Przed Kolumbem: Stroje kobiet w Mezoameryce

Stroje kobiet w Mezoameryce możemy poznać dzięki zachowanym figurkom oraz wizerunkom namalowanym w księgach (kodeksach), na naczyniach ceramicznych, na wewnętrznych ścianach budowli oraz wyrzeźbionych na zabytkach kamiennych. Pewnych informacji dostarczyli też hiszpańscy kronikarze. Podstawą kobiecego stroju była spódniczka, zwana dziś po prostu corte, w nawiązaniu do prostego pasa tkaniny, który owijano wokół ciała. Takie krótkie spódniczki kobiet były odpowiednikiem męskich przepasek na biodra. W języku náhuatl nazywano je cueitl. Dla osób o niższym statusie społecznym były one zazwyczaj jedynym odzieniem.

Bogini Cihuateotl odziana w spódniczkę (La Mixtequilla, stan Veracruz, Meksyk)
(Muzeum Antropologii w mieście Xalapa, stan Veracruz, Meksyk)

Figurki: Azteków (po lewej) i Majów (po prawej)

przedstawiające kobiety odziane jedynie w spódnice

(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Figurki z rejonu obecnego stanu Veracruz przedstawiające kobiety w spódniczkach

(po lewej - Muzeum Antropologii w mieście Xalapa, stan Veracruz, Meksyk;

po prawej - Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Znacznie szersze pasy tkaniny, zwane enredo, służyły jako długie spódnice, sięgające kostek. Można też było osłonić nimi całe ciało i wówczas były spinane lub zawiązywane nad biustem. Wyglądem przypominały sarong.

Majańska bogini Chak Chel w enredo (Kodeks Madrycki)

Figurka z wyspy Jaina (stan Campeche, Meksyk) przedstawiająca
majańską kobietę w enredo, przypominającym sarong
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Górną część ciała osłaniano narzutkami, nazywanymi quechquemitl w języku náhuatl. Quechquemitl to dwa prostokątne pasy tkaniny, połączone ze sobą tak, aby utworzyć narzutkę w formie trójkąta, opadającą na ciało z przodu i z tyłu.

Figurki azteckie przedstawiające kobiety w spódniczkach i narzutkach quechquemitl
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Aztecka bogini Chalchiuhtlicue w długiej spódnicy i narzutce quechquemitl
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Figurki z rejonu Tlaxcala (po lewej) i z Teotihuacan (po prawej),

przedstawiające kobiety w spódniczkach i narzutkach quechquemitl

(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

U Zapoteków i Misteków narzutki te miały bardziej zaokrąglone końce, a niekiedy przypominały raczej nasze bolerka.

Figurka Zapoteków przedstawiająca kobietę w spódnicy i quechquemitl z zaokrąglonymi końcami
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Kobieta w spódniczce i narzutce quechquemitl w misteckim Kodeksie Nuttall

Z kolei na ziemiach należących obecnie do stanu Veracruz (Meksyk), kobiety nosiły narzutki w formie prostokąta, z delikatnie zaokrąglonymi narożnikami.

Figurki kobiece z ziem obecnego stanu Veracruz (Meksyk)

(po lewej - Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk,

po prawej - Muzeum Antropologii w mieście Xalapa, stan Veracruz)

Najbardziej eleganckim strojem kobiet w Mezoameryce był jednak huipil. Chociaż obecnie huipile kojarzą nam się szczególnie z majańskimi kobietami, to jednak nazwa ta nie pochodzi z języka majańskiego, ale od słowa uipilli w języku náhuatl. Huipil to luźna tunika bez rękawów, a w zasadzie szeroki pas tkaniny z otworem na głowę. Huipile mogły sięgać do kolan lub nawet do kostek.

Figurka z ziem obecnego stanu Veracruz przedstawiająca kobietę w huipilu
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meskyk)

Huipilami zachwycali się hiszpańscy kronikarze. Diego de Landa wspominał o strojach kobiet majańskich, a Diego Durán i Bernardino de Sahagún - azteckich. Podkreślali w swych zapiskach, że były piękne i bogate, wykonane z różnobarwnych tkanin i ozdobione nie tylko deseniami, ale również kwiatami, piórami ptaków lub farbowaną sierścią królików.

Mistecka kobieta w spódnicy i huipilu (Kodeks Nuttall)

Figurki z wyspy Jaina (stan Campeche, Meksyk)

przedstawiające majańskie kobiety w huipilach

(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Na ziemiach Majów wykonywano też huipile z bardzo delikatnych, niemal przezroczystych tkanin, przypominających naszą gazę. Poza tym kobiety z majańskiej elity bardzo często dekorowały je paciorkami z jadeitu, perłami i plakietkami z muszli.

Majańska kobieta w przezroczystym huipilu (waza pochodząca z Tikal, Gwatemala)
(Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala)

Niektóre huipile były skromniejsze i jednobarwne. Inne z kolei ozdobione najróżniejszymi wzorami, czasami związanymi z odprawianymi rytuałami. Stroje, szczególnie spódnice, w zależności od statusu społecznego mogły być utkane z bawełny, włókien agawy, juki lub liści palmowych.

Majańskie kobiety w białych huipilach podczas rytuału samoofiary
(Malowidło ścienne w Komnacie 3 w Budowli I w Bonampak)
(replika w Narodowym Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Huipile nadal stanowią najważniejszy strój majańskich kobiet, zamieszkujących ziemie Gwatemali i stanu Chiapas w Meksyku. Noszone są zwłaszcza podczas różnych świąt i świadczą o przynależności etnicznej indiańskich kobiet. Desenie, kolory i technika wykonania zależą od poszczególnych regionów.

Huipile majańskich kobiet z Gwatemali
(Museo Ixchel w mieście Gwatemala)

Tradycja noszenia huipili przetrwała również na Jukatanie. Tamtejsze współczesne huipile są najczęściej białe i ozdobione jedynie wokół szyi i na dole. Niektóre są haftowane ręcznie, inne już maszynowo.