Od dziesięcioleci archeologowie próbują zrozumieć proces powstawiania cywilizacji południowoamerykańskich w późnym okresie archaicznym (3000-1800 p.n.e.). Jednym z ważnych i trudnych pytań jest rola rolnictwa, a w szczególności kukurydzy w ewolucji złożonych, scentralizowanych społeczeństw. Dotychczas dominował pogląd, że to zasoby morskie, a nie rolnictwo i kukurydza, były siłą napędową gospodarki odpowiedzialną za rozwój cywilizacji w Andach.
Przełomowe badania prowadzone przez kustosza Field Museum, dra Jonathana Haasa proponują nowe spojrzenie na tę kwestię w oparciu o badania mikroskopowe i datowania C14 gleby, narzędzi kamiennych i koprolitów ze stanowisk archeologicznych. Po latach badań Haas i jego współpracownicy doszli do wniosku, że w późnym archaiku kukurydza (Zea mays) była głównym składnikiem diety ludzi mieszkających w Norte Chico - peruwiańskim regionie znanym z niezwykłego rozkwitu kulturowego w 3 tysiącleciu p.n.e. Wyniki ich badań ukazały się w internetowym wydaniu Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) 25 lutego 2013. Zdaniem Haasa nowe dowody wyraźnie pokazują, że rozwój najwcześniejszych cywilizacji południowoamerykańskich opierał się na rolnictwie, podobnie jak w przypadku innych wielkich cywilizacji: Mezopotamii, Egiptu, Indii i Chin.
 |
| Współczesne odmiany kukurydzy. Gatunki prehistoryczne były mniejsze i mniej wydajne (fot. Wikimedia Commons) |
Haas i jego zespół skupił się na stanowiskach w pustynnych dolinach prowincji Pativilca i Fortaleza na północ od Limy, gdzie bogate dowody botaniczne wskazywały na intensywną produkcję, przetwórstwo i konsumpcję kukurydzy między 3000 a 1800 p.n.e. Przebadali łącznie 13 stanowisk. Najdokładniej przebadane zostały stanowiska Caballete - około 9 km od wybrzeża Pacyfiku, składające się z 6 dużych kopców platformowych ułożonych w kształt litery "U" - oraz Huaricanga - około 22 km w głąb lądu, składający się z jednego bardzo dużego kopca i kilku mniejszych po obu stronach. Naukowcy skupili się na kilku kluczowych obszarach, a mianowicie na terenach mieszkalnych, śmietnikach oraz pomieszczeniach ceremonialnych. W ramach prac wykopaliskowych udało się uzyskać 212 dat radiowęglowych.
 |
| Ruiny kopca platformowego w Caral w dolinie Supe, Peru. W 3 tysiącleciu p.n.e. rozkwitła tu kultura Norte Chico i był to prawdopodobnie jeden z najgęściej zaludnionych rejonów świata (fot. Wikimedia Commons) |
Szczątki makroskopowe kukurydzy (ziarna, liście, łodygi i kolby) były rzadkie, ale znaleziono dużo mikroskopowych śladów kukurydzy pod różnymi postaciami. Jednym z najprostszych dowodów jest obfitość pyłków kukurydzy w próbkach prehistorycznej gleby. Kukurydza jest uprawiana w tym rejonie również dzisiaj, ale udało się wykluczyć możliwość zanieczyszczenia, ponieważ współczesne pyłki kukurydzy są większe i barwią się na ciemnoczerwono pod wpływem odczynników. Ponadto próbki gleby współczesnej zawierają pyłki sosny australijskiej (Casuarinaceae Casuarina), gatunku inwazyjnego nieobecnego w próbkach prehistorycznych.
Większość analizowanych próbek gleby pochodzi ze śmietnisk związanych z architekturą mieszkalną, pozostałe zostały zebrane z podłóg domostw i gruzu budowlanego. Ze 126 przeanalizowanych próbek (nie licząc kamiennych narzędzi i koprolitów) 61 zawierało pyłki Z. mays. Biorąc pod uwagę wszystkie próbki, pyłki Z. mays były drugim najczęstszym znaleziskiem, zaraz za pyłkami pałki, która jest wiatropylna. Podobne wyniki wykazały analizy pyłków ze stanowisk w innych rejonach świata, gdzie kukurydza jest główną rośliną uprawną i podstawowym źródłem kalorii.
Haas i jego współpracownicy przeanalizowali także ślady na narzędziach kamiennych używanych do cięcia, skrobania, rozcierania i mielenia, które zbadano na obecność resztek roślinnych, w szczególności skrobi i fitolitów (krzemionkowych tworów roślinnych). Z 14 przeanalizowanych narzędzi kamiennych 11 zawierało skrobię kukurydzianą na powierzchniach roboczych, a 2 fitolity kukurydziane.
Najlepsze i bezpośrednie dowody na prehistoryczną dietę zawierają koprolity (skamieniałe odchody). Pośród 62 przeanalizowanych koprolitów wszystkich typów - 34 ludzkie, 16 udomowionych psów, pozostałe inne zwierzęce - 43 (69%) zawierają skrobię kukurydzianą, fitolity oraz inne resztki kukurydzy. Z 34 ludzkich koprolitów 23 (68%) zawierają ślady kukurydzy. Drugim najczęstszym znaleziskiem w koprolitach ludzkich był słodki ziemniak. Badania koprolitów pokazały także, że ryby (głównie sardele) były podstawowym źródłem protein, choć nie kalorii.
Badacze doszli do wniosku, że częstość występowania kukurydzy w rozmaitych kontekstach i na wielu stanowiskach wskazuje, że ta udomowiona roślina była powszechnie uprawiana, stanowiła ważny element miejscowej diety i nie służyła jedynie do celów ceremonialnych. Badania ostatecznie potwierdzają znaczenie rolnictwa w budowaniu mocnych podstaw ekonomicznych do rozwoju złożonych i scentralizowanych społeczeństw w procesie rozwoju światowych cywilizacji.
- Publikacja: Jonathan Haas et al “Evidence for maize (Zea mays) in the late archaic (3000-1800 BC) in the Norte Chico region of Peru,” Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) February 25, 2013, www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1219425110
--------------------
Czytaj także: Historia udomowienia amerykańskich roślin i zwierząt - Warzywa, które zawdzięczamy starożytnym Amerykanom - Owoce, które zawdzięczamy starożytnym Amerykanom - Uczmy się od pierwszych Amerykanów
--------------------
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz