Badania kipu z Incahuasi

Oryginalny artykuł: Untangling an accounting tool and an ancient Incan mystery

Pierwsze kipu znaleziono na terenie stanowiska archeologicznego Incahuasi już w 2013 roku. W późniejszym okresie natrafiono na kolejne, liczące 500 lat i zachowane w bardzo dobrym stanie ze względu na suchy klimat. Odkrycia te miały szczególne znaczenie, gdyż wcześniej archeologom udawało się znaleźć kipu jedynie w grobowcach, a w przypadku innych, przechowywanych obecnie w kolekcjach muzealnych lub prywatnych, nie zawsze jest znane miejsce ich pochodzenia i kontekst archeologiczny. Natomiast w Incahuasi, kipu znajdowały się w magazynie, w którym gromadzono produkty rolnicze, a zatem służyły do zachowania informacji na temat ilości fasoli, kukurydzy, chili czy orzeszków ziemnych. Wiadomo, że węzełki odnosiły się do liczby, a odpowiednie zestawienie węzełków i sznurków mogło wyrażać działania matematyczne, dodawanie i odejmowanie. Gary Urton (ekspert od kipu) i Alejandro Chu (archeolog kierujący wykopaliskami) uważają, że dokładne przeanalizowanie kipu i ich porównanie pozwoli ustalić, czy poszczególne kipu związane z kukurydzą, orzeszkami ziemnymi, chili czy fasolą wyróżniają się kolorami, rodzajem węzełka lub innymi cechami charakterystycznymi. Na tej podstawie można by opracować listę symboli, jakimi posługiwali się Inkowie.

Zwój splątanych kipu znalezionych w Incahuasi (fot. William Neuman / The New York Times)

Obecnie 29 kipu z Incahuasi jest przechowywanych w Limie, wraz z innymi artefaktami, w tym mumiami dziecka i psa, ludzkimi kośćmi, dziesiątkami fragmentów tkanin i licznymi naczyniami ceramicznymi. Właścicielka domu i zarazem konserwator zabytków, pani Patricia Landa z ogromną cierpliwością czyści kipu i przygotowuje je do dalszych badań, gdyż część z nich była ze sobą splątana. Incahuasi było miastem stanowiącym w połowie XV w. i na początku XVI w. bazę wypadową Inków na południowym wybrzeżu, a potem stało się dobrze prosperującym centrum administracyjnym. Panował tam duży ruch i dostarczano spore ilości produktów rolniczych. Magazyny, w których znaleziono kipu były przypuszczalnie wykorzystywane do gromadzenia żywności dla wojska uczestniczącego w podbojach Inków. Dobrze zorganizowani i zarządzający rozległymi terenami Inkowie mogli używać kipu do rejestrowania ilości prowiantu, a kopie takich zapisów były przypuszczalnie wysyłane do większego centrum administracyjnego, na przykład do stolicy w Cusco, gdzie można było je odczytać i sprawdzić. Na terenie Incahuasi znaleziono przykłady kilku kipu związanych razem, co zdaniem badaczy może dowodzić dwukrotnego liczenia produktów w celu zapewnienia poprawności w rejestrach księgowych. Jak podaje Patricia Landa, jedno kipu miało natomiast rozwiązane węzełki, co sugerowałoby, że zachowana tam informacja została „wymazana” i w ten sposób kipu mogło być wykorzystane ponownie.

Patricia Landa przygotowująca kipu do dalszych badań (fot. William Neuman / The New York Times)

Alejandro Chu podkreśla, ze chociaż kipu znalezione w Incahuasi było przypuszczalnie wykorzystywane jedynie do liczenia różnych produktów rolniczych, to jednak dokumenty hiszpańskich kronikarzy podają, że zarówno w czasach prekolumbijskich, jak i kolonialnych, kipu służyło również innym celom. Zapiski kolonialne wspominają, że podczas sporów o tereny, Indianie przynosili kipu aby wykazać swoje prawa własności ziemi. Gary Urton przygotował specjalną bazę danych wszystkich znanych 870 kipu. Dla większości z nich zostały podane dokładne informacje na temat rozmiarów, kolorów i konfiguracji.

Czytaj też: Ruiny Incahuasi (Peru) otwarte dla zwiedzających

                 25 nowych kipu z Incahuasi