Miasta Majów: Xcalumkín (stan Campeche, Meksyk)

Xcalumkín znajduje się w odległości kilkunastu kilometrów od miasteczka Hecelchakán w meksykańskim stanie Campeche. W marcu 1887 roku dotarł na te ziemie austriacki badacz Teobert Maler, który nadał miastu obecną nazwę i w 1902 roku opublikował pierwszy raport na temat Xcalumkín. Po Malerze miejsce to odwiedzali jeszcze Eric Thompson (w 1903 r.), Sylvanus Morley (w 1918 r.), Thomas Gann (w 1924 r.) oraz Harry Pollock z Instytutu Carnegie w Waszyngtonie (w 1935 r.).

Jeden z dziedzińców w Xcalumkín

Badaczy przyciągała spora ilość inskrypcji glificznych w Xcalumkín, wyrzeźbionych przez Majów na najróżniejszych elementach architektonicznych: nadprożach, odrzwiach, kolumnach i kapitelach. W 1942 roku, Raúl Pavón Abreu przetransportował część rzeźbionych zabytków do miasta Campeche, dzięki czemu przetrwały do dnia dzisiejszego, gdyż w latach 50-tych i 60-tych XX wieku miasto zostało splądrowane przez rabusiów.

Inskrypcja zdobiąca wejście do jednej z budowli w Xcalumkín

(Museo de Arquitectura Maya “Baluarte de la Soledad”, miasto Campeche, Meksyk)

Budowle, wzniesione w stylu typowym dla architektury puuc, rozmieszczone są wokół kilku dziedzińców. Niestety tylko niektóre z nich zostały odrestaurowane przez archeologów. Przypuszczalnie największą konstrukcję miasta stanowił Pałac Cylindrów, który obejmuje aż dziesięć pomieszczeń. Fasada budowli została w górnej części ozdobiona niewielkimi kolumienkami w formie cylindrów.

Pałac Cylindrów

W dolnej części natomiast, poszczególne grupy trzech takich cylindrów przeplatają się z motywami meandrów.

Przeplatające się kolumienki i meandry zdobiące dolną część fasady Pałacu Cylindrów

Podobne motywy dekoracyjne w formie kolumienek-cylindrów zostały też umieszczone pionowo, po bokach schodów.

Kolumienki-cylindry po bocznych stronach schodów Pałacu Cylindrów

Szerokie schody centralne, pod którymi znajduje się wejście do pięciu komnat, prowadziły do górnej części budowli, obecnie niestety całkowicie zniszczonej.

Przejście pod schodami Pałacu Cylindrów

Budowla Serii Początkowej zawdzięcza swą nazwę wyrzeźbionej dacie, zapisanej systemem Długiej Rachuby: 09.15.12.06.09 (27 października 743 r. n.e.). Wejście ozdobione było niegdyś wspaniałymi odrzwiami z wizerunkami dostojników, nadprożami, kolumnami i kapitelami pokrytymi inskrypcjami glificznymi. Wewnątrz mieściły się trzy komnaty.

Budowla Serii Początkowej

W tej samej grupie architektonicznej znajdują się jeszcze inne konstrukcje. Po stronie południowej zachowała się budowla z czterema wejściami utworzonymi przez trzy kolumny, których oryginały zostały przewiezione do muzeum w mieście Campeche.

Budowla pałacowa z trzema kolumnami

Dom Wielkiego Nadproża ma trzy komnaty. Nazwa budowli, wzniesionej w latach 700 – 800 n.e., pochodzi od zdobiącego go niegdyś rzeźbionego nadproża, przedstawiającego stojącą, bogato odzianą postać, z nakryciem głowy z ptasich piór oraz z włócznią i tarczą w rękach.

Dom Wielkiego Nadproża

Budowla Północno-zachodnia wznosi się na niewielkim wzgórzu, przy dziedzińcu otoczonym innymi, niemal całkowicie już dziś zniszczonymi konstrukcjami. Niegdyś miała aż osiem komnat, choć do dnia dzisiejszego zachowały się tylko fragmenty wewnętrznych murów i podstawa jednego, wieńczącego budowlę pomieszczenia z wejściem od strony północnej. Na fasadzie południowej, z dwiema kolumnami, można jeszcze dostrzec pozostałości dawnego, zdobionego dachu.

Budowla Północno-zachodnia

Dziedzińce w Xcalumkín, otoczone konstrukcjami, które już legły w gruzach, połączone były przejściem przypominającym rampę, nad którą być może wznosił się niegdyś łuk, podobnie jak bywało to w przypadku innych miast w stylu puuc.

Rampa dzieląca dwa dziedzińce w Xcalumkín

Spośród tych budowli jedyną, częściowo odrestaurowaną jest znacznych rozmiarów kilkupoziomowa konstrukcja, z szerokimi schodami prowadzącymi na szczyt.

Budowla przy jednym z dziedzińców

Znajduje się tutaj pomieszczenie z kamienną ławą i wejściem z pozostałościami dawnych kolumn.

Pomieszczenie z kamienną ławą i wejściem ozdobionym kolumnami

W inskrypcjach w Xcalumkín wspominanych jest kilkanaście różnych osób z tytułami takimi jak: Aj K’in (odnoszący się przypuszczalnie do kapłanów obserwujących ciała niebieskie), Aj Tz’ihb (skryba) czy Itz’aat (mędrzec). Znaczna część tekstów opowiada o regionalnych władcach, zwanych sajalami, spośród których szczególnie wyróżniał się sajal o imieniu Kitpa’. To właśnie on i jego rodzina są wymieniani w wielu inskrypcjach.

Panel 7 ze Xcalumkín przedstawiający prawdopodobnie wizerunek sajala Kitpa'

(Museo de Arquitectura Maya “Baluarte de la Soledad”, miasto Campeche, Meksyk)

Zapis glificzny (ki-ti-pa-a) - Kitpa', imienia sajala (detal z Panelu 7)

(Museo de Arquitectura Maya “Baluarte de la Soledad”, miasto Campeche, Meksyk)

          

Kolumny 5 i 6 ze Xcalumkín, pokryte rzeźbionymi inskrypcjami, wspominającymi sajala Kitpa'

(Museo de Arqueología Maya del Camino Real de Hecelchakán, stan Campeche, Meksyk)

Na terenie Xcalumkín znajdowały się też dwie studnie cenote oraz kilka zbiorników na wodę, zwanych chultunami.

Studnia cenote na terenie Xcalumkín

Xcalumkín zostało zamieszkane już w okresie preklasycznym, ale dopiero znacznie później, w latach 730 – 850 n.e. osiągnęło szczyt rozkwitu, stając się ważnym ośrodkiem regionalnym.