Mapa archeologiczna stanu Campeche

Oryginalny artykuł: Trazan mapa arqueologico de region maya poco conocida

W ramach Projektu Rozpoznania Archeologicznego, prowadzonego na południowo-wschodnich ziemiach stanu Campeche (Meksyk) zarejestrowano już około dwudziestu ośrodków Majów. Kierujący badaniami Ivan Šprajc i epigrafik projektu Nikolai Grube podkreślają, że wiedza o tej części Nizin Majów – choć leżącej w samym sercu ziem zamieszkiwanych przez jedną z najwspanialszych cywilizacji – była o wiele skromniejsza w porównaniu z sąsiednimi rejonami w gwatemalskim Petén czy północno-zachodnim Belize. Jeszcze około 15 lat temu tereny te z archeologicznego punktu widzenia były pełne białych plam. Obszar badawczy, na którym w latach 1996-2007 prowadzono prace wspierane przez Narodowy Instytut Archeologii i Historii (INAH) w Meksyku, obejmuje południowy sektor Biosfery Calakmul oraz tereny leżące na południe od miejscowości Xpuhil aż po granicę z Gwatemalą, a także ziemie graniczące ze stanem Quintana Roo i Belize.

Budowla 1-A w Cheyokolnah (fotografia INAH)

Celem zakończonego w tym roku sezonu badawczego było rozpoznanie terytorium leżącego w kierunku północnym, pomiędzy rejonami Río Bec i Chenes, a zatem strefy pośredniej będącej kluczem do poznania wzajemnych relacji pomiędzy tamtejszymi ośrodkami. Odkryte niedawno Chactún nie jest jedynym dużym miastem Majów zarejestrowanym w ramach projektu. Na liście są już: Altamira, Altar de los Reyes, Balakbal, Calakmul, Champerico, Dos Aguadas, El Gallinero, El Palmar, La Muñeca, Los Alacranes, Los Ángeles, Mucaancah, Oxpemul, Uxul i Yaxnohcah. W 2007 roku znaleziono dwa kolejne miasta: Los Hornos i Uitzilná. Większość ruin tych majańskich miast pozostawała porośnięta gęstą roślinnością i na pierwszy rzut oka przypominała jedynie pagórki o różnych rozmiarach. Zdołano jednak dotrzeć do nich dzięki fotografiom lotniczym, a w przypadku Uxul pomocne okazały się raporty opublikowane w 1943 roku przez Karla Rupperta i Johna Denisona Jr.

Panel 4 ze Schodów Glificznych Budowli K2 w Uxul (fotografia INAH)

Jak wyjaśniają Šprajc i Grube, monumentalna architektura w badanych ośrodkach stanowi połączenie budowli piramidalnych o przeznaczeniu religijnym oraz bardziej złożonych i zróżnicowanych konstrukcji, służących jako rezydencje osób o wysokim statusie społecznym lub jako budynki o charakterze administracyjnym. Przygotowywana mapa archeologiczna południowo-wschodniego Campeche obejmuje już około 80 stanowisk, w tym 18 dużych ośrodków, i mnie więcej tyle samo średnich, a także ponad 10 mniejszych i około 22 rzeczywiście niewielkich. Znaleziona ceramika dowodzi, że ziemie te były zamieszkane już setki lat przed naszą erą, ale liczba ważnych miast wzrosła znacząco w okresie klasycznym (250-900 n.e.)

Monumentalna Budowla II w Calakmul

Ivan Šprajc uważa, że południowo-wschodnie Campeche było związane z  Petén już kilka wieków przed naszą erą i te silne więzi utrzymywano w okresie klasycznym, o czym świadczą podobieństwa w architekturze, zwłaszcza w przypadku tak zwanych kompleksów triadycznych. Poza tym w kilku większych ośrodkach, między innymi w Mucaancah, Oxpemul, Uxul i Chactún znajdują się podobne boiska do gry w piłkę i zabytki z inskrypcjami glificznymi. Nikolai Grube, kierujący wykopaliskami w Uxul, właśnie w oparciu o zachowane tam teksty zasugerował, że Uxul musiało być blisko związane z Calakmul. Kiedy w drugiej połowie VII wieku Calakmul stało się stolicą królestwa Kaan, rozpoczął się w tym rejonie proces centralizacji. Inskrypcje z Uxul, wspominające władców Calakmul, potwierdziły hipotezy wysuwane przez badaczy z Uniwersytetu w Bonn.