Miasta Majów: Xcambó (stan Jukatan, Meksyk)

Na północy Jukatanu, zaledwie dwa kilometry od wybrzeża morskiego, istniało niegdyś majańskie miasto Xcambó, znane głównie z produkcji soli i sprawowania kontroli nad jej handlem. O produkcji soli w tym rejonie wspominał już dokument z Archiwum Generalnego Indii z 1605 roku. Zresztą eksploatacja soli jest na tych obszarach kontynuowana do dnia dzisiejszego. Budowle Xcambó pozostawały w ukryciu przez wiele lat, porośnięte roślinnością i wielokrotnie okradane przez złodziei zabytków. Dopiero w 1976 roku zainteresowali się miastem archeolodzy i rozpoczęli jego badanie, a także rekonstrukcję. Xcambó zbudowano z wykorzystaniem dogodnego ze strategicznego punktu widzenia miejsca na naturalnym wzniesieniu otoczonym mokradłami. Było zamieszkane już w okresie preklasycznym (100 p.n.e. – 250 n.e.), lecz z tej epoki zachowały się jedynie platformy, na których wznoszono pomieszczenia mieszkalne. W latach 250–600 nastąpił rozwój gospodarki i Xcambó funkcjonowało jako bardzo ważny port morski.

Widok na Plac Główny w Xcambó 

Źródła historyczne z czasów podboju hiszpańskiego podają, że Majowie posiadali rozległą sieć szlaków handlowych wokół Półwyspu Jukatan, sięgającą od Veracruz nad Zatoką Meksykańską aż po Zatokę Hondurasu. Majańskie łodzie były wykonane z jednego kawałka drewna, najczęściej cedru albo innego, równie trwałego. Miały różne rozmiary, od małej pirogi dla jednej osoby aż po wielkie łodzie będące w stanie pomieścić 40-50 osób. Majowie z Jukatanu eksportowali własne produkty, zwłaszcza sól, miód i żywicę, a z południa sprowadzali m.in. obsydian, jadeit, kakao i krzemień. W Xcambó gromadzono zapewne znaczne ilości towarów, które rozprowadzano również do miast położonych w głębi lądu. Drogi sacbé łączyły miasto z pobliskimi ośrodkami Xtampú, Misnay i Dzemul. Uczeni sądzą, że miasto i port handlowy były zależne od potężnego Izamal.

Na terenie Xcambó zachowały się dwa place, ze wznoszącymi się dokoła nich rezydencjami i schodkowymi piramidami o zaokrąglonych narożnikach. Budowle pokrywano stiukiem i malowano. Plac główny otaczało jedenaście budowli. Jedną z nich była Świątynia Ofiar, gdzie znaleziono wiele bogatych ofiar grobowych pochodzących nie tylko z różnych rejonów Meksyku, ale i Gwatemali. Część miasta była też zapewne przeznaczona na magazyny towarów lub warsztaty rzemieślnicze.



Świątynia Ofiar

Z kolei Świątynia Maszkaronów była niegdyś ozdobiona wielkimi stiukowymi maskami, pomalowanymi na żywe kolory.



Świątynia Maszkaronów

Najwyższą budowlą Xcambó jest wielka piramida schodkowa zwana Świątynią Krzyża.



Świątynia Krzyża

Poza wspomnianymi trzema wielkimi świątyniami, przy głównym placu wznoszą się jeszcze: tzw. Budynek kupca, łaźnia i pałac. W pewnej zaś odległości od centrum zachowały się ślady licznych budowli mieszkalnych z dziedzińcami. W wielu wypadkach archeolodzy dostrzegli kilka etapów konstrukcyjnych.



Pozostałości budowli rezydencjalnych w Xcambó 

Na terenie Xcambó archeolodzy odkryli dużo pięknej ceramiki, zwłaszcza bogato malowanych talerzy, przedstawiających wizerunki bóstw i postacie dostojników. Przypominają one wyroby z gwatemalskiej dżungli Petén. Poświadcza to ważną rolę polityczną i ekonomiczne znaczenie miasta, które utrzymywało kontakty handlowe z tak odległymi ośrodkami majańskimi.

Jeden z talerzy znalezionych w Xcambó
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Na terenie miasta znaleziono także pektorał z muszli, przedstawiający dostojnika siedzącego na niebiańskim krokodylu. Xcambó przetrwało do 900 roku, ale w latach 1200-1450, choć nie było już zamieszkane, stało się miejscem kultu, do którego przybywali pielgrzymi z różnych stron.