Miasta Majów: El Mirador (Gwatemala)

W głębi dżungli Petén rozciągało się niegdyś najpotężniejsze miasto Majów – El Mirador. Po raz pierwszy usłyszano o nim w 1926 roku, a cztery lata później Percy Madeira Jr., podczas rekonesansowych badań ruin ukrytych w dżungli, wykonał pierwsze zdjęcia lotnicze. Mapę miasta sporządził w 1962 roku Ian Graham. Od 1989 roku prace wykopaliskowe prowadzone są pod kierunkiem archeologa Richarda Hansena.

Okolice El Mirador stały się w okresie późnego preklasyku (350 r. p.n.e. – 150 r. n.e.) miejscem, gdzie zaczęły pojawiać się wielkie miasta z monumentalnymi budowlami. Wznoszone tam piramidy, niekiedy wielokrotnie modyfikowane, osiągały wysokości od 40 do 70 metrów. Najbardziej typową cechą architektury okresu preklasycznego były tak zwane kompleksy triadycznie, które miały symbolizować trzy kamienie stworzenia. Na szczycie wielkich platform piramidalnych stawiano trzy świątynie: największą w centrum i po bokach dwie mniejsze, zwrócone do siebie fasadami. Prowadzące na górę schody dekorowano wielkimi maskami bóstw, modelowanymi w stiuku i malowanymi.  Najstarszym miastem w tym rejonie było Nakbé, gdzie pierwsze konstrukcje pojawiły się w okresie od 1000 do 350 r. p.n.e. Jednak już około 300 r. p.n.e. dominującą rolę pełniło El Mirador.


Idąc przez dżunglę napotykamy często na porośnięte roślinnością
majańskie budowle, zniszczone wykopami grabieżców,
którzy poszukują grobowców i naczyń ceramicznych

W późnym okresie preklasycznym nastąpił ogromny wzrost liczby mieszkańców, co wiązało się z nowymi projektami architektonicznymi, dotyczącymi zarówno budowli sakralnych, jak i rezydencjalnych. El Mirador połączono drogami sacbé z sąsiednimi ośrodkami: Nakbé, Tintal i Wakná.

Gdy zbliżamy się do El Mirador, droga zaczyna piąć się w górę.
To znak, że wkraczamy już powoli na wielką platformę,
na której wzniesiono piramidę La Danta

Największą budowlą El Mirador jest La Danta. Piramida ma trzy platformy. Na najniższym poziomie o podstawie 300 na 300 metrów i wysokości siedmiu metrów powstało kilka konstrukcji, między innymi trzy świątynie o wysokości jedenastu metrów. Druga platforma ma wysokość siedmiu metrów, a trzecia – 21 metrów. Na samym szczycie wzniesiono kompleks trzech świątyń.

Boczne świątynie kompleksu triadycznego na szczycie La Danta

Cała budowla ma 72 metry wysokości i jest jedną z największych piramid na świecie. Archeolodzy stopniowo rekonstruowali główną świątynię, której schody ozdobione były po bokach maskami bóstw.



Prace przy rekonstrukcji głównej świątyni kompleksu triadycznego na szczycie La Danta (2007 r.)



Jedna z masek zdobiących schody centralnej świątyni kompleksu triadycznego na szczycie La Danta



Górna część centralnej świątyni na szczycie La Danta

La Danta znajduje się we wschodniej części miasta i połączona była drogą sacbé z tzw. Grupą Zachodnią, gdzie wznosi się kolejna, monumentalna piramida El Tigre, o podstawie 140 na 140 metrów i wysokości 55 metrów.

Widok ze szczytu El Tigre na piramidę La Danta

W pobliżu stoi Budowla 34, jak dotąd najlepiej odbudowana przez archeologów. Obie strony schodów prowadzących na szczyt świątyni zostały udekorowane wielkimi, modelowanymi w stiuku maszkaronami z łapami jaguara z wysuniętymi pazurami. Z tego też powodu budowlę nazywa się Świątynią Łapy Jaguara lub Świątynią Pazura Jaguara.

Maska po lewej stronie schodów Budowli 34



Budowla 34 z widocznymi schodami, pokrytymi warstwą stiuku

Na terenie miasta zachowało się kilka rzeźbionych stel. Na uwagę zasługuje zwłaszcza Stela 2, na której widoczny jest wizerunek Głównego Bóstwa Ptasiego i fragment inskrypcji glificznej, co dowodzi używania pisma już w późnym okresie preklasycznym.

Stela 2

Trzecią wielką budowlą El Mirador jest piramida Los Monos o wysokości 48 metrów, położona na południe od El Tigre.

Boczne świątynie kompleksu triadycznego na szczycie piramidy Los Monos

Nazwy La Danta, El Tigre i Los Monos zostały nadane współcześnie i stanowią określenia trzech największych ssaków żyjących w tym rejonie, czyli odpowiednio: tapira, jaguara i małpy. Te trzy wielkie piramidy, widoczne na horyzoncie z odległości wielu kilometrów, również stanowiły swoisty kompleks triadyczny.

Na wschód od piramidy El Tigre rozciąga się Akropol Centralny, wzniesiony na platformie o wysokości od 8 do 10 metrów. Mógł on stanowić administracyjne centrum miasta. Dokoła Akropolu Centralnego powstały jeszcze inne kompleksy architektoniczne, pełniące funkcje sakralne albo stanowiące rezydencje władców. Większość z nich jest nadal porośnięta roślinnością i jest tu jeszcze wiele do zrobienia. Grupy budowli zostały nazwane przez archeologów: León, Cascabel Cigarras i Los Micos.

Porośnięte roślinnością piramidy w El Mirador

Poszczególne kompleksy architektoniczne były w czasach Majów połączone drogami o szerokości dochodzącej nawet do 50 metrów, które leżały na nasypach o wysokości 1-4 metrów, co było konieczne ze względu na pobliskie obszary bagienne. El Mirador położone jest na niewielkim wzniesieniu otoczonym mokradłami, co zapewne sprzyjało rozwojowi rolnictwa, jak i spełniało funkcję obronną.

Pod koniec późnego okresu preklasycznego, prawdopodobnie około 150 roku, El Mirador zostało niemal całkowicie opuszczone. Do dziś archeolodzy starają się rozwiązać zagadkę tajemniczego upadku tak potężnego miasta. Richard Hansen, który wiele lat poświęcił pracy w El Mirador, uważa, że jedną z najważniejszych przyczyn stała się degradacja środowiska naturalnego, zwłaszcza zaś negatywne skutki wylesienia.