Miasta Majów: Ceibal (Gwatemala)

Ruiny Ceibal leżą nad Río de la Pasión, które to tereny stanowią od 1985 roku Park Archeologiczny. Najdawniejsze informacje o tym majańskim mieście pochodzą już z 1892 roku, kiedy to odkrył je Federico Arthés i nazwał Saxtanquiqui. Nieco później, w latach 1895 i 1905 dotarł tam badacz Teobert Maler, który przygotował raport, wykonał fotografie i zmienił nazwę miasta na Ceibal – Miejsce ceib – w związku z wielką ilością napotkanych tam owych gatunków drzew. Po Malerze przyjeżdżało do Ceibal wielu uczonych, między innymi Sylvanus Morley i Herbert Spinden, zainteresowanych zachowanymi inskrypcjami, a systematyczne prace badawcze prowadziło w latach 1963-1969 Muzeum Peabody Uniwersytetu Harvarda. W 1964 roku Ian Graham wykonał fotografie i rysunki stel. W 2009 roku natomiast podjęto wykopaliska w ramach Projektu Archeologicznego Ceibal Petexbatún

Park Archeologiczny Ceibal

Miasto rozpościera się na trzech wzgórzach, a poszczególne grupy budowli połączone są drogami sacbé. Wykopaliska archeologiczne pozwoliły ustalić, że Ceibal mogło być zamieszkane nawet już kilkaset lat przed naszą erą. Niektóre budowle i grobowce, w których znaleziono ceramikę oraz wyroby z jadeitu, muszli i obsydianu, pochodzą z lat 300-200 p.n.e. Na początku okresu klasycznego zmalała jednak liczba ludności i miasto pozostawało niemal opuszczone aż do polowy VII wieku n.e. Być może sytuacja taka została spowodowana wojnami. Ceibal, podobnie jak Aguateca, leżało nad brzegiem Río de la Pasión, łączącej się w swym biegu z Usumacintą, najpotężniejszą rzeką na ziemiach Majów, a co za tym idzie najważniejszą trasą handlową i komunikacyjną. Walka pomiędzy miastami o hegemonię była więc w pełni uzasadniona.

Pozostałości jednej z budowli mieszkalnych w Ceibal

Jedną z konstrukcji, która przechodziła liczne modyfikacje na przestrzeni wieków była Budowla A14 z dwoma pałacami w górnej części i schodami, które ozdobiono dziewięcioma panelami, odkrytymi w 1965 roku podczas prac prowadzonych przez Uniwersytet Harvarda. Dzięki zachowanym tekstom dowiedzieliśmy się, że w 415 roku n.e. miasto gościło wielu zaproszonych władców z innych ośrodków. Rok później natomiast, 25 marca 416 roku n.e. król Ceibal obchodził uroczyście koniec 19-tego k’atuna (08.19.00.00.00). Trudno ustalić co działo się w Ceibal aż do VIII wieku, kiedy to władca Dos Pilas, Ucha’n K’in Bahlam, zaatakował Ceibal w 735 r. n.e. i pojmał jego króla Yich’aak Bahlam. Dla uczczenia tego wydarzenia wzniesiono stele w Dos Pilas i w Aguateca. Przedstawiają one zwycięskiego Ucha’n K’in Bahlam stojącego na ciele pokonanego Yich’aak Bahlam.

Pojmany władca Ceibal, Yich'aak Bahlam,
przedstawiony na Steli 2 w Dos Pilas

Jak podaje wyrzeźbiony na Steli 2 w Dos Pilas tekst glificzny, podczas wojny zostały celowo zniszczone inskrypcje Ceibal, aby zatrzeć ślady wcześniejszej historii miasta. Pomimo że pokonany Yich’aak Bahlam miał zostać złożony w ofierze, to jednak najwyraźniej tak się nie stało. Inskrypcja wyrzeźbiona na wspomnianych panelach opowiada nam bowiem, że dziesięć lat później, w 745 roku, Yich’aak Bahlam, którego imieniu towarzyszy tytuł boskiego władcy, odprawiał rytuały wraz z K’awiil Chan K’inich, kolejnym królem Dos Pilas. Przypuszczalnie Dos Pilas wolało pozostawić przy życiu władcę Ceibal i uczynić go swoim wasalem. Dwa lata później Yich’aak Bahlam odprawił rytuał okadzania grobu K’an Mo’ Bahlam, który musiał być jednym z pierwszych władców miasta, a może nawet założycielem tamtejszej dynastii. Inskrypcja na panelach kończy się wzmianką o obchodach 16-tego k’atuna (09.16.00.00.00) w dniu 9 maja 757 roku, kiedy to prawdopodobnie zostały poświęcone schody glificzne. Nie wiemy jak długo Yich’aak Bahlam sprawował władzę, ale kilkanaście lat później wspominany jest w Ceibal król o imieniu Ajaw Bot, który zasiadał na tronie w latach 771-800 n.e. i używał tytułu z glifem-emblematem Dos Pilas, podobnie jak wiele innych miast rozsianych wówczas na ogarniętych wojną ziemiach Petexbatún. Ajaw Bot pozostawił po sobie Stele 5, 6 i 7.

Stela 7 wzniesiona przez władcę Ajaw Bot,
upamiętniająca objęcie tronu i obchody końca 17-tego k'atuna w 771 roku n.e.

Ponowny rozkwit Ceibal nastąpił w IX wieku, kiedy to miasto odżyło i stało się znaczącym ośrodkiem nie tylko pod względem politycznym i militarnym, ale również handlowym. W 830 roku na tronie Ceibal zasiadł Aj Bolon Haabtal Wat’ul K’atel, który przybył tam w dniu 14 marca 830 roku jako wysłannik władcy Chanek’ Ho’peet z Ucanal i sprawował rządy przez dwadzieścia lat. Przyczynił się do znacznej rozbudowy miasta, szczególnie Grupy A, która znajduje się w najwyższej części miasta i obejmuje trzy place. W centrum Placu Południowego wzniesiono Świątynię A-3.

Świątynia A-3

Świątynia A-3 ustawiona jest na platformie ze schodami skierowanymi na cztery strony świata. Niegdyś, podobnie jak i wcześniejsze konstrukcje w Ceibal, była ozdobiona modelowanymi w stiuku głowami.

   

  

Modelowane w stiuku głowy, zdobiące niegdyś budowle w Ceibal

(Narodowe Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala)

Na szczycie Świątyni A-3 stoi Stela 21 i ołtarz, na którym okoliczni potomkowie Majów ciągle pozostawiają kwiaty i owoce w darze swym bogom, gdyż nigdy nie wyzbyli się całkowicie dawnych praktyk religijnych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie.

Stela 21 z 849 roku n.e., stojąca w centralnej komnacie Świątyni A-3

Przy każdym z czterech boków Świątyni A-3 ustawiono stele upamiętniające koniec pierwszego k’atuna, (10.01.00.00.00 5 Ajaw 3 K’ayab) w dniu 30 listopada 849 roku n.e. Po stronie południowej wznosi się Stela 8, po zachodniej – Stela 9. Inskrypcja na Steli 10 – po stronie północnej – wspomina, że w uroczystości uczestniczyli również władcy innych miast: Tikal, Calakmul i Motul de San José.

Stela 10, wspominająca uroczystość z udziałem zaproszonych
władców Tikal, Calakmul i Motul de San José

I wreszcie po stronie wschodniej stoi Stela 11 upamiętniająca również przybycie władcy Aj Bolon Haabtal do Ceibal – w 830 roku – wraz z palankinami i bóstwami opiekuńczymi.

Inskrypcja na Steli 11 wspominająca przybycie Aj Bolon Haabtal

Stela 11 z 849 roku n.e.

Na Placu Południowym Grupy A znajdowało się najwięcej stel, zarówno gładkich, jak i rzeźbionych. Jednak przedstawione na nich postacie znacznie różnią się od typowo majańskich wizerunków dostojników z innych miast. Wyraźnie widać wpływy stylu z Płaskowyżu Meksykańskiego, a i w inskrypcjach zaczynają pojawiać się słowa zapożyczone z języka náhuatl. W latach 849-889 wzniesiono w Ceibal kilkanaście takich odmiennych stel. 

Stela 13 wzniesiona w okresie pomiędzy 869 a 889 rokiem n.e.

Stela 1 wzniesiona w 869 roku n.e.,
znaleziona przez Teoberta Malera na Placu Południowym

Stela 14 wzniesiona pomiędzy 869 a 889 rokiem n.e.
Inskrypcja wyrzeźbiona na steli wspomina bogów-patronów Ceibal: GI i K'awiil

Stela 19 przedstawiająca dostojnika z atrybutami boga wiatru.
Stela ta wznosiła się na Placu Południowym Grupy A
i została znaleziona przez Iana Grahama w 1964 roku

Stela 2 wzniesiona pomiędzy 889 a 909 rokiem n.e.
Została znaleziona przez Federico Arthesa

Stela 3 874 roku n.e., stojąca niegdyś na Placu Południowym
(Narodowe Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala)

Na końcu południowej drogi sacbé wznosi się Budowla 79, okrągła platforma, zwana też Świątynią Wiatrów. Przy jej schodach znajduje się ołtarz w formie jaguara, pochodzący z 870 roku n.e.

Świątynia Wiatrów

Około 930 roku n.e. Ceibal zaczęło podupadać i w końcu zostało całkowicie opuszczone.