O czym pisali Majowie: Nadproże 1 z Laxtunich

Historia Laxtunich (czyt. lasztunicz) jest absolutnie fascynująca. W VIII w. n.e. miasto było wasalem potężnego Yaxchilan, o czym wiemy z zachowanych inskrypcji glificznych. Potem - podobnie jak inne majańskie miasta - zostało opuszczone i pochłonęła je dżungla. Dopiero w 1951 dwoje amerykańskich podróżników Dana i Ginger Lamb opublikowało książkę “Quest for the Lost City” opisującą ich podróż po majańskiej dżungli, w trakcie której odwiedzili Palenque, Bonampak, Yaxchilan oraz "Lashch-Tu-Nich", czyli “miejsce rzeźbionych kamieni”. Książka zawiera nawet kilka zdjęć autorów na tle ruin, jednak do tej pory nie udało się ich zidentyfikować. Tajemnicę lokalizacji tego miejsca Lambowie zabrali ze sobą do grobu, a niektórzy eksperci wątpią w ich relację.

Nie ulega natomiast wątpliwości, że istnieją 4 nadproża pochodzące z okolic Yaxchilan, które zostały zrabowane z oryginalnej lokalizacji i wprowadzone na rynek dzieł sztuki: Nadproże 1 udało się odzyskać i znajduje się obecnie w Kimbell Art Museum w Fort Worth w Teksasie, Nadproża 2, 3 i 4 znajdują się w nieznanych prywatnych kolekcjach, a wśród specjalistów krążą jedynie ich fotografie.

Nadproże 1 z Laxtunich (fot. Wikimedia Commons)

 

Nadproże 1 przedstawia scenę dworską: u góry widać starannie udrapowane zasłony, poniżej tron, schody prowadzące do tronu i pięć postaci.

Po lewej na tronie siedzi król Yaxchilan Itzamnaaj Bahlam IV, o czym dowiadujemy się z podpisu na bocznej krawędzi tronu. Co ciekawe ten fragment tekstu glificznego oraz postać króla to lustrzane odbicie standardowego układu: tekst nietypowo biegnie od prawej do lewej, a postać króla w podobnych wizerunkach zazwyczaj znajduje się po prawej stronie całej sceny.

Po odwróceniu do kanonicznej kolejności podpis króla wygląda następująco:

Chelte’ Chan K’inich (imię króla sprzed wstąpienia na tron)	Strażnik [jeńca imieniem] Taj Mo’	Boski Władca Pa’chan i Boski Władca Kaaj (Yaxchilan)

Przed królem klęczy na podwyższeniu jego sahal, czyli dowódca wojskowy, imieniem Aj Chak Maax. Jego postać zajmuje dużą część całego nadproża, jakby to on był głównym bohaterem. W lewej ręce i nieco za sobą trzyma podłużny przedmiot, w prawej ręce trzyma małe zawiniątko o nieokreślonej zawartości (być może grzechotkę), które wręcza lub pokazuje królowi. Ponieważ jest to ceremonia prezentacji jeńców, więc funkcja tych przedmiotów jest najprawdopodobniej z tym związana.

Jeńcy siedzą lub klęczą na podłodze poniżej tronu. Na szyjach i ramionach mają charakterystyczne sznury, ale nadal zachowali część odzieży, co świadczy o ich wysokim statusie społecznym. Inskrypcja podaje również ich imiona.

 

	Nadproże jest datowane na 5 Hix 8 Sak w majańskim kalendarzu cyklicznym, czyli 23 sierpnia 783 n.e.
	Tego dnia został pojmany główny jeniec z grupy siedzącej poniżej tronu. chuhkaj ‘został pojmany’ Rys. John Montgomery
	Trzy dni później jeńcy zostają zaprezentowani królowi. nahwaj ‘został zaprezentowany’ (wyraz używany w odniesieniu do jeńców) Rys. John Montgomery
	Nadproże jest także podpisane imieniem rzeźbiarza, który wykonał tę inskrypcję oraz Nadproże 4 z Laxtunich. yuxul ‘oto jego rzeźba’ + kolejne 3 bloki glificzne to częściowo tylko odczytane imiona i tytuły rzeźbiarza Rys. John Montgomery

 

Tak więc Nadproże 1 z Laxtunich pokazuje fragment wspólnej historii tego miasta i jego sąsiada Yaxchilan. Nominalnie ukazuje on scenę, w której sahal przekazuje pojmanych jeńców swojemu królowi. Natomiast z powodu nietypowej kompozycji obrazu wydaje się, że przekaz ma za zadanie gloryfikować przede wszystkim postać sahala. Rok 783 to już schyłek klasycznego okresu majańskiej cywilizacji: pozycja królów słabnie, rośnie rola innych członków elit, na których królowie muszą polegać, aby utrzymać władzę. Na inskrypcjach monumentalnych pojawiają się już nie tylko władcy absolutni, ale także ich poddani – dworzanie, kapłani, dowódcy wojskowi. W okresie postklasycznym to właśnie przedstawiciele wysokich rodów będą sprawować władzę.

Bibliografia:

• Huffman-Klinkowitz, Julie, Jerome Klinkowitz. The Enchanted Quest of Dana and Ginger Lamb. University Press of Mississippi 2006.
• Internet Movie Data Base: http://www.imdb.com/title/tt0374984/reviews.
• Jackson. Sarah E. Politics of the Maya Court: Hierarchy and Change in the Late Classic Period. University of Oklahoma Press 2013.
• Lamb, Dana, Ginger Lamb. Quest for the Lost City: A True Life Adventure. Harper 1951.
• Kimbell Art Museum: Presentation of Captives to a Maya Ruler.
• Martin, Simon, Nikolai Grube. Chronicle of the Maya kings and queens. Thames and Hudson 2000.
• Mesoweb: Laxtunich.
• Montgomery Drawings Collection: Laxtunich Lintel 1. FAMSI.
• Wagner, Elizabeth. “Sajals of Yaxchilan and their sites”. Maya Epigraphy Course – course materials. University of Bonn/University of Warsaw.
• Wikipedia: Dana and Ginger Lamb.