Miasta Majów: Cobá (stan Quintana Roo, Meksyk)

Największym majańskim miastem okresu klasycznego w północnej części półwyspu Jukatan, na terenie obecnego stanu Quintana Roo, było niewątpliwie Cobá, zajmujące powierzchnię aż 70 kilometrów kwadratowych. Majowie zbudowali je wokół jezior Cobá, Macanxoc, Xcanhá i Sakacal. Zwiedzanie ruin robi wielkie wrażenie, gdyż są one otoczone tropikalną roślinnością. Wydaje się, że nie pasują zupełnie do miast na Jukatanie i aż chciałoby się przenieść je na ziemie gwatemalskiej dżungli Petén. W Cobá bowiem można wyróżnić dwa style architektoniczne, jeden właśnie z Petén, typowy dla miast okresu klasycznego, i drugi – ze wschodniego wybrzeża, dominujący w okresie postklasycznym.

Począwszy od XIX wieku do Cobá przybywali liczni podróżnicy i badacze. W 1842 roku zjawił się tu znany nam dobrze John Lloyd Stephens, w 1882 roku – Juan Peón Contreras, dyrektor Muzeum Archeologicznego w Meridzie, a w 1891 roku – Teobert Maler. Wspominany już też Thomas Gann, po swej wizycie w Cobá w 1926 roku, swą relacją zainteresował archeologów z  Carnegie Institute w Waszyngtonie, którzy postanowili rozpocząć tu systematyczne wykopaliska.

Panorama Cobá

Pierwsze ślady osadnictwa w Cobá sięgają okresu preklasycznego. Od 100 r. n.e. nastąpił stopniowy wzrost liczby ludności, a znaczenie ekonomiczne i polityczne miasta zaczęło wzrastać. Już w latach 200-600 n.e. Cobá sprawowało kontrolę nad rozległym obszarem, być może nawet nad większością portów na wybrzeżu Morza Karaibskiego, choć miasto przeżywało swój największy rozkwit w latach 600-900. Pod koniec X wieku Cobá popadło w konflikt z Chichén Itzá i wkrótce straciło swe znaczenie w rejonie. W tym okresie pojawia się też nowy styl w tutejszym budownictwie. Miasto przetrwało co prawda do 1450 roku, ale sto lat później, gdy dotarli tu Hiszpanie, o wielkim niegdyś Cobá nikt już nie pamiętał.

Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że Cobá dysponowało siecią 45 dróg, o łącznej długości około dwustu kilometrów. Najdłuższa z dróg sacbé miała sto kilometrów i łączyła Cobá z miastem Yaxuná. Na rozległym obszarze miasta zachowało się w dobrym stanie pięć grup architektonicznych, z których cztery udostępniono zwiedzającym. Największą jest Grupa Cobá (Grupa B), położona pomiędzy jeziorami Cobá i Macanxoc. Obejmuje ona Akropol, boisko do gry w piłkę, budowle pałacowe i rezydencjalne ze sklepieniami łukowymi i dziedzińcami, stele z inskrypcjami (z lat 613–780), a przede wszystkim piramidę o wysokości 24 metrów, zwaną Kościołem.

Piramida zwana Kościołem

Nazwę tę nadali budowli współcześni mieszkańcy okolic, zwłaszcza myśliwi i rolnicy, którzy do chwili obecnej modlą się tutaj, a przed stelą wznoszącą się u stóp piramidy zapalają świece i składają ofiary swym dawnym bogom. Tuż obok, w Budowli 4, zachowało się wewnętrzne przejście ze sklepieniem łukowym.

Przejście ze sklepieniem łukowym

Na terenie boiska do gry w piłkę archeolodzy znaleźli depozyt ofiarny z wczesnego okresu klasycznego. Zawierał on przedmioty z jadeitu, obsydianu, pirytu i muszli.

Boisko do gry w piłkę Grupie Cobá 

Grupa Chumuc Mul, położona na północy pomiędzy czterema drogami, jest znacznie mniejszych rozmiarów i obejmuje szereg platform i budynków.

Grupa Chumuc Mul

Kolejny zespół budowli (Grupa D) tworzą głównie Świątynia Malowideł, drugie na terenie miasta boisko do gry w piłkę i kilka mniejszych świątyń w stylu wschodniego wybrzeża. Świątynia Malowideł to budowla, której wnętrze ozdobiono motywami piktograficznymi. Należy tu podkreślić, że większość świątyń i piramid w Cobá była bogato dekorowana, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Mury pokrywano dekoracjami modelowanymi w stiuku, malowanym przede wszystkim na kolor czerwony. Archeolodzy znaleźli tu wiele fragmentów najróżniejszych ozdób z wizerunkami postaci antropomorficznych i zoomorficznych.

Świątynia Malowideł w Grupie D

Oba boiska do gry w piłkę na terenie Cobá pochodzą z okresu klasycznego i są bardzo do siebie podobne. Ozdobiono je kamiennymi pierścieniami i panelami.

Boisko do gry w piłkę w Grupie D

W pobliżu boiska do gry w piłkę odkryto znaczną liczbę kamiennych płyt pokrytych inskrypcjami glificznymi i przedstawiających postacie dostojników oraz pojmanych jeńców.

Kamienne płyty z inskrypcjami glificznymi

Kolejną ciekawą budowlą jest piramida o zaokrąglonych narożnikach, ze schodami, które spełniały raczej funkcję dekoracyjną. Wznosi się ona w miejscu zwanym Xaibé, czyli na skrzyżowaniu dróg, gdyż właśnie w tym miejscu zbiegają się cztery drogi sacbé. Przypuszczalnie funkcjonowała ona jako rodzaj drogowskazu bądź punktu granicznego.

Piramida na skrzyżowaniu dróg - Xaibé

Największe budowle Cobá zgrupowane są w Grupie Nohoch Mul (Grupa A), wśród których wyróżnia się piramida o tej samej nazwie. Nohoch Mul oznacza wielką górę. Piramida ta, wzniesiona w okresie klasycznym i wielokrotnie potem modyfikowana, ma siedem platform i 42 metry wysokości.

Piramida Nohoch Mul

W okresie postklasycznym postawiono na szczycie Nohoch Mul świątynię z postacią zstępującego boga kukurydzy, typową dla wschodniego wybrzeża Jukatanu. W tej części miasta wznosi się też wielka platforma o wysokości 30 metrów i podstawie 110 na 125 metrów, z dwoma poziomami, na których znajdują się pomieszczenia mieszkalne.

Świątynia na szczycie piramidy Nohoch Mul

Do Grupy Macanxoc (Grupy C) prowadzi najszersza z dróg sacbé. Ta część miasta służyła zapewne funkcjom ceremonialnym. Znajdują się tutaj stele z zatartymi w znacznej części inskrypcjami, okrągłe ołtarze i sanktuaria, ukryte obecnie wśród otaczającej zieleni. Ale właśnie to czyni z Grupy Macanxoc miejsce szczególne, gdzie poczuć można jeszcze romantyzm pierwszych podróżników.

Jedna ze stel w Grupie Macanxoc

Na terenie Cobá znaleziono 34 stele. Niestety uległy one znacznej erozji i dlatego trudno dziś ustalić imiona władców i dokładne dzieje dynastii rządzącej.