Odkrycie pochówków w rejonie Chichén Itzá

Oryginalny artykuł: Hallan entierros prehispanicos a 20 km de Chichen Itza
Zobacz także: Fotografie INAH

W odległości 20 km od Chichén Itzá, na terenie stanowiska Xtojil, meksykańscy archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH-Conaculta) natrafili na kilkanaście pochówków, z których większość została umieszczona pod posadzkami budowli ponad tysiąc lat temu, przypuszczalnie w okresie od 600 do 800 r. Znalezisko świadczy o tym, że już ponad 1200 lat temu, jeszcze przed dominacją Chichén Itzá, ta część Jukatanu była gęsto zaludniona, a ośrodki powstawały wokół tamtejszych studni cenotes.

Cenote Xtoloc na terenie Chichén Itzá

Prace archeologiczne były prowadzone podczas rozbudowy szosy łączącej dwa jukatańskie miasteczka, Libre Unión i Yaxcabá. Na odcinku 18 km zlokalizowano 28 budowli o różnych rozmiarach, od prostych pozostałości budynków mieszkalnych po piramidy wysokości 6-12 metrów. Większość z nich wznosi się na terenie Xtojil, które rozwinęło się dzięki bliskości cenote o tej samej nazwie i pobliskiej lagunie Sayausil. 

Archeolodzy José Osorio León i Francisco Pérez Ruiz z Centrum INAH na Jukatanie podali, że Budowla 22, w której odkryto dziesięć pochówków, została poważnie zniszczona w latach 50-tych XX wieku podczas budowy szosy, ale zachował się jeszcze mur północny i południowy o wysokościach odpowiednio 16 i 13 metrów.

Stanowisko archeologiczne Xtojil (Fotografia INAH)

Wśród darów ofiarnych złożonych zmarłym znaleziono 30 naczyń ceramicznych (talerze, miski, dzbany i wazy), noże z obsydianu, jadeitowe paciorki i wisiorki z muszli, świadczące o wymianie handlowej z innymi rejonami Mezoameryki. Na jednej wazie i na dzbanuszku widnieją inskrypcje glificzne. 

Ponieważ szczątki zachowały się w bardzo złym stanie, zatem trudno jest określić płeć zmarłych osób, choć były to osoby dorosłe, a Budowla 22 była przypuszczalnie zamieszkiwana przez jedną rodzinę. 

Znaleziona ceramika oraz architektura z elementami typowymi dla stylu puuc dowodzą, że miasta takie jak Xtojil były zamieszkiwane już w późnym okresie klasycznym (lata 600-800), choć istniały nadal w latach 900-1200, kiedy to na Jukatanie dominowało Chichén Itzá.

Piramida Kukulkana w Chichén Itzá, mieście dominującym na Jukatanie w okresie postklasycznym