Chan Chan (Peru) jednym z najbardziej spektakularnych miast Nowego Świata

Oryginalny artykuł: Chan Chan reconocida como uno de los sitios mas espectaculares del Nuevo Mundo

Chan Chan zostało uznane za jedno z najbardziej spektakularnych miast Nowego Świata. Na liście dwudziestu tak szczególnych miejsc znajdują się, między innymi, Tiwanaku (Boliwia), Tikal (Gwatemala), Monte Albán (Meksyk), Park-Muzeum La Venta (Meksyk) i Cahokia (USA). Już w 1986 roku Chan Chan zostało wpisane przez UNESCO na Listę Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości i uważane jest za największe na świecie miasto zbudowane z gliny, gdyż ten ogromny kompleks architektoniczny został wzniesiony z adobe – glinianych cegieł suszonych na słońcu. Chan Chan było polityczną i administracyjną stolicą królestwa Chimor. Obejmowało niegdyś obszar około 20 kilometrów kwadratowych, choć obecnie pozostałości dawnego miasta zajmują jedynie 12-14 kilometrów kwadratowych.

Chan Chan (fot. La Republica, Peru)

Mury budowli Chan Chan przypominają wyglądem wzór tkaniny, a ściany wokół dziedzińców pokryte są reliefami z najróżniejszymi motywami geometrycznymi i zoomorficznymi, spośród których wyróżniają się wizerunki ptaków i zwierząt przypominających wyglądem wiewiórki, choć uważanych niekiedy za nutrie coypu, a najprawdopodobniej będącymi gryzoniami morskimi anzumito. 

Fragment reliefu z wizerunkami anzumito (fot. La Republica, Peru)

Spośród budowli Chan Chan wyróżniają się, wznoszone od 850 r. n.e., „cytadele” – ogromnych rozmiarów kompleksy architektoniczne, stanowiące połączenie pałaców królewskich, pomieszczeń o charakterze administracyjnym (nazwanych przez Hiszpanów audiencias) i magazynów do przechowywania najróżniejszych dóbr. Jednocześnie stawały się one miejscem pochówku władców Chimú. Na terenie Chan Chan znajduje się dziewięć takich cytadel: Chayhuac, Uhle, Laberinto, Rivero (Chol An), Tschudi (Nik An), Bandelier, Velarde, Squier i Gran Chimú. Każdy z tych monumentalnych kompleksów miał ograniczony dostęp i wyróżniał się szczególnie wypracowanymi i charakterystycznymi formami architektonicznymi.

Cytadela w Chan Chan (fot. La Republica, Peru)

Geoffrey Conrad uważa, że w królestwie Chimor następca tronu otrzymywał jedynie prawo do przejęcia władzy, bez dziedziczenia dóbr swego poprzednika, a zatem każdy kolejny władca musiał wznieść własną cytadelę, gdyż wcześniejsza, kryjąca pochówek króla, została zapieczętowana po jego śmierci. W społeczeństwie Chimú była zauważalna wyraźna stratyfikacja i nawet dawna legenda zachowana w źródłach etnohistorycznych wspomina, że mężczyźni z elity narodzili się ze złotego jaja, kobiety z elity – ze srebrnego jaja, a reszta społeczeństwa – z miedzianego jaja.

Fragment reliefów zdobiących mury budowli w Chan Chan (fot. photobucket)

Chan Chan było miastem artystów utrzymywanych przez państwo, gdyż królestwo Chimor nie zasłynęło jedynie z architektury, ale również z ceramiki, tkactwa oraz wyrobu najróżniejszych przedmiotów z ptasich piór i metali. Przedstawiciele miejscowej elity mieli naczynia wykonane za złota i srebra. Kiedy około 1470 roku n.e. Inkowie podbili królestwo Chimor, zmusili tamtejszych artystów do pracy w Cuzco.

     

Drewniana rzeźba i naczynie ceramiczne z czasów kultury Chimú

(Muzeum Ameryki w Madrycie)

Na terenie Chan Chan cały czas prowadzone są prace wykopaliskowe i archeolodzy dokonują wspaniałych odkryć. W ostatnich latach, w pałacu Tschudi, natrafiono na 20 metrów kwadratowych oryginalnych reliefów, a w kompleksie Rivero znaleziono fragmenty tkanin i miedziane noże używane podczas rytuałów. Odkryto również liczne pochówki.