez Couoh Hernández i Cuevas García dowodzą, iż grobowiec jest wcześniejszy i przypada na lata 250-420 n.e.

Szczątki złożonej w grobie osoby spoczywały na posadzce. Z powodu osunięcia się ziemi, czaszka uległa zniszczeniu, ale pozostała część szkieletu zachowała się w dobrym stanie i znajdowała się dokładnie w miejscu, gdzie ułożono zmarłego. Widoczne były jeszcze pozostałości cynobru, co świadczy o ponownym otwieraniu grobowca. Można zatem sądzić, że badana wcześniej ceramika pochodziła z późniejszego okresu. Pochowaną osobą był młody mężczyzna, który zmarł w wieku 25-27 lat. Analiza wykazała, że cierpiał on na trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa, znane jako idiopatyczna skolioza młodzieńcza. Przyczyny choroby mężczyzny nie są znane i nie można ustalić dokładnie, w jakim momencie życia pojawiło się skrzywienie. 

 

 Fotografie przedstawiające skrzywienie kręgosłupa mężczyzny pochowanego w Grobowcu 3

(for. Lourdes Couoh)

Fotografia przedstawiająca osobę cierpiącą na podobne schorzenie związane ze skrzywieniem kręgosłupa
(for. Lourdes Couoh)

Współczesne badania medyczne dowodzą, że takie schorzenie nie tylko powoduje ból pleców, ale prowadzi do niewydolności krążeniowo-oddechowej z powodu ucisku w tętnicy płucnej i w prawej komorze serca, a w konsekwencji – nawet do śmierci. Chociaż nie wiemy, czy w przypadku osoby z Grobowca 3 schorzenie to przyczyniło się bezpośrednio do śmierci, to z pewnością znacząco wpłynęło na jego życie. Poza tym, na kościach kończyn dolnych zmarłego widoczne są ślady będące wynikiem asymetrycznego ruchu ciała i problemów z chodzeniem. Urazy w stanie kolanowym pozwalają przypuszczać, że z powodu choroby mężczyzna spędzał wiele czasu siedząc z podgiętymi nogami.

Rysunek przedstawiający pozycję, w jakiej mężczyzna musiał spędzać większość czasu
(rys. Lourdes Couoh)

Bogate dary z Grobowca 3 sprawiły, że jest on uważany za najstarszy grób królewski w Palenque. Kim jednak był pochowany w nim młodzieniec? Przez ostatnie lata pojawiały się różne hipotezy na temat tożsamości owej tajemniczej osoby. Linda Schele przypuszczała, że mógł to być władca Ahkal Mo' Nahb I, który zasiadł na tronie w 501 r. n.e. i zmarł w 524 r. n.e., w wieku 59 lat. David Stuart brał też pod uwagę poprzedniego króla, Butz'aj Sak Chihk, urodzonego w 459 r. n.e.  Jednak dzięki nowym badaniom wiadomo już, że sugestie te nie znajdują potwierdzenia, gdyż wspomniani powyżej władcy żyli znacznie dłużej.

Jadeitowa ozdoba uszu pochodząca z Grobowca 3
(Museo Alberto Ruz Lhuillier w Palenque)

Datowanie szkieletu na lata 250-420 n.e. wskazywałoby raczej na osobę z czasów poprzedzających K'uk' Bahlam, który zasiadł na tronie w 431 r. n.e. i jest uznawany za założyciela dynastii w Palenque.  Lourdes Rocío Couoh Hernández i Martha Cuevas García uważają, że być może po śmierci władcy złożonego w Grobowcu 3 w Świątyni XVIII-A, biorąc pod uwagę jego chorobę, postanowiono desygnować na króla osobę z innego rodu jako założyciela nowej dynastii. Palenque może mieć zatem znacznie dłuższą historię, sięgającą wieki wcześniej, choć ze względu na brak inskrypcji z tamtego odległego okresu trudno odtworzyć ów fragment dziejów.