Kofeinowy drink na wymioty

Oryginalny artykuł: Charles Choi. Caffeinated 'Vomit Drink' Nauseated North America's First City. Live Science 6.08.2012

Czarny kofeinowy napój był znany w Ameryce wcześniej niż dotychczas sądzono: nie kawa, nie cola, ale napój parzony z liści ostrokrzewu. Po zbadaniu artefaktów ze stanowiska Cahokia - "pierwszego miasta Ameryki Północnej" – badacze doszli do wniosku, że starożytni pili ten napój przed rytualnym wymiotowaniem będącym elementem ceremonii oczyszczających.

Kopiec Mnichów w Cahokia. Wysokość 30 m, współczesne betonowe schody wzniesione na miejscu oryginalnych drewnianych (fot. Wikimedia Commons)

Kultura Cahokia rozwinęła się około 1050-1350 u zbiegu rzek Missouri i Mississippi, na terenach dzisiejszego St. Louis, East St. Louis i okolicznych pięciu hrabstw. Greater Cahokia, największe prehistoryczne miasto na północ od Meksyku, u szczytu swojej potęgi miało 50 tysięcy ludności, mieszkającej pośród ziemnych kopców o wysokości ponad 30 metrów. Po kilkudziesięciu latach badań archeolodzy nadal nie są w stanie wyjaśnić nagłego pojawienia się i równie niespodziewanego upadku tej kultury, ale jej wpływy w sztuce, religii i architekturze są widoczne od Alabamy i Arkansas po Luizjanę i Wisconsin.

Archeolog Patricia Crown i chemik Jeffrey Hurst przeanalizowali osady roślinne z 8 pucharów ze stanowiska Greater Cahokia i okolic. Znaleźli dowody, że była w nich "czarna nalewka" - kofeinowy napar z liści ostrokrzewu Yaupon (Ilex vomitoria), rosnącego ponad 480 km na południe.

Wśród wielu rdzennych plemion północnoamerykańskich czarna nalewka była kluczowym elementem rytuałów odprawianych przed wyprawami wojennymi, ceremoniami religijnymi, radami politycznymi i innymi ważnymi wydarzeniami. Szybkie spożycie dużych ilości gorącego napoju poprzedzało rytualne wymioty jako część ceremonii oczyszczenia. Nie wiadomo, kiedy zaprzestano tych praktyk; być może stało się to pod wpływem Europejczyków, którzy zabraniali “pogańskich rytuałów”. Natomiast w Ameryce Południowej nadal robi się napoje z różnych odmian ostrokrzewu, na przykład yerba maté czy té o' maté, choć w celach bardziej prozaicznych.

Obecność w czarnej nalewce składników takich jak teobromina, kofeina i kwas ursolowy sugeruje, że Cahokia prowadziła ożywiony handel z południowym wschodem. Inne artefakty (na przykład muszle morskie i zęby rekina) świadczą o tym, że Cahokia handlowała również z ludami mieszkającymi od Zatoki Meksykańskiej po Wschodnie Równiny i Wielkie Jeziora.

Zdaniem Emerson Cahokia była pierwszym pan-indiańskim miastem w Ameryce Północnej, zarówno ze względu na szerokie kontakty jak i znaczącą emigrację. Dowody materialne świadczą o tym, że przybywali tam ludzie ze wszystkich stron, zarówno z obecnego Środkowego Zachodu USA (Midwest) jak i południowego wschodu (Southeast). Takiej gęstości zaludnienia i poziomu organizacji politycznej Ameryka Północna wcześniej nie znała.

Co spajało takiego molocha? Zdaniem Emerson oczywistą odpowiedzią wydaje się być religia. Czarna nalewka była stosowana w Cahokia w tym samym okresie co seria misternych figurek symbolizujących świat podziemny, rolnictwo i odnowę życia, wyrzeźbionych z miejscowego kamienia. Większość tych statuetek jest znajdowana na stanowiskach świątynnych. Emerson uważa, że ten symbolizm religijno-rolniczy związany z płodnością i odnową życia ściśle wiąże się ze wzrostem znaczenia kultury i miasta Cahokia. Był on popularny wśród wielu ludów, a stosowanie czarnej nalewki nawet w małych wioskach poza Cahokia tę tezę potwierdza. 

Puchary są datowane na 1050-1250, czyli przynajmniej o 500 wyprzedzają najwcześniejsze znane użycie czarnej nalewki. Były przeznaczone do celów ceremonialnych, ponieważ wiele z tych nieszkliwionych naczyń z rączką z jednej strony i małą przykrywką z drugiej ma rzeźbienia symbolizujące wodę i świat podziemny, czym przypominają muszle morskie używane w ceremoniach z czarną nalewką, oglądanych kilkaset lat później na południowym wschodzie dzisiejszego USA, na terenach, gdzie rośnie ostrokrzew Yaupon.

Zdaniem Emerson Cahokia mogła być kolebką wielu koncepcji politycznych, społecznych i religijnych, typowych dla społeczeństw południowego wschodu między 1100 a 1600 n.e., a więc pierwsze północnoamerykańskie miasto odegrało kluczową rolę w przyszłym rozwoju rdzennych społeczeństw w lasach wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej.

Odkrycie dystrybucji historycznej i geograficznej czarnej nalewki nie będzie łatwe. Z pewnością była stosowana w 1050 n.e. w Cahokia, ale niektórzy archeolodzy spekulują, że mogła być stosowana już w I stuleciu n.e. Skoro znaleziono ją 450 km od miejsca pochodzenia, oznacza to, że mogła być eksportowana do wielu miejsc. 

Makieta warsztatu garncarskiego, kultura Cahokia (fot. Wikimedia Commons)

Fragment majańskiego (Ameryka Środkowa) naczynia ceramicznego przestawiający osobę wymiotującą w asyście trzech innych postaci (fot. Justin Kerr)

Zobacz także: strona muzeum Cahokia Mounds