Kopiec w kształcie skorpiona odkryty w dolinie Tehuacán (stan Puebla)

Oryginalny artykuł: Descubren montículo efigie en forma de escorpión en el Valle de Tehuacán, Puebla 

Biosfera Tehuacán-Cuicatlán w dalszym ciągu odsłania bogactwa naturalne i kulturowe, tym razem na południu stanu Puebla, gdzie znajduje się kopiec w kształcie skorpiona wykonany z trawertynu. Tereny te były zamieszkiwane w późnym okresie epiklasycznym i wczesnym okresie postklasycznym (lata 600–1100). Odkrycie, niedawno opublikowane w czasopiśmie Ancient Mesoamerica, odnotowano w 2014 roku podczas badań archeologicznych prowadzonych w ramach projektu „Konteksty i mapowanie skamieniałych systemów kanałów doliny Tehuacán w Puebli”, kierowanego przez Jamesa Neely’ego, badacza z University of Texas w Austin, którego celem jest udokumentowanie prehistorycznych systemów kanałów. W inicjatywie, która trwała od 2004 do 2024 roku, uczestniczył, między innymi, Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH), w tym Blas Román Castellón Huerta, archeolog z Dyrekcji Studiów Archeologicznych. Na podstawie zebranych dowodów wysunięto hipotezę, że ten element architektoniczny był częścią kompleksu cywilno-ceremonialnego, prawdopodobnie służącego do obserwacji astronomicznych, który integrował rytuał kalendarzowy z intensywnym systemem rolniczym mającym na celu rozwój zaawansowanego układu pól i kanałów irygacyjnych na terenach otaczających to miejsce.

Kopiec w formie skorpiona (rysunek:Blas Castellón)

Przypuszcza się, że ze względu na swój kształt, położenie oraz związek z wodą i opadami deszczu, stanowił on centralny element otaczającego go systemu pól nawadnianych kanałami, który obejmował obszar około 10 000 hektarów. Obecnie jest uważany za największy i najlepiej zachowany w Mezoameryce, użytkowany nieprzerwanie od około 2000 r. p.n.e. do dziś. Według tej publikacji, w kosmogonii Mezoameryki skorpion, tlāhuizcalpantēcuhtli, był łączony z Wenus, Tlálokiem i Quetzalcóatlem, bóstwami deszczu i wiatru. Przedstawienie pajęczaka, znajdujące się w pobliżu równiny Taza, ma 62,50 metra długości, jego ciało, głowa i nogogłaszczki (szczypce) rozciągają się na wschód i północny zachód, ma 13,20 metra szerokości i 80 centymetrów wysokości, a przestrzeń między nogogłaszczkami wynosi 22,10 metra. Na ogonie i żądle zachowały się fragmenty ceramiki. Jest częścią kompleksu o powierzchni około dziewięciu hektarów, składającego się z 11 kopców o zróżnicowanym charakterze, z których osiem ma pomieszczenia i ściany, a także studnię o średnicy 80 centymetrów i głębokości 55 centymetrów, której przeznaczenie jest nieznane.

Fragmenty ceramiki znalezione podczas wykopalisk (fot. Blas Castellon)

Na czubku głowy skorpiona znaleziono współczesne dary ofiarne, obejmujące dwa jasno- i ciemnobrązowe naczynia na trójnogach, zawierające tytoń i papryczki chili, co może wskazywać, że miejsce to nadal jest częścią praktyk kulturowych dzisiejszych mieszkańców tego rejonu. Ponadto odnaleziono naczynia, dzbany, miski, moździerze z zamkniętym dnem na trójnogu, kadzielnicę, xantil (glinianą rzeźbę) i liść laurowy wyrzeźbiony w obsydianie, co sugeruje, że były to lokalne przedmioty, niektóre o przeznaczeniu rytualnym, pochodzące z handlu pomiędzy Cacaxtla (stan Tlaxcala), Tehuacán (stan Puebla), Oaxaca i ludnością Zatoki Meksykańskiej.

Możdzierz znaleziony podczas wykopalisk (fot.Blas Castellón)

Badania obejmowały mapowanie topograficzne i fotogrametryczne stanowiska prekolumbijskiego i towarzyszących mu skamieniałych kanałów. Wykonała je firma Archaeo-Geophysical Associates, LLC. Uzyskano dzięki temu dokładne obrazy terenu, które będą przydatne w przyszłych badaniach. W interdyscyplinarnym badaniu wzięli udział: Samuel Wilson, profesor antropologii z University of Texas (Austin, USA), Mark Willis, specjalista w dziedzinie kartografii cyfrowej i fotografii lotniczej z Flinders University of South Australia w Adelajdzie (Australia) oraz Chester Walker, ekspert w dziedzinie geofizyki stosowanej w archeologii z University of Texas (Austin, USA).

Blas Castellón (fot. Melitón Tapia, INAH)

Projekt ten przyczyni się do głębszego zrozumienia tego centrum ceremonialnego i jego dawnych mieszkańców. Proponuje on przeprowadzenie badań archeologicznych i uzupełnienie uzyskanych informacji badaniami archeoastronomicznymi, a także porównawczymi materiału ceramicznego w celu potwierdzenia jego datowania i pochodzenia. W Meksyku znany jest tylko jeden kopiec z wizerunkami węża i ptaka, w strefie archeologicznej Paquimé w Chihuahua, dlatego też, zdaniem grupy ekspertów, interesujące będzie zgłębienie pochodzenia. Zebrana ceramika i artefakty zostały już przeanalizowane i trafią pod opiekę INAH, do muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Teteles de Santo Nombre.