Malowidła naskalne w Jaskini San Borjitas

Oryginalny artykuł: Pinturas rupestres de la Cueva de San Borjitas de las mas antiguas del estilo gran mural

Na wysokości 250 metrów, w pobliżu potoku San Baltasar znajduje się wejście do Jaskini San Borjitas, we wnętrzu której zachowały się jedne z najpiękniejszych malowideł naskalnych, należących do tak zwanej tradycji Gran Mural. Okoliczne rejony były zamieszkiwane juz 7500 lat temu. San Borjitas jest jednym z trzech udostępnionych zwiedzającym stanowisk archeologicznych w paśmie górskim Guadalupe, rozciągającym się na zachód od miejscowości Mulegé, kilka kilometrów od Zatoki Kalifornijskiej. Rozległa i zacieniona jaskinia stanowiła idealne miejsce dla malowideł naskalnych.

Jaskinia San Borjitas (po prawej) (fot. Mauricio Marat / INAH)

María de la Luz Gutiérrez, archeolog z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) w Meksyku od trzydziestu lat bada malowidła naskalne w południowej części stanu Baja California (Meksyk). Swoją pracę rozpoczęła w paśmie górskim San Francisco, a potem kontynuowała ją w górzystym rejonie Guadalupe. Jest przekonana, że tradycja Gran Mural pojawiła się po raz pierwszy właśnie w Jaskini San Borjitas i dopiero później rozprzestrzeniła się na cały obszar kulturowy. Do tej pory zdołała zarejestrować w tej grocie 120 motywów o różnych rozmiarach.

Malowidła w Jaskini San Borjitas (fot. Mauricio Marat / INAH)

Region ten był zamieszkiwany przez Indian Cochimí. Prowadzone przez dziesiątki lat badania pozwoliły wyróżnić co najmniej pięć stylów malarskich, które pojawiły się w okresie od I w. p.n.e. do XIV w. n.e. i znane są jako: Rojo sobre granito, San Francisco, La Trinidad, San Borjitas i Bahía Concepción, a także dwa ostatnio opisane: Guajademí i La Matanza. Wszystkie charakteryzują się dużymi rozmiarami.

Malowidła w Jaskini San Borjitas (fot. Mauricio Marat / INAH)

Na setkach malowideł naskalnych w pasmach górskich Guadalupe i San Francisco, María de la Luz Gutiérrez zidentyfikowała kilka nałożonych na siebie warstw malarskich. Na podstawie fotografii dokonała wirtualnego oddzielenia poszczególnych motywów. Okazało się wówczas, że na najstarszych warstwach stylu San Borjitas można dostrzec wizerunki postaci całkowicie odmiennych od tych, które są typowe dla stylu San Francisco i pojawiają się dopiero na najpóźniejszej warstwie malowideł.

Malowidła w Jaskini San Borjitas (fot. Mauricio Marat / INAH)

W stylu San Francisco spotykamy wiele postaci z najróżniejszymi nakryciami głowy, które zdaniem Gutiérrez mogły być związane z odmiennymi rodami grup ludzi zamieszkujących górzyste rejony. W przypadku stylu San Borjitas badaczka natrafiła na zaledwie 10 różnych nakryć głowy, ale za to odkryła wielkie bogactwo barw, obejmujące aż dwanaście kolorów.

Malowidła w Jaskini San Borjitas (fot. Mauricio Marat / INAH)

María de la Luz Gutiérrez uważa, że tak wielka różnorodność wykorzystania i kombinacji kolorów świadczy o zmianach w wyrażaniu swej tożsamości. Początkowo, w San Borjitas, różnice pomiędzy osobami i/lub bóstwami wyrażano poprzez malowanie ciała, co później zastąpiono przywiązywaniem szczególnego znaczenia do nakryć głowy, tak typowego dla malowideł naskalnych w paśmie górskim San Francisco.

Malowidła w Jaskini San Borjitas (fot. Mauricio Marat / INAH)

Wizerunki postaci w stylu San Francisco, pojawiające się w najpóźniejszej warstwie malarskiej w Jaskini San Borjitas mogą dowodzić migracji grup kulturowych w rejon pasma górskiego Guadalupe, gdzie przejęły obszar zajmowany przez inne rody.

Fotografie przedstawiające malowidła z wizerunkami kobiet (fot. Mauricio Marat / INAH)

W północno-zachodnim krańcu Jaskini San Borjitas, María de la Luz Gutiérrez natrafiła na setki petroglifów ukazujących sromy. Sektor ten nazwano „żeńską częścią jaskini”, gdyż również tam zachowały się cztery z siedmiu wizerunków kobiet, w tym trzech z dziećmi. Ze względu na koncentrację symboli żeńskich, badaczka sądzi, że było to miejsce odprawiania rytuałów przejścia, inicjacji, a także – w pewnych okresach roku - płodności i żyzności.

Petroglify w "żeńskiej części" Jaskini San Borjitas (fot. Mauricio Marat / INAH)

Analiza mikroskopowa poszczególnych warstw malarskich i datowanie radiowęglowe potwierdziły praktykę przemalowywania wizerunków postaci i motywów, związaną być może z rytuałami odwołującymi się do przodków i istot mitycznych.