W poszukiwaniu mitycznego Wzgórza Coatepec

Oryginalny artykuł: Ubican el mitico Cerro Coatepec en el estado de Hidalgo

Od wielu lat badacze prekolumbijskiego Meksyku poszukują znanego z azteckich legend miejsca Aztlán oraz świętej góry Coatepec. Początkowo sądzono, że mogły one leżeć na terenie obecnych stanów Durango, Zacatecas, Sinaloa lub Nayarit. Z czasem zweryfikowano poglądy i uznano, że musiały one znajdować się znacznie bliżej, być może na ziemiach stanów Michoacán, Guanajuato, Querétaro lub Hidalgo. Fernando López Aguilar z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) zapewnił ostatnio, że zlokalizował górę Coatepec w Dolinie Mezquital (stan Hidalgo). Znana jest ona obecnie jako Wzgórze Hualtepec i wznosi się w odległości około 30 kilometrów od stanowiska archeologicznego Pahñú, miejsca zamieszkiwanego przez kulturę xajay, której początki sięgają okresu preklasycznego (500 r. p.n.e. – 300 r. n.e.).

Coatepec - Wzgórze Węża, Kodeks Trovar (fot. INAH)

Coatepec (Wzgórze Węża) było dla Azteków miejscem szczególnie ważnym i świętym. Zgodnie z ich mitologią to właśnie tam zaszła w ciążę bogini Coatlicue i tam też przyszedł na świat jej syn, bóg Hutzilopochtli. Jednocześnie góra stała się sceną bitwy przeciwko Centzon Huitznahuas (synom Coatlicue) i złożenia w ofierze Coyolxauhqui, siostry Huitzilopochtli.

Kamienny monolit przedstawiający rozczłonkowane ciało Coyolxauhqui
(Muzeum Templo Mayor w mieście Meksyk)

Fernando López Aguilar zapewnił, że jego teoria opiera się na badaniach archeologicznych, które zgadzają się ze źródłami historycznymi, zarówno prekolumbijskimi, jak i kolonialnymi, oraz na podobieństwach pomiędzy mitem a geografią Doliny Mezquital. Jego zdaniem Coatepec, o którym wspominali już tacy kronikarze, jak Bernardino de Sahagún czy Fernando de Alvarado Tezozomoc, może być Wzgórzem Hualtepec, uważanym za święte miejsce już przez mieszkańców Teotihuacan i przypuszczalnie właśnie tam zatrzymali się Aztekowie podczas swej wędrówki. Jak podaje legenda, Mexikowie wyruszyli z mitycznego Aztlán (Miejsca Czapli), zatrzymali się w Teoculhuacán-Chicomoztoc (Miejscu Siedmiu Jaskiń) i dotarli do Coatepec (Wzgórza Węża) przed przejściem przez Tulę, miasto Tolteków. Zgodnie z informacjami podanymi przez wspomnianych wyżej kronikarzy, Coatepec leżało stosunkowo blisko Tuli i faktycznie odległość ta w linii prostej wynosi tylko 35 kilometrów. Już amerykański badacz Paul Kirchoff sugerował, że mityczne Aztlán mogło znajdować się w pobliżu jezior Yuriria i Teoculhuacán–Chicomoztoc na terenie obecnego stanu Guanajuato, gdzie wznosi się Wzgórze Culiacán, w odległości 166 kilometrów od Wzgórza Hualtepec. Jak podaje López Aguilar – biorąc pod uwagę teorię Kirchoffa – Aztekowie podążali trasą prowadzącą z zachodu na wschód, do miejsca, gdzie wyłania się słońce, w kierunku świętej góry Coatepec.

Coatepec w Kodeksie Boturini (źródło: Wikimedia commons)

Hipoteza, że Hualtepec mogło być świętą górą Azteków opiera się na świadectwach archeologicznych znalezionych podczas prac prowadzonych już od 1991 roku. Na najwyższym szczycie tego wzgórza, po stronie południowej, znajduje się prostokątna podstawa o długości 20 metrów, na której obecnie wznosi się skromna kaplica, zbudowana z kamieni pochodzących z dawnych konstrukcji prekolumbijskich. Archeolodzy natrafili też na wyrzeźbioną w kamieniu głowę węża, być może wizerunek Xiuhcoatla (broni, którą zabito Coyolxauhqui) i na co najmniej siedem elementów w formie ostrołuku, które mogły stanowić blanki muru. Mają one wyrzeźbiony wzór podwójnego łuku i trzech kręgów, 

Glif Coatepec na murze kościoła w Amealco, stan Hidalgo (fot. INAH)

López Aguilar dodał, że w połowie Wzgórza Hulatepec znajduje się skalisty cypel znany jako Peña de la Luna i przedstawiający – zgodnie z azteckim mitem – głowę Coyolxauhqui, która pozostała na wzgórzu, podczas gdy jej pocięte na kawałki ciało runęło w dół. Chociaż wzgórze było rabowane w latach 40-tych i 50-tych XX wieku, to archeolodzy dowiedzieli się o istnieniu dwóch innych rzeźb z głowami węży, które według informacji miejscowej ludności pochodziły ze Wzgórza Hualtepec.  

Wzgórze Coatepec z wizerunkiem głowy Coyolxauhqui na stoku (fot. INAH)

W Dolinie Mezquital, która do XVIII wieku była nazywana Teotlalpan („Ziemia bogów” lub „Ziemia panów”) wznoszą się trzy święte wzgórza: Coatepec, Xithá (poświęcona przodkom) i Tezcatepec („Wzgórze zwierciadła”), które zgodnie z mitologią stało się schronieniem Copil, wroga Hutzilopochtli. López Aguilar przekazał, że od czasu gdy odwiedził te ziemie po raz pierwszy na początku lat 90-tych XX wieku, miejscowa ludność zapewniała go, iż to właśnie tam przysiadł orzeł zanim udał się na miejsce przyszłego Tenochtitlan. Archeolog przypomniał też, że jeszcze kilka lat temu okoliczni mieszkańcy odprawiali na Wzgórzu Hualtepec ceremonie podczas przesilenia zimowego, która to data związana była z narodzinami Huitzilopochtli.

Huitzilopochtli walczący na wzgórzu Coatepec, Kodeks Florentyński (fot. INAH)

Archeolog kierujący Specjalnym Projektem Pahñú uważa, że mit związany z narodzinami Hutzilopochtli jest przypuszczalnie znacznie starszy i mógł być znany przed wyruszeniem Mexików w stronę Doliny Meksyku w XIV wieku n.e. Poszukiwanie przez nich wzgórza Coatepec już na początku wędrówki wskazuje, że góra ta była uważana za miejsce święte o wiele wcześniej.