Prekolumbijskie Teotihuacan zamieszkiwało 1300 imigrantów

Oryginalny artykuł: Teotihuacan albergo a mil 300 extranjeros

Podobnie jak wielkie współczesne aglomeracje, Nowy York czy miasto Meksyk, do których przybywa wielu imigrantów, również prekolumbijskie Teotihuacan było na Płaskowyżu Meksykańskim wspaniałym ośrodkiem kosmopolitycznym. Jak wskazują badania, w okresie klasycznym (200-250 – 650 n.e.), kiedy to wpływy Teotihuacan były widoczne na terenie całej Mezoameryki, przez ponad 300 lat, na stałe lub czasowo, przebywało tam około 1300 osób obcego pochodzenia, zamieszkujących trzy kompleksy architektoniczne miasta. Archeolog Narodowego Instytutu Antropologii i Historii w Meksyku, Rubén Abasolo Hernández prowadził prace mające na celu ustalenie relacji pomiędzy rdzenną ludnością Teotihuacan a grupami obcych przybyszów, uznawanych za mniejszości etniczne. Trzy grupy rezydencjalne zamieszkiwane na stałe przez grupy imigrantów znane są jako Dzielnica Kupców, Dzielnica Oaxaki i Budowla 19. Kiedy pierwsze grupy ludności przeniosły się w inne miejsce, aby brać aktywny udział w życiu wielkiego miasta, napłynęła nowa fala imigrantów, których przyciągnął rozwój terytorialny metropolii, obejmującej w momencie największego rozkwitu – około 500 r. n.e. – obszar 22 kilometrów kwadratowych.

Teotihuacan

Miasta Majów: El Tigre (stan Campeche, Meksyk)

Ruiny El Tigre, znanego również – od czasów konkwisty hiszpańskiej – jako Itzamkanac – rozciągają się na ziemiach południowej części meksykańskiego stanu Campeche. Miasto zbudowano na naturalnych wzniesieniach, na lewym brzegu rzeki Candelaria. To strategiczne położenie, na szlaku pomiędzy Petén a wybrzeżem Zatoki Meksykańskiej, sprzyjało rozwojowi handlu i niewątpliwie zadecydowało o znaczeniu tego ośrodka.

Rzeka Candelaria

El Tigre było zamieszkiwane już od 600 roku p.n.e., o czym świadczą pozostałości dawnych konstrukcji. W późnym okresie preklasycznym miasto odgrywało już dużą rolę. W tym czasie powstały piramidy ozdobione wielkimi maskami bóstw, przypominające styl typowy dla architektury Petén. Do chwili obecnej archeolodzy odkryli na terenie El Tigre aż trzy takie budowle.

Widok El Tigre

W Salwadorze znaleziono fragmenty majańskich rzeźb

Oryginalny artykuł: Fragments of Mayan jaguar sculptures found in El Salvador. La Prensa 20.08.2013.

W parku archeologicznym Cihuatan w środkowym Salwadorze znaleziono ok. 160 fragmentów majańskich rzeźb, prawdopodobnie przedstawiających jaguary, pochodzące z pięciu lub sześciu rzeźb kotów oraz dwóch kadzielnic. Archeolodzy z Salwadorskiego Sekretariatu ds. Kultury i prywatnej Narodowej Fundacji Archeologicznej (FUNDAR) dokonali odkrycia podczas wykopalisk prowadzonych od lutego do maja, ale wyniki ogłoszono dopiero teraz.

Fragmenty zostały znalezione w budynku wzniesionym przy murze otaczającym centrum ceremonialne Cihuatan, majańskiego ośrodka 36 km od miasta Aguilares, na północ od stolicy kraju - San Salvador. Zdaniem Paula Amaroli, archeologa z fundacji FUNDAR, rzeźby mogą przestawiać jaguary, choć brak im charakterystycznych cętek. Fragmenty są obecnie czyszczone, analizowane i restaurowane, aby w przyszłości znaleźć się na wystawie w Narodowym Muzeum Antropologii w San Salvador.

Park archeologiczny Cihuatan obejmuje 73 ha. Specjaliści oceniają, że stanowisko było zamieszkane w latach 1000-1200 n.e. Jego pierwsi mieszkańcy przybyli ze środkowego Meksyku, gdzie porzucili swoje wioski po tzw. upadku cywilizacji Majów.

Jeden ze 160 fragmentów rzeźb, prawdopodobnie przedstawiających jaguary, które zostały odkryte na majańskim stanowisku archeologicznym Cihuatan, na północ od San Salvador (fot. Salwadorski Sekretariat ds. Kultury)

Czytaj także: Jaguary – zwierzęta budzące grozę i uwielbienie - Jaguary w sztuce Mezoameryki - W Izapa odkryto monolit z wizerunkiem jaguara - Król pod Górą Jaguara

Napoje alkoholowe w Mezoameryce

Napoje alkoholowe w Mezoameryce przygotowywano z agawy, miodu lub kukurydzy. Przypuszczalnie już pierwsi myśliwi-zbieracze sporządzali napoje alkoholowe z soczystych łodyg dzikiej kukurydzy teocinte, gdyż ich słodki sok można było pozostawić w celu fermentacji na kilka dni. Rodzajem piwa z kukurydzy było tesgüino, znane bardziej wśród ludów zamieszkujących rejony północne. Nazwa napoju wywodzi się ze słowa tecuini w języku náhuatl i oznacza „bicie serca”. Aby przygotować napój, moczono ziarna kukurydzy przez kilka dni, przetrzymując je w workach umieszczonych w zagłębieniach wykopanych w ziemi. Później ziarna ucierano na masę, mieszano ją z wodą i gotowano w dzbanach przez kilka dni. Napoje z fermentowanej kukurydzy przygotowywano przypuszczalnie już w VII wieku p.n.e. Dodawano do nich – jako katalizatory – inne rośliny, zioła lub korzenie. Najbardziej rozpowszechnione były jednak napoje z agawy.

Agawa na terenie Teotihuacán (Meksyk)

Mezcal, znany do dziś w Meksyku, też ma długą historię, gdyż na terenie Xochitécatl-Cacaxtla archeolodzy odnaleźli wykopane w ziemi piece służące do palenia agawy i dzbany wykorzystywane podczas fermentacji napoju. Nazwa mezcal pochodzi od słowa mexcalli w języku náhuatl. W czasach prekolumbijskich mezcal był używany jako napój podczas różnych ceremonii, nie tylko rytualnych, ale z okazji zaślubin, narodzin dzieci czy pomyślnego uzdrowienia.

 

Azteckie kamienne rzeźby głów mężczyzn, których zaczerwenione oczy
mogą świadczyć o nadużyciu napojów alkoholowych

(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk).

Inny napój, pulque, wytwarzano przypuszczalnie już w okresie preklasycznym, o czym świadczą znalezione wielkie dzbany. Pulque sporządzano poprzez fermentację słodkiego soku kilku odmian agawy, zwanej metl w języku náhuatl. U Azteków boskim uosobieniem agawy była bogini Mayauel, którą przedstawiano z kolcem agawy w lewej ręce i naczyniem na pulque w prawej. Samo pulque natomiast było przez Azteków określane słowem octli.

Bogini Mayauel (Kodeks Laud)

Petroglify z Winnemucca Lake obecnie najstarsze w Ameryce Płn.

Oryginalny artykuł: Oldest dated petroglyphs in North America. Past Horizons 13.08.2013.

Najnowsze badania pokazują, że petroglify wyryte na kilku dużych wapiennych głazach narzutowych na stanowisku Winnemucca Lake w zachodniej Nevadzie mają minimum 10,5 lat, a być może nawet 14,8 tys. lat. Składają się z serii rombów tworzących łańcuch i kilku mniejszych znaków przypominających drzewa lub liście, głęboko wyrzeźbionych twardym kamiennym narzędziem. Wśród innych petroglifów północnoamerykańskich - oprócz wieku - wyróżniają się wielkością i głębokością reliefu. 

Petroglify z Winnemuca Lake (fot. University of Colorado)

Miasta Majów: Lubaantun (Belize)

O Lubaantun usłyszano po raz pierwszy w 1875 roku, choć początkowo miejsce to znane było jako „Ruiny Río Grande”. W 1903 roku dotarł tam Thomas Gaan, przygotował pierwszy plan miasta i to on, w 1924 roku, zmienił nazwę na Lubaantun. W 1915 roku R.E.W. Merwin z Muzeum Peabody Uniwersytetu Harvarda rozpoczął prace wykopaliskowe, skupiające się przede wszystkim na oczyszczeniu miejsca i sporządzeniu dokładniejszej mapy.

Widok Lubaantun

Jedenaście lat później ekspedycja z ramienia British Museum zajęła się klasyfikacją budowli Lubaantun, a bardziej rozległe prace, w ramach połączonego projektu Uniwersytetów Cambridge i Harvarda, podjęto w 1970 roku pod kierunkiem Normana Hammonda. W latach 1998-99 realizowano natomiast projekt archeologiczny sponsorowany przez rząd Belize i Unię Europejską, na którego czele stanęli Juan Luis Bonor i John Morris.

Jeden z placów w Lubaantun

Tajemnica grobowca w Świątyni XX w Palenque

Oryginalny artykuł: Estudian ofrenda de 1500 anos hallada en Palenque

Arnoldo González Cruz, kierujący Projektem Archeologicznym Palenque i badacze Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) rozpoczęli dokładniejsze prace w grobowcu w Świątyni XX w Palenque, do którego wejście zostało ostatecznie odsłonięte w ubiegłym roku. Bogate dary ofiarne, złożone w komnacie grobowej, obejmują około 200 kawałków jadeitu (i innych kamieni w zielonym kolorze), pirytu i obsydianu. Wśród tych fragmentów jest aż 70 kostek mozaikowych, tworzących niegdyś dwie maski, z których jedna zdobiła prawdopodobnie centralną część pasa. Dary wyraźnie dowodzą, że osoba pochowana 1500 lat temu w głównej komnacie grobowca pochodziła z najwyższej elity, jednak jej szczątki zostały usunięte z grobu już w czasach prekolumbijskich. Archeolodzy stanęli zatem w obliczu wielkiej niewiadomej. Arnoldo González Cruz wyjaśnia, że o ile zazwyczaj pojawiają się choćby fragmenty kości lub zęby, to jednak tym razem nie znaleziono zupełnie nic. Być może szczątki osoby pochowanej w Świątyni XX zostały ekshumowane i przeniesione w inne miejsce, gdyż była to znana praktyka, udokumentowana nie tylko w Palenque, ale i w innych miastach Majów.

Jadeitowe przedmioty znalezione w grobowcu w Świątyni XX (fot. INAH)

Odkrycie grobowca kapłanki z kultury Moche (Peru)

Oryginalny artykuł: Moche priestess-queen tomb discovery in Peru

Kilka tygodni temu, w San José de Moro, w dolinie rzeki Jequetepeque w północnym Peru, archeolodzy natrafili na grób kobiety zmarłej około 1200 lat temu. Odkrycie grobowca, wskazującego na jej wysoki status społeczny i dzierżoną przez nią władzę, całkowicie zrewolucjonizowało pogląd uczonych na temat roli kobiet w społeczeństwie Moche. Kobieta została pochowana około 750 roku n.e. w dużej komnacie, sześć metrów pod ziemią. Ściany grobowca zostały pomalowane na czerwono, a w dużych niszach umieszczono wazy ceramiczne. Wraz z otaczaną kultem kobietą złożono – przypuszczalnie w ofierze – dwie inne dorosłe kobiety wraz z pięciorgiem dzieci.

Pozostałości dekorowanej trumny, w której złożono kapłankę-królową
(fot. Luis Jaime Castillo Butters).

Wielki majański fryz został odkryty w Holmul (Gwatemala)

Oryginalny artykuł: Maya frieze discovered in Holmul, Guatemala

Wewnątrz piramidy w Holmul (w północno-wschodnim rejonie Petén, Gwatemala) archeolodzy odkryli ogromny fryz – o szerokości 8 metrów i wysokości 2 metrów – przestawiający mitologiczną scenę z postaciami ludzkimi, być może otaczanymi kultem przodkami. Wykopaliskami w Holmul kieruje Francisco Estrada-Belli, który pracuje dla Tulane University, Boston University, Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej i jest badaczem National Geographic, będącego również sponsorem projektu. Poza tym w projekcie uczestniczą też, między innymi, Marcello Canuto (dyrektor Middle American Research Institute na Uniwersytecie Tulane w Nowym Orleanie) i Alex Tokovinine (epigrafik z Uniwersytetu Harvarda). Archeolog Francisco Estrada-Belli i jego zespół odkopywali tunel pozostawiony przez rabusiów, kiedy nagle ich oczom ukazał się wspaniały fryz, który pomimo bliskości nie został zauważony przez grabieżców. Fryz jest niemal w idealnym stanie, gdyż aż w 95% i może być uznany za jeden z najlepiej zachowanych. Pomimo iż nieco wyblakł na przestrzeni wieków, to nadal można dostrzec pozostałości czerwonego, niebieskiego, zielonego i żółtego barwnika. Fryz przedstawia trzy postacie ludzkie z bogatymi nakryciami głowy i jadeitowymi klejnotami, siedzących na mitycznej górze Witz. Na nakryciach głowy znajdują się kartusze z glifami podającymi imiona osób, choć czytelne jest jedynie imię postaci centralnej i zostało odczytane przez Alexa Tokovinine jako Och Chan Yopaat. Dolną część fryzu zdobi pas z wyrytymi trzydziestoma glifami.

Fryz z Holmul (for. Alex Tokovinine, CMHI/Harvard/Projekt Archeologiczny Holmul)

Tarcza z czasów kultury Moche (Peru)

Oryginalny artykuł: Ancient shield discovered in Peru temple

W zapieczętowanej części dawnej peruwiańskiej świątyni kultury Moche archeolodzy odkryli ozdobioną piórami tarczę sprzed około 1300 lat. Leżała ona na ławie bądź ołtarzu w Pañamarca. Tarcza o średnicy około 25 centymetrów ma uchwyt i została wykonana z plecionej trzciny, pokryta tkaniną w kolorze czerwonym i brązowym, na którą naszyto kilkanaście piór, przypuszczalnie ary żółtoskrzydłej. Lisa Trever z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley sądzi, że być może oryginalnie tarcza miała co najmniej sto piór naszytych na powierzchni, w dwóch lub więcej koncentrycznych kręgach. Ponieważ kultura Moche rozwijała się na terenach obejmujących doliny Andów i pustynne wybrzeża Oceanu Spokojnego, zatem pióra takie musiały być sprowadzane z innego regionu, gdyż ary żółtoskrzydłe żyją po wschodniej stronie Andów, bliżej Amazonii. Ze względu na brak jakichkolwiek źródeł pisanych trudno zrozumieć jakie znaczenie symboliczne miały ary w kulturze Moche.

Ozdobiona piórami tarcza pochodząca z kultury Moche
(fot. Lisa Trever, University of California, Berkeley)

Badania grobowca króla Palenque Pakala Wielkiego przy pomocy nieinwazyjnych technik geofizycznych

Oryginalny artykuł: Non-invasive geophysical techniques help archaeologists study Pakal II's crypt. Art Daily 6.08.2013.

Najnowsze badania otoczenia komory grobowej słynnego majańskiego króla Pakala Wielkiego sugerują, że nie była ona pierwszym wybudowanym elementem Świątyni Inskrypcji w Palenque, jak proponował jej odkrywca. Przypuszczenie takie wysnuto na podstawie wstępnych wyników badań uzyskanych za pomocą nieinwazyjnych technik geofizycznych (georadarowych oraz elektrooporowych) w ramach międzynarodowego projektu meksykańskiego Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) i Narodowej Rady Nauki i Technologii oraz francuskiego Narodowego Centrum Badawczego (CNRS). 

Świątynia Inskrypcji w Palenque. Jedna z największych mezoamerykańskich piramid, wzniesiona jako grobowiec majańskiego króla K'inich Janaab Pakal w VII w. n.e. Budowę rozpoczął sam Pakal, a dokończył jego syn król K'inich Kan Bahlam. Fot. Boguchwała Tuszyńska.

Odkrycia na wzgórzu El Tlatoani (stan Morelos, Meksyk)

Oryginalny artykuł: Hallan en Morelos entierro y horno prehispanicos

Podczas prac wykopaliskowych na stoku wzgórza El Tlatoani, wznoszącego się na zachód od Tlayacapan (stan Morelos, Meksyk), archeolodzy Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) odkryli grobowiec ze szczątkami osoby, którą pochowano z naczyniami ceramicznymi i ozdobami świadczącymi o wysokim statusie społecznym. Badania szkieletu wykazały, że mężczyzna zmarł poprzez ścięcie głowy. Uczeni uważają, że był to wojownik, gdyż w czaszce znaleziono ślady uszkodzenia spowodowanego ostrzem, która to rana zabliźniła się na kilka lat przed śmiercią.

Pozostałości czaszki i ozdób wojownka złożonego w grobie na wzgórzu El Tlatoani
(fotografia INAH)

Fotogaleria: Ceramika z Teotihuacan

Ceramika z Teotihuacan była bardzo różnorodna. Archeolodzy znaleźli na terenie miasta zarówno naczynia do użytku codziennego, jak i o przeznaczeniu rytualnym. Wzory, style i sposób wykonania zmieniały się stopniowo na przestrzeni lat. Naczynia ceramiczne były modelowane lub wytwarzane w gotowych formach. Ceramika domowa była znacznie skromniejsza, pozbawiona dekoracji bądź jedynie czasem ozdobiona drobnymi wzorami. Natomiast naczynia rytualne były wykonywane różnymi technikami: pokrywane warstwą stiuku i malowane, malowane techniką sgraffito, polerowane. Wzory wykonywano też poprzez grawerowanie, żłobienie, skrobanie, ryty i nacięcia. Naczynia ozdabiano motywami roślinnymi, zoomorficznymi bądź przedstawiano postacie wojowników, kapłanów czy bóstw, zwłaszcza boga Tlaloka. Ceramika Teotihuacan charakteryzowała się również bogactwem kształtów, gdyż spotykamy tutaj wazy, dzbany, sagany, amfory, misy, kielichy, naczynia przypominające kształtem współczesne wazony, a przede wszystkim – tak typowe dla Teotihuacan – wazy cylindryczne na trójnogach i z przykrywkami. Na terenie Teotihuacan znaleziono także ceramikę obcego pochodzenia, między innymi z ziem obecnego stanu Oaxaca i rejonów wokół Zatoki Meksykańskiej, co świadczy o utrzymywanych kontaktach handlowych. Z kolei na naczynia z wyraźnymi wpływami sztuki z Teotihuacan archeolodzy natrafili w ośrodkach leżących na terenie niemal całej Mezoameryki, w tym również w miastach Majów.

Kliknij na zdjęcie aby powiększyć/click photos to enlarge

Museo Nacional de Antropología (miasto Meksyk)