Tajemnica masek z Teotihuacan

Oryginalny artykuł: Electron beam points to origins of Teotihuacan stone faces

Spośród licznych artefaktów znalezionych na terenie Teotihuacan szczególnie wyróżniają się wspaniałe maski. Do tej pory sądzono, że wykonano je głównie z jadeitu oraz że były one dziełem rzemieślników, zamieszkujących tę wielką prekolumbijską metropolię. Najnowsze badania, przeprowadzone przez antropolog Jane Walsh i geologa Timothy Rose ze Smithsonian National Museum of Natural History w Waszyngtonie wskazują jednak, że maski nie tylko wyrzeźbiono z mniej twardych materiałów, ale i sami artyści pochodzili spoza Teotihuacan.

Maska z Teotihuacan (Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

W kolekcjach muzealnych na całym świecie znajduje się obecnie ponad 600 masek z Teotihuacan. Jane Walsh podkreśla, że nikt do tej pory nie przeprowadził badań, które pozwoliłyby ustalić materiał wykorzystany do wyrobu masek. Tym razem zastosowano współczesną technologię, a mianowicie skaningowy mikroskop elektronowy, który umożliwia zidentyfikowanie atomów i minerałów oraz ukazuje najdrobniejsze ślady pozostawione przez rzeźbiarzy. Timothy Rose zaprezentował wyniki badań w połowie listopada, podczas corocznego spotkania American Vacuum Society w Baltimore.

Maska z Teotihuacan (Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Przebadano około 150 masek z Teotihuacan, znajdujących się w różnych kolekcjach muzealnych. Podczas analiz, przeprowadzanych przy zastosowaniu skaningowego mikroskopu elektronowego, w celu uzyskania obrazu, używa się zazwyczaj próbek pokrytych powłoką z materiału przewodzącego, na przykład grafitu lub złota. Nie jest to jednak możliwe w przypadku cennych znalezisk archeologicznych, gdyż zostałyby one w ten sposób uszkodzone. Rose wykorzystał zatem niskopróżniowy mikroskop skaningowy, a próbki zostały otoczone parą wodną. Badania takie pozwoliły zidentyfikować poszczególne minerały i skały.

Maska z Teotihuacan (Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Okazało się, że maski wykonano z serpentynu, wapienia i trawertynu. Uczeni znaleźli też na powierzchni twardsze drobiny kwarcu, który jest dobrym materiałem ściernym. Kwarc nie występuje jednak w okolicach Teotihuacan, lecz około 150 kilometrów na południe, na ziemiach obecnego stanu Puebla, gdzie archeolodzy natrafili na pozostałości prekolumbijskich warsztatów rzemieślniczych, w których wytwarzano ceramikę typową dla Teotihuacan. Jane Walsh sądzi, że maski były rzeźbione i polerowane przez artystów z rejonu stanu Puebla i dopiero później trafiały do Teotihuacan. Poparciem tej teorii mogą być też znalezione na maskach szczątki okrzemków (jednokomórkowych glonów), które utworzyły diatomit (ziemię okrzemkową), rodzaj delikatnego osadu. Diatomit nie jest jednak spotykany w okolicach Teotihuacan, lecz właśnie na ziemiach stanu Puebla.

Maska z Teotihuacan (Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Ponieważ skaningowy mikroskop elektronowy pozwala odkryć najdrobniejsze detale, nawet o średnicy jednego mikrona, uczeni byli w stanie dostrzec ślady narzędzi rzeźbiarzy. Jest to dobry sposób na odróżnienie autentyków od falsyfikatów. Jane Walsh podkreśla, że prekolumbijscy rzeźbiarze używali do cięcia kamiennych ostrzy, pozostawiających proste rowki na powierzchni maski. Współczesne podróbki masek – sprzedawane niekiedy na aukcjach za cenę 150 000 – 250 000 dolarów wykonano odcinakami obrotowymi, które są szybsze ale pozostawiają na powierzchni krzywiznę przycięć. Poza tym współczesne ostrza zawierają diamenty, których równoległe ślady są widoczne na maskach.

Maska z Teotihuacan (Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Spośród 150 przebadanych masek, jedynie trzy okazały się falsyfikatami, o czym świadczyły nacięcia wykonane współczesnymi narzędziami. Wyniki te bardzo cieszą uczonych. Wiadomo jednak, że prace wykopaliskowe w Teotihuacan są kontynuowane i jest prawdopodobne, że zostaną odkryte kolejne maski. Tym razem będzie jednak już możliwe ustalenie, czy są dziełem prekolumbijskich artystów, czy jedynie podróbkami.

Maska z Teotihuacan (Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)