Co mumie mówią o prekolumbijskich palaczach?

Oryginalny artykuł: Joseph Castro Chilean Mummies Reveal Ancient Nicotine Habit. Live Science 28.06.2013.

Analiza włosów mumii z miasteczka San Pedro de Atacama w Chile wykazała, że mieszkańcy tego regionu regularnie używali nikotyny w latach 100 p.n.e.-1450 n.e. Ponadto zdaniem naukowców konsumpcja nikotyny dotyczyła całego społeczeństwa, niezależnie od statusu społecznego i zamożności. Hermann Niemeyer - współautor projektu i specjalista od chemii organicznej na Uniwersytecie Chilijskim w Santiago - uważa, że udało im się obalić dotychczasowy pogląd, że około 400 r. n.e. mieszkańcy San Pedro de Atacama palili tytoń w fajkach, a następnie stopniowo przeszli na wdychanie dimetylotryptaminy ze specjalnych tacek. 

Badacze przeanalizowali próbki włosów 56 mumii z okresu 100 r. p.n.e.-1450 r. n.e. (fot. Hermann M. Niemeyer)

Zwyczaj palenia i wdychania substancji halucynogennych ma długą historię w wielu kulturach prekolumbijskich. W Andach rosną dwie rośliny będące źródłem substancji halucynogennych: gatunek tytoniu Nicotiana zawierający nikotynę i drzewo z rodziny bobowatych Anadenanthera zawierające tryptaminę. Dotychczas uważano, że halucynogeny były stosowane głównie przez szamanów, którzy używali związków psychoaktywnych, aby łączyć się z bogami i duchami. W niższych dawkach substancje te stanowiły składnik leków na wiele dolegliwości, ale szamani leczyli nie tylko atakując bezpośrednio samą chorobę, ale także kontaktując się z duchami w trakcie specjalnych ceremonii.

Aby lepiej zrozumieć użycie halucynogenów w różnych okresach historycznych, Niemeyer i jego współpracownik Javier Echeverr przeanalizował próbki włosów 56 mumii z rejonu San Pedro de Atacama   z lat 100 p.n.e.-1450 n.e. Mumie były w dobrym stanie, naturalnie zakonserwowane dzięki wysokim temperaturom, brakowi wilgoci i wysokiemu zasoleniu gleby na pustyni Atacama. W zależności od stanowiska mumie były albo pochowane w ziemi, albo w kamiennych grobach. Razem z ciałami złożone zostało wiele przedmiotów, takich jak biżuteria, broń, ceramika, metale, tkaniny, wazy oraz różne akcesoria do wdychania substancji - moździerze, tacki i rurki, które zostały wykorzystane do określenia statusu społecznego i zamożności pochowanych osób.

Zespół znalazł nikotynę we włosach 35 mumii ze wszystkich okresów objętych badaniem. Zdaniem Niemeyera obecność nikotyny była zaskakująca, ponieważ w materiale archeologicznym z tego rejonu fajki do palenia są stopniowo zastępowane przez tacki do wdychania od około 400 r. n.e., a poprzednie badania znalazły dowody na obecność nikotyny w fajkach do palenia, ale nie w proszku i akcesoriach do wdychania. 

Zespół nie znalazł alkaloidów tryptaminowych w próbkach włosów, choć to nie wyklucza ich konsumpcji. Zdaniem Niemeyera w trakcie wdychania dimetylotrypaminy organizm całkowicie ją rozkłada, zanim dotrze do cebulek włosowych. 

Zawartość nikotyny nie była związana z obecnością w grobach akcesoriów do wdychania, sugerując, że nie tylko szamani (typowi właściciele takich przedmiotów) spożywali psychoaktywne alkaloidy. Ponadto obecność nikotyny we włosach nie była związana z różnorodnością wyposażenia grobu i obecnością naszyjników z cennych kamieni, a więc zamożność także nie była czynnikiem decydującym.

Tak więc wyniki badań, które zostaną opublikowane w październikowym wydaniu Journal of Archaeological Science, pokazują, że spożycie nikotyny w San Pedro de Atacama w okresie prekolumbijskim trwało nieprzerwanie przez wiele stuleci i dotyczyło członków wszystkich grup społecznych o różnym stopniu zamożności. 

Oaza San Pedro de Atacama na skraju solniska Salar de Atacama (fot. Wikimedia Commons)