Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część II

Czytaj też: Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część I

Mistrzowskim dziełem K'inich Janahb Pakal I jest słynna Świątynia Inskrypcji, wznosząca się na wysokość około 22 metrów i będąca najwyższą budowlą w Palenque. Fasada świątyni skierowana jest na północ, którą to stronę świata Majowie wiązali z krainą zmarłych. Dziewięć platform symbolizuje dziewięć poziomów świata podziemnego. 

Świątynia Inskrypcji

Meksykański archeolog Alberto Ruz Lhuillier, prowadzący w latach pięćdziesiątych XX wieku prace na terenie Palenque, zwrócił uwagę na kamienne pokrywy znajdujące się w płycie podłogowej sanktuarium na szczycie Świątyni Inskrypcji. Okazało się, że pod płytą znajdowały się schody wiodące w głąb piramidy. Oczyszczanie schodów z gruzu zajęło archeologom aż trzy lata, ale zostało uwieńczone sukcesem. 

Schody prowadzące do grobowca w Świątyni Inskrypcji

Trzynastego czerwca 1952 roku świat obiegła wiadomość o odkryciu najwspanialszego grobowca na ziemiach Majów. Wzdłuż schodów prowadzących do komory grobowej zbudowano wąski kanał w formie węża, dzięki któremu dusza zmarłego władcy mogła przenikać do ziemskiego świata. Kamienny sarkofag przykryto płytą o bogatym wystroju. Na jej obrzeżach widoczny jest pas niebiański z symbolami gwiazd i planet, a w górnej i dolnej części wyrzeźbiono wizerunki i glify imion dostojników, przypuszczalnie artystów odpowiedzialnych za wykonanie i ozdobienie grobowca.

Grobowiec K'inich Janahb Pakal I w Świątyni Inskrypcji

Kamienna płyta przedstawia K'inich Janahb Pakal I w momencie śmierci i jednocześnie odrodzenia. Władca z atrybutami boga kukurydzy: spódniczką w romboidalne wzory i pektorałem z wizerunkiem żółwia, wyrusza w podróż do świata podziemnego, aby odrodzić się jak bóg, którego jest personifikacją. Jego ciało zapada się w otchłanie krainy zmarłych, przedstawione symbolicznie w postaci szkieletowej paszczy skolopendry Sak Baak Naah Chapaht, wewnątrz której widoczne jest naczynie K’in – talerz z symbolem słońca, muszlą morską i kolcem płaszczki. W głębi ukazano Drzewo Świata, na którego koronie siedzi ptak - niebiański aspekt najwyższego boga Itzamnaaj. W gałęzie drzewa wpleciony jest dwugłowy wąż, z którego otwartych paszczy wyłaniają się głowy bogów K’awiil i Huunal.

Replika grobowca K'inich Janahb Pakal I
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Sarkofag został wyrzeźbiony z jednego wielkiego bloku kamiennego i pokryty ze wszystkich stron tekstem glificznym, wspominającym daty śmierci wcześniejszych władców Palenque, w tym rodziców K'inich Janahb Pakal I. Boki sarkofagu ozdobiono wizerunkami przodków, którzy zdają się wyrastać z ziemi niczym drzewa, co stanowić miało metaforę do odrodzenia w nowym życiu. Mamy tu postacie rodziców króla: Ix Sak K'uk' i K'an Mo' Hix, wcześniejszych władców: Ahkal Mo' Nahb I, K'an Joy Chitam I i Kan Bahlam I oraz Ix Yohl Ik'nal i przypuszczalnie jej męża - Janahb Pakal. Ściany grobowca udekorowano natomiast dziewięcioma wymodelowanymi w stiuku postaciami trzymającymi w dłoniach królewskie sceptry z wizerunkiem boga K'awiil.

Zdobiące ściany sarkofagu wizerunki przodków odradzających się jako drzewa
(Replika grobowca K'inich Janahb Pakal I w Muzeum Alberto Ruz Lhuillier w Palenque)

Ciało K'inich Janahb Pakal I pokryto warstwą cynobru i ozdobiono licznymi klejnotami z jadeitu, z którego została również wykonana maska przykrywająca twarz króla. 

Jadeitowa maska i ozdoby K'inich Janahb Pakal I znalezione w grobowcu
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Wśród wspaniałych darów znalezionych w grobowcu, oprócz maski, naszyjnika i zausznic, znajdowała się też jadeitowa zawieszka od pasa oraz dwie pięknie wymodelowane w stiuku głowy.

Zawieszka od pasa znaleziona w grobie K'inich Janahb Pakal I

 

Modelowane w stiuku głowy pochodzące z grobowca K'inich Janahb Pakal I

Świątynia została ozdobiona trzema wielkimi panelami, zawierającymi jedną z najdłuższych majańskich inskrypcji, liczącą aż 617 glifów. Tekst wyrzeźbiony na pierwszej płycie podaje daty objęcia tronu przez kolejnych władców Palenque, począwszy od Ahkal Mo’ Nahb I w 501 roku. Opisano tutaj również ceremonie związane z upływami kolejnych k’atunów (okresów dwudziestu lat), przypadających odpowiednio w latach: 514, 534, 554, 573, 593 i 613. Obchody k’atuna w Palenque wiązały się z przygotowywaniem dla bogów–patronów miasta specjalnych darów, obejmujących ich atrybuty: nakrycia głów, białe opaski symbolizujące władzę królewską i liczne klejnoty. Dzięki inskrypcji z pierwszego panelu dowiedzieliśmy się, że podczas ceremonii w 613 roku, w wyniku wcześniejszego ataku ze strony Calakmul i wyraźnego kryzysu w królestwie, po raz pierwszy nie ozdobiono wizerunków bóstw. Do dawnych tradycji powrócono dopiero za panowania K’inich Janaab Pakal I, który odpowiedzialny był za uroczystości nie tylko w 633 roku, ale również podczas kolejnych obchodów końca k’atuna, w roku 652 i 672, opisanych w tekście na drugiej płycie. Inskrypcja z trzeciego panelu wspomina najważniejsze wydarzenia z życia władcy: datę urodzenia, objęcie tronu i zaślubiny z Ix Tz’akbu Ajaw. Ostatni fragment podaje datę śmierci K'inich Janahb Pakal I. Największy król Palenque zmarł w 683 roku, w wieku 80 lat. Poświęcenia Świątyni Inskrypcji, która w czasach Majów nosiła nazwę Balun Et’ Naah, dokonał jego syn i  zarazem  następca tronu – K’inich Kan Bahlam II.

Sanktuarium na szczycie piramidy ma pięć wejść oddzielonych sześcioma filarami, ozdobionymi postaciami wymodelowanymi w stiuku. Przypuszczalnie ta część świątyni powstała już po śmierci króla i jej budowa była nadzorowana przez K’inich Kan Bahlam II.

Pozostałości wymodelowanej w stiuku sceny na jednym z filarów
sanktuarium na szczycie Świątyni Inskrypcji

Do Świątyni Inskrypcji przylega Świątynia XIII, w której w 1994 roku archeolodzy odkryli grób „Czerwonej Królowej” (nazwa wzięła się od cynobru pokrywającego wnętrze grobowca), należący przypuszczalnie do Ix Tz’akbu Ajaw, żony K'inich Janahb Pakal I, która zmarła w 672 roku. Wśród złożonych tam darów ofiarnych znajdowały się ozdoby z jadeitu i muszli.

Świątynia XIII kryjąca w swym wnętrzu grób "Czerwonej Królowej"

Jadeitowy diadem i maska z grobu "Czerwonej królowej"
(Muzeum Alberto Ruz Lhuillier w Palenque)

W sąsiedniej budowli, zwanej Świątynią XII lub Świątynią Czaszki, odkryto kolejny grobowiec z jadeitowymi ozdobami. Trudno jednak ustalić kogo tam pochowano, choć archeolodzy sądzą, że grób może należeć do jednego z późniejszych władców.

Świątynia Czaszki

Nazwa świątyni pochodzi od wyrzeźbionej w górnej części budowli czaszki. Nie jest to jednak czaszka ludzka. David Stuart uważa, że może to być symboliczne przedstawienie Baakel Waywal, który to tytuł był noszony przez władców Palenque.

Czaszka zdobiąca Świątynię XII

Inną, niewielką budowlą, otoczoną ze wszystkich stron dżunglą jest Świątynia Pięknego Reliefu, której nazwa wzięła się od płaskorzeźby przedstawiającej władcę siedzącego na tronie w formie dwugłowego jaguara. Niestety, ani sam relief, ani pokrywające pilastry inskrypcje nie zachowały się i wiemy o nich jedynie dzięki informacjom i rysunkom pierwszych podróżników, którzy dotarli do Palenque w XIX wieku.

Świątynia Pięknego Reliefu

Czytaj też: Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część III
                 Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część IV