Czy Teotihuacan nazywano "Miastem Słońca"?

Oryginalny artykuł: Teotihuacan no fue la Ciudad de los Dioses, sino la Ciudad del Sol

W ostatnim trzydziestoleciu XX wieku zaproponowano przekład z języka nahuatl nazwy miasta Teotihuacan jako „miejsca, gdzie ludzie zmieniają się w bogów”. Nowe badania epigraficzne i ikonograficzne dokumentów z XVI wieku, zwłaszcza Kodeksu Xolotl dowodzą, że ludność, która przybyła do Doliny Meksyku już po upadku tej wielkiej metropolii, nazywała ją „Miastem Słońca”. Badacze z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH), Verónica Ortega i Edith Vergara oraz niezależny ekspert Enrique del Castillo uważają, że chociaż Leyenda de los soles (opisana w 1558 roku przez zakonnika Jerónimo de Mendieta w jego dziele zatytułowanym Historia Eclesiástica Indiana) opowiada o zebraniu się bogów-stwórców w Teotihuacan, to jednak nazwa miasta nawiązuje raczej do miejsca, gdzie mianowano prawowitych władców.

Piramida Słońca w Teotihuacan (fot. Mauricio Marat, iNAH)

Teotihuacan, którego początki sięgają 100 r. p.n.e., a upadek przypadł na około 650 r. n.e., nadal kryje wiele tajemnic. Nie wiemy, kim byli jego mieszkańcy, jakim mówili językiem, gdzie pochowano tamtejszych władców. Nie ulega jednak wątpliwości, że miasto to zafascynowało wszystkie grupy ludności, które znacznie później dotarły na Płaskowyż Centralny. Zaliczali się do nich również Mexikowie, którzy prawdopodobnie co najmniej od XV w. oficjalnie nadali w "Mieście Słońca" władzę przynajmniej jednemu ze swych tlatoani. Badacze podkreślają, że hipoteza ta wydaje się logiczna, gdy weźmie się pod uwagę fakt, że opuszczone Teotihuacan, którego monumentalne budowle: Piramida Słońca i Piramida Księżyca były widoczne z daleka, stanowiło miejsce pielgrzymek Mexików i innych grup ludności. Wiadomo również, ze Mexikowie opróżniali niektóre depozyty ofiarne w Teotihuacan, a znajdujące się w nich artefakty umieszczali w sakralnej części swej stolicy, Tenochtitlan, co potwierdzają liczne znaleziska archeologiczne w Wielkiej Świątyni (Templo Mayor).

Piramida Księżyca w Teotihuacan (fot. Mauricio Marat, INAH)

Proponując nowe określenie dawnej metropolii, Verónica Ortega, Edith Vergara i Enrique del Castillo opierają się na analizie Kodeksu Xolotl, którą przeprowadził Charles Dibble. Kodeks Xolotl jest manuskryptem pochodzącym z około 1524 r., który opowiada o przybyciu do Doliny Meksyku grup Chichimeków pod wodzą Xolotla i o mieście Texcoco, obejmując około 400 lat historii. Ryciny rękopisu przedstawiają liczne piktogramy określające toponimy miast. Skupiono się przede wszystkim na Rycinie 6 tego dokumentu.

Rycina 6 z Kodeksu Xolotl, przechowywanego obecnie w Bibilotece Narodowej w Paryżu

Badacze prześledzili glify toponimów, zwłaszcza tych odnoszących się do Teotihuacan i związanych z różnymi wydarzeniami, które miały miejsce w tym regionie. Uwzględnili okresy rządów władców Texcoco, aby przekonać się, czy ich hipoteza pozostaje zgodna z podaną chronologią. Ustalili, że w 1338 r., wraz z założeniem Tlatelolco (bliźniaczego miasta Tenochtitlan), po raz pierwszy w Kodeksie Xolotl pojawia się odnośnik do Teotihuacan, a mianowicie przedstawiono tam przemawiającą osobę, której towarzyszy wizerunek słońca. W przypadku wydarzenia z lat 1409-1427 umieszczono toponim, ukazujący piramidę ze słońcem i określający Teotihuacan.

Detale z Kodeksu Xolotl, pokazujące toponimy związane z kolejnymi wydarzeniami. Pierwsze sceny przedstawiają osoby, którym towarzyszy wizerunek słońca. Ostatni przykład, z Ryciny 6 ukazuje glif z piramidą i promieniami słonecznymi jako toponim Teotihuacan (opracowanie: Verónica Ortega, INAH)

Pod glifem widnieje zapisane słowo Teo uacan, które zapewne było używanym wówczas określeniem tego miejsca, nawiązującym do sakralnego charakteru Słońca. Jednak badacze zaznaczają, że toponim mógł był oczywiście odczytywany inaczej przez grupy ludności posługujące się odmiennymi językami i dlatego nie można zaproponować wyłącznie jednej nazwy, a jedynie przyjąć, że toponim przedstawiający piramidę z promieniami słonecznymi oznacza Teotihuacan.

Detal z Ryciny 6 przedstawiający toponim Teotihuacan i umieszczone pod nim słowo "Teo uacan"

Wysunięta przez uczonych propozycja nazwy miasta opiera się również na ważnej analizie ikonograficznej scen zachowanych na ceramice i na przekładzie z języka nahuatl na język hiszpański słowa „teo uacan”, do którego dodano później partykułę „ti” i literę „h”. Jak podają badacze, glif oznacza „Miasto Słońca”, które to miasto co najmniej w okresie od końca XIV w. do początków XVI w. – kiedy o Imperium Mexików dominowało na ziemiach Meksyku – stanowiło miejsce, gdzie mianowano prawowitego władcę, człowieka-słońce. Specjaliści wspominają, że w swych badaniach uwzględnili również prace Arthura J. Andersona, który zdołał zebrać wszystkie dokumenty przypisywane zakonnikowi Bernardino de Sahagún. W Kodeksie Florenckim, w Rozdziale I Księgi III, w opisywanej legendzie można znaleźć słowa: „Kto będzie władał światem? Kto będzie Słońcem?”, co nie różni się zbytnio od innego fragmentu, podanego przez Fernando Alva Ixtlilxóchitl w Relaciones Históricas: „ Zaludnili i wznieśli wioski i miasta, wśród których najznakomitszym było Teotihuacan, miasto i miejsce boga”.