Sarkofagi kultury Chachapoyas

Oryginalny artykuł: Rachel Chase. Archaeologists discover Chachapoyas sarcophagi in Amazonas, Peru. Peru This Week 28.11.2013.

W peruwiańskim regionie Amazonas archeolodzy odkryli 35 sarkofagów należących do kultury Chachapoyas (z jęz. quechua sacha poya - 'ludzie chmur'). Odkrycia dokonano w lipcu przy pomocy specjalnej kamery, ale dopiero we wrześniu badaczom udało się dostać na miejsce, żeby potwierdzić znalezisko i stwierdzić, że sarkofagi mają średnio zaledwie 70 cm wysokości. Z tego też powodu badacze uważają, że być może był to cmentarz, na którym chowano tylko dzieci. Jest on wyjątkowy także z powodu faktu, że sarkofagi są zwrócone na zachód, co jest nietypowe dla cmentarzy kultury Chachapoyas. 

Sarkofagi z regionu Amazonas mają wysokość średnio 70 cm i są skierowane na zachód (fot. Peru21)

Odzyskanie majańskiego panelu z La Corona (Gwatemala)

Oryginalny artykuł:  Recuperan panel arqueologico maya

Dzisiaj, 28 listopada, Ministerstwo Kultury i Sportu w Gwatemali zaprezentowało rzeźbiony panel Majów, pochodzący z okresu klasycznego (250 – 900 n.e.), odzyskany i przewieziony z San Francisco (USA). Panel pochodzi z Nizin Majów, ze stanowiska archeologicznego La Corona (Petén, Gwatemala). Wyrzeźbiona inskrypcja obejmuje dwie kolumny po trzy bloki glificzne każda.

Odzyskany panel z La Corona (fot. Ministerstwo Kultury i Sportu, Gwatemala)

Miasta Majów: Joya de Cerén (Salwador)

Stanowisko archeologiczne Joya de Cerén znajduje się w odległości 35 kilometrów na zachód od San Salvador. Miejsce to odkryto w 1976 roku zupełnie przypadkowo, podczas budowy silosów do magazynowania ziarna. Pierwsze prace wykopaliskowe podjęto jednak dopiero dwa lata później. Odkopanie ruin Joya de Cerén, pokrytych grubą warstwą lawy wulkanicznej, stało się dla archeologów nie lada wyzwaniem, ale z drugiej strony stanowiło prawdziwy klejnot. Stąd też wzięła się współczesna nazwa miasta gdyż „joya” znaczy właśnie „klejnot”. „Cerén” natomiast jest nazwiskiem właścicieli hacjendy, na terenie której znajdowały się ruiny.

Jedna z budowli w Joya de Cerén

Joya de Cerén powstała w okresie preklasycznym jako niewielka wioska na brzegu rzeki Nexapa, zwanej obecnie Río Sucio. Być może była w jakimś stopniu uzależniona od znacznie silniejszego sąsiada – miasta San Andrés, z którym dokonywała wymiany towarów. Około 600 roku n.e. spokojne życie mieszkańców zostało jednak zakłócone erupcją wulkanu Loma Caldera, wznoszącego się w odległości jednego kilometra. Zdaniem wulkanologów, szczególnie Dana Millera, kiedy wypływająca z krateru gorąca lawa napotkała na swej drodze zimne wody rzek, nastąpiła eksplozja, a mieszanina popiołu wulkanicznego i gorącej pary o temperaturze około 100 stopni Celsjusza dotarła w kilka minut do miasta, które pogrążyło się w ciemności. Budowle i pola uprawne pokryła warstwa popiołu o grubości około 20-30 centymetrów. Później nastąpiło jeszcze kolejno trzynaście faz erupcji, grzebiąc ostatecznie Joya de Cerén pod warstwą popiołu i lawy o grubości 4 – 6 metrów.

Pozostałości dawnego domostwa w Joya de Cerén

Podwójny rodowód rdzennych Amerykanów

Oryginalny artykuł: Ancient Siberian genome reveals genetic origins of Native Americans. Phys.org 20.11.2013.

Badania genetyczne syberyjskiego szkieletu sprzed 24 tysięcy lat dostarczyły kluczowej informacji na temat pochodzenia rdzennych Amerykanów. Prehistoryczny Syberyjczyk okazał się genetycznym przodkiem współczesnych mieszkańców zachodniej Eurazji oraz bliskim krewnym współczesnych rdzennych Amerykanów. To zaskakujące odkrycie niesie ze sobą poważne konsekwencje dla zrozumienia, skąd wywodzą się przodkowie rdzennych Amerykanów, a także jak kształtował się genetyczny krajobraz Eurazji 24 tysiące lat temu. Raport międzynarodowego zespołu pod kierownictwem Centrum GeoGenetyki przy Duńskim Muzeum Historii Naturalnej (Uniwersytet Kopenhaski) ukazał się w internetowym wydaniu Nature. 

Szczątki chłopca z Malty w południowo-środkowej Syberii sprzed 24 tys. lat (fot. Państwowe Muzeum Ermitażu w Sankt Petersburgu)

Dziewczynka złożona w ofierze 1500 lat temu w Yautan w Peru

Oryginalny artykuł: Archaeologists Uncover Remains of Girl Sacrificed Some 1,500 Years Ago. Peruvian Times 22.11.2013.

Archeolodzy odkryli szczątki dziewczynki, który najprawdopodobniej została złożona w ofierze około 1500 lat temu. Być może została złożona w ofierze bogom morza, jako próba ochrony przed zmianami klimatycznymi spowodowanymi przez prąd morski El Niño. Grobowiec i szczątki dziewczynki zostały znalezione  w rejonie Yautan, 40 km w głąb lądu od miasta Casma w regionie Ancash w Peru przez grupę archeologów i studentów z Uniwersytetu im. Santiago Antunez de Mayolo w Huaraz.

Szczątki dziewczynki złożonej w ofierze 1500 lat temu w Yautan w Peru (fot. Peruvian Times)

Mochica składali ofiary z jeńców wojennych

Oryginalny artykuł: Dan Vergano. New Clues About Human Sacrifices at Ancient Peruvian Temple. National Geographic 19.11.2013.

W świątyni kultury Mochica w Peru składano w ofierze jeńców wojennych pochodzących z odległych prowincji, jak wynika z analizy kości i zębów z tego stanowiska. Szczątki ludzkie - okaleczone, rozczłonkowane i zagrzebane w dołach - mogą także wyjaśnić walki terytorialne między ośrodkami Mochica na wybrzeżu Peru około 100-850 n.e. 

Zdaniem Johna Verano z Tulane University w Nowym Orleanie, jednego z autorów raportu, który wkrótce ukaże się w Journal of Archaeological Science, debata akademicka dotychczas koncentrowała się wokół pytania, czy są to przykłady rytualnego uśmiercania członków elity, czy jeńców wojennych. Analiza chemiczna kości wskazuje na to, że w ostatnim okresie imperium Mochica ofiary pochodziły z odległych rejonów, więc najpewniej byli to jeńcy wojenni. 

Mochica składali ofiary z jeńców wojennych (fot. John Verano)

Świątynia boga Mictlantecuhtli w Tehuacán

Oryginalny artykuł: Investigan templo dedicado al dios del inframundo en Tehuacan, Puebla

Meksykańscy archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH), prowadzący prace na terenie prekolumbijskiego stanowiska Tehuacán (stan Puebla, Meksyk), odkryli pochodzącą z połowy XIV wieku n.e. budowlę, która mogła stanowić miejsce kultu boga świata podziemnego Mictlantecuhtli. Odkrycie to jest szczególnie ważne, gdyż jest to jedyna świątynia dedykowana bóstwu śmierci.

Mictlantecuhtli - bóg świata podziemnego
(Muzeum Templo Mayor w mieście Meksyk)

Archeolog Ramon López Valenzuela, odpowiedzialny za prace wykopaliskowe w Tehuacán podaje, że prace przy budowli zostały rozpoczęte w 2012 roku, kiedy to w kompleksie ceremonialnym natrafiono na ślady muru sięgającego na głębokość jednego metra pod poziomem placu. Postanowiono kontynuować wykopaliska i wówczas archeolodzy znaleźli dwie małe, przylegające do siebie świątynie: wschodnią z sześcioma stopniami i zachodnią z trzema stopniami.

Świątynia Czaszek w Tehuacán (fot. INAH)

Ruiny Incahuasi (Peru) otwarte dla zwiedzających

Oryginalny artykuł: Ruinas Incahuasi: la casa del Inca abre sus puertas a los visitantes

W niedzielę 17 listopada zostało uroczyście otwarte dla zwiedzających stanowisko archeologiczne Incahuasi (Peru). Przy dźwiękach bębnów i fujarek odtworzono sceny ceremonii, podczas której Inkowie składali dary dla boga słońca w podziękowaniu za zwycięstwo w Dolinie Cañete, kiedy to Inka Túpac Yupanqui wraz z poddanymi witali zwycięskie wojska po trwającej aż cztery lata wojnie z ludem Huarcos. Kompleks archeologiczny Incahuasi leży w dystrykcie Lunahuaná, pomiędzy Cañete a Yauyos. W ostatnim okresie swych dziejów zamieszkiwali je Inkowie i ich wojska. Służyła też jako baza podczas wojny przeciwko Huarcos, którzy stawiali opór inkaskiej inwazji.

Okrągłe kolumny w jednej z budowli Incahuasi (fot. Lizardo Tavera)

Psy w Ameryce

"Dawno, dawno temu ziemia była zamieszkana przez ludzi innych niż ci stworzeni przez boga-słońce. Byli oni bardzo źli i walczyli między sobą cały czas.

Kiedy bóg-słońce to zobaczył, postanowił unicestwić złych ludzi i stworzyć nowych na ich miejsce. Aby zniszczyć złych ludzi, bóg-słońce zesłał deszcz rzęsisty i długotrwały, strumienie się otworzyły, a ocean wylał. Potop zmiótł całą ludzkość.

Wtedy bóg-słońce postanowił stworzyć nowych ludzi. Najpierw uczynił mężczyznę, potem kobietę, a na koniec psa, aby dotrzymywał im towarzystwa. Potem stworzył lamę i nandu na pożywienie dla pary, którą właśnie powołał do życia."

Legenda ludu Tehuelcze z Ameryki Południowej

Ceramika z Colima przestawiająca psy. Muzeum Rufino Tamayo w mieście Oaxaca w Meksyku (fot. Boguchwała Tuszyńska)

Odkryto rysunki naskalne w jaskini na płaskowyżu Cerrado w Brazylii

Oryginalny artykuł: Conservation experts discover ancient cave art in Brazilian forest. Past Horizons 8.11.2013. 

Podczas zbierania danych środowiskowych na temat lasów w brazylijskich ekoregionach Pantanal i Cerrado zespół badaczy z Wildlife Conservation Society (Towarzystwa Ochrony Przyrody) i lokalnej organizacji pozarządowej Instituto Quinta do Sol odkryli prehistoryczne malowidła jaskiniowe wykonane przez społeczność myśliwych-zbieraczy tysiące lat temu. Wyniki badań zostały opublikowane przez archeologów Rodrigo Luis Simas de Aguiar i Keny Marques Lima w czasopiśmie Revista Clio Arqueológica. Zdaniem autorów różnorodność rysunków znacząco wzbogaca naszą wiedzę na temat sztuki naskalnej z płaskowyżu Cerrado. 

Duży kot i jego ofiara (fot. Wildlife Convervation Society)

Malowidła Majów w Pałacu Chilonche (Gwatemala)

Oryginalny artykuł: Hallazgos en Chilonche revelan importancia artistica

Dr Cristina Vidal Lorenzo, kierująca Projektem Archeologicznym La Blanca, poinformowała wczoraj o pierwszych odkryciach w majańskim Pałacu Chilonche. Projekt Archeologiczny La Blanca prowadzony jest przez Universidad de Valencia (Hiszpania) i Universidad de San Carlos (Gwatemala) przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Sportu. Jak podaje Cristina Vidal, odkrycie majańskich malowideł jest nadzwyczajne, gdyż dostarcza nie tylko danych historycznych, ale także informacji odnośnie stosowanej przez Majów techniki malarskiej. Jest też wyjątkowe z artystycznego punktu widzenia, wyróżniając się paletą barw i plastycznością postaci. Komnata została zapieczętowana już przez samych Majów i dzięki temu malowidła zachowały się w tak dobrym stanie.

Malowidła w Pałacu Chilonche (fot. Projekt Archeologiczny La Blanca)

Najstarsze ślady papryki 2000 lat temu w Meksyku

Oryginalny artykuł: Early uses of chili peppers in Mexico. Phys.org 13.11.2013.

Papryka mogła być stosowana w Meksyku do produkcji pikantnych napojów już tysiące lat temu, na co wskazują najnowsze badania Terry'ego Powisa z Kennesaw State University oraz jego współpracowników z innych instytucji. Odnaleźli oni ślady papryki w ceramice ze stanowiska w południowym Meksyku. Niektóre z tych naczyń liczą sobie ponad 2000 lat (400 pne-300 ne).

Naczynia kuchenne, w których znaleziono ślady papryki (fot. Roberto Lopez i Emiliano Gallaga Murrieta)

Odkrycie grobowca w La Colinita, Kolumbia

Oryginalny artykuł: Antigua tumba de aburraes en La Colinita

Dwa tygodnie temu, podczas prac prowadzonych na terenie dzielnicy La Colinita de Guayabal w Medellín (Kolumbia), robotnicy byli zaskoczeni, gdy natrafili na grobowiec sprzed ponad 500 lat. O swoim znalezisku powiadomili niezwłocznie archeologa Pabla Aristizábal z Uniwersytetu w Paryżu. Przekazał on, że grobowiec pochodzi z czasów Aburráes, indiańskiego plemienia, które zamieszkiwało te ziemie w latach od 900 r. n.e. aż do przybycia Hiszpanów. Przeprowadzone badania pozwoliły stwierdzić, że w grobowcu złożono osobę o wysokim statusie społecznym, o czym świadczą dekoracje wewnątrz komnaty grobowej oraz towarzyszące zmarłemu przedmioty, w tym przybory tkackie, dwie ozdoby nosa wykonane ze złota oraz ceramika. Analiza przeprowadzona metodą węgla radioaktywnego C14 pozwoli ustalić dokładny wiek osoby w momencie śmierci. Pochówek zachował się w bardzo dobrym stanie, gdyż znajdował się pod powierzchnią ulicy i wzniesionego tam domu, stanowiących wspaniałą ochronę.

Komnata grobowa i znalezione w niej przedmioty (fot. Esetban Vanegas, El Colombiano)

Miasta Majów: Dzibilchaltún (stan Jukatan, Meksyk)

Położone na północy Jukatanu Dzibilchaltún było jednym z ważniejszych miast w tym rejonie. Pierwsze wykopaliska, w latach 1956-65, podjęli uczeni z Middle American Research Institute w Tulane, przy finansowym wsparciu National Geographic Society. Natomiast od roku 1993 prace prowadzili archeolodzy meksykańscy.

Widok na Plac Centralny w Dzibilchaltún 

Dzibilchaltún należy do najdłużej zamieszkiwanych majańskich miast, od V wieku p.n.e. aż do czasów kolonialnych, choć jego największy rozkwit przypadł na lata 600-1000 n.e. Na terenie Dzibilchaltún zachowało się dwanaście dróg sacbé o długości od 25 metrów do 1 kilometra. Sacbé 1 prowadzi do tak zwanej Świątyni Siedmiu Lalek. Cały kompleks obejmuje jednak aż osiem budowli, z których pięć powstało wokół wewnętrznego dziedzińca. W centrum wznosi się ołtarz z gładką stelą.

Sacbé 1 prowadząca do Świątyni Siedmiu Lalek

Szczątki psów sprzed 1000 lat znalezione w Peru

Oryginalny artykuł: Arqueologos hallaron decenas de fosiles de perros en el Parque de las Leyendas

Na terenie kompleksu archeologicznego Maranga, położonego w Parku Legend (Parque de las Leyendas) w Limie, peruwiańscy badacze odkryli szczątki ponad stu psów,  pochodzące przypuszczalnie sprzed około tysiąca lat. Sam park w Limie obejmuje ogrody zoologiczny i botaniczny, a także pozostałości z czasów prekolumbijskich. Wykopaliska prowadzono w Huaca 33 w celu usunięcia złóż kamieni pokrywających centralną budowlę.

Szkielety psów znalezione na terenie Parque de las Leyendas w Limie (fot. El Comercio, Peru)

Czy Kolumb przywiózł z Ameryki syfilis?

Oryginalny artykuł: Katherine Wright The Wellcome Trust 2013 winning entry: where did syphilis come from?. The Guardian 27.10.2013.

Pod koniec XV wieku w Europie wybuchła nowa makabryczna choroba, która rozprzestrzeniała się z przerażającą szybkością. W ciągu 5 lat od zauważenia pierwszych przypadków wśród najemnej armii francuskiego króla Karola VIII wynajętej do podboju Neapolu, choroba objęła całą Europę i północną Afrykę. Pierwszym objawem było owrzodzenie w okolicach narządów rodnych. Potem choroba stopniowo obejmowała inne części ciała. Chorzy obserwowali, jak ich ciała ulegają zniekształceniu i rozkładowi, podczas gdy ich umysły popadały w szaleństwo. aż w końcu umierali.

Niektórzy nazywali ją chorobą francuską, dla Francuzów była to choroba neapolitańska, Rosjanie winili Polaków. Wreszcie w 1530 roku włoski lekarz napisał poemat o młodym pasterzu imieniem Syfilis, który tak rozgniewał Apollona, że bóg ukarał go oszpecającą chorobą i to właśnie ta fikcyjna postać ostatecznie dała swoje imię chorobie - syfilis (po polsku także kiła).

Najstarsza znana ilustracja medyczna pokazująca chorych na syfilis. Wiedeń ok. 1496 lub 1498 (rys. Bartholomäus Steber / Wikimedia Commons)

Fotogaleria: Prekolumbijskie modele budowli

Spośród wielu wspaniałych artefaktów odnalezionych podczas prac archeologicznych na terenie Ameryki prekolumbijskiej, bardzo interesujące wydają się niewielkie modele najróżniejszych budowli. Dzięki nim możemy obecnie zobaczyć jak wyglądały niegdyś dawne świątynie, co jest szczególnie cenne biorąc pod uwagę fakt, że większość z nich uległa niemal całkowitemu zniszczeniu. Jednocześnie takie modele służą pomocą przy rekonstrukcji prekolumbijskich budowli. Na zamieszczonych poniżej 40 fotografiach można zobaczyć przykłady różniących się stylem modeli, pochodzących z kilku rejonów prekolumbijskiego Meksyku i Peru.

kliknij na zdjęcie aby powiększyć/click on photo to enlarge

Bardzo ciekawe modele świątyń oraz domów wraz z ich mieszkańcami, przedstawionymi podczas ceremonii i wspólnych zabaw, zostały odnalezione przez archeologów na terenie obecnego stanu Nayarit (Meksyk), gdzie w latach 200 p.n.e. – 600 n.e. kwitła kultura zwana Tumbas de Tiro. 

Museo Nacional de Antropología (miasto Meksyk)

      

Museo Anahuacalli (miasto Meksyk)

   

Museo Amparo (Puebla, Meksyk)

  

Museo de las piezas prehispánicas “Rufino Tamayo” (miasto Oaxaca, Meksyk)

 

Museo Dolores Olmedo (miasto Meksyk)

 

Tradycja wykonywania glinianych lub kamiennych modeli najróżniejszych budowli o charakterze rytualnym była szeroko rozpowszechniona u Mexików. Zachowane modele przedstawiają podstawy piramidalne ze schodami prowadzącymi do świątyń zwanych teocalli. Świątynie te mają niekiedy dość wypracowane zwieńczenia dachów bądź ozdobione są wizerunkami bóstw. 

Museo Nacional de Antropología (miasto Meksyk)

       

     

  

Museo de América (Madryt, Hiszpania)

   

Museo Arqueológico de Xochimilco (miasto Meksyk)

  

Museo de sitio de Tlatelolco (miasto Meksyk)

 

Miniaturowe świątynie były również typowe dla stylu Mezcala. Takie niewielkie kamienne przedmioty, obejmujące zarówno modele budowli, jak i figurki czy maski były wykonywane w północnej części obecnego stanu Guerrero (Meksyk). Najstarsze datowane są na lata 500-200 p.n.e., choć wyrabiano je nadal w okresie postklasycznym. Przedmioty w stylu Mezcala były wysoko cenione i archeolodzy znaleźli je nawet w depozytach ofiarnych w Templo Mayor w Tenochtitlán. 

Museo Amparo (Puebla, Meksyk)

     

Museo de las piezas prehispánicas “Rufino Tamayo” (miasto Oaxaca, Meksyk)

  

Museo Nacional de Antropología (miasto Meksyk)

   

Museo Regional de Cholula (Cholula, Meksyk)

 

Fundación Televisa

Modele budowli znaleziono także na innych obszarach Mezoameryki. Dwie zamieszczone poniżej fotografie przedstawiają modele świątyń pochodzące z miasta Tolteków – Tula (stan Hidalgo, Meksyk). Pierwszy model znajduje się w Museo Nacional de Antropología (miasto Meksyk), a drugi - w Museo Arqueológico de Tula (stan Hidalgo, Meksyk):

  

Model budowli z siedzącą wewnątrz papugą arą został znaleziony w mieście Zapoteków – Monte Albán (stan Oaxaca, Meksyk) (Museo Nacional de Antropología, miasto Meksyk):

 

Modele pochodzące z ziem obecnego stanu Colima (Meksyk) (Museo Nacional de Antropología, miasto Meksyk):

  

Kamienny model budowli w Museo del sitio de Xochicalco (Meksyk):

Model świątyni w Museo Regional de Cholula (Cholula, Meksyk)

Z czasów prekolumbijskich zachowały się również modele boiska do gry w piłkę. Pierwsza fotografia przedstawia model boiska z Tenochtitlán, znaleziony w depozycie ofiarnym w Wielkiej Świątyni – Templo Mayor i znajdujący się obecnie w kolekcji Museo del Sitio del Templo Mayor (miasto Meksyk). Na drugim zdjęciu mamy natomiast model boiska wraz z graczami i widzami. Model ten pochodzi z późnego okresu preklasycznego, z rejonu obecnego stanu Nayarit (Meksyk) i przechowywany jest w Museo de las piezas prehispánicas “Rufino Tamayo” (miasto Oaxaca, Meksyk).

  

Modele budowli, choć niekiedy w nieco innej formie, zostały odnalezione przez archeologów również na terenie Peru. Przedstawiciele kultury Chimu, zamieszkujący w latach 1100 – 1400 n.e. północne i północno-centralne wybrzeże Peru, wyrabiali naczynia ceramiczne w formie najróżniejszych budowli. Na zamieszczonych poniżej fotografiach możemy zobaczyć kolejno naczynia w formie: piramidy schodkowej, domu, a także okrągłych piramid zwieńczonych świątynią, wizerunkiem jaguara czy też postacią kapłana podczas odprawiania rytuału. Wszystkie modele znajdują się w kolekcji Museo de América (Madryt, Hiszpania).

      

Północne wybrzeże Peru było w latach 100 p.n.e. – 700 n.e. zamieszkiwane przez kulturę Moche, która również pozostawiła po sobie modele dawnych budowli. Pierwsza fotografia przedstawia świątynię z postaciami stojącymi wokół osoby siedzącej wewnątrz budowli. W przypadku kultury Moche częściej spotykamy naczynia ceramiczne, które co prawda nie stanowią makiet budowli, ale nawiązują do elementów świętego krajobrazu, ukazując postacie – przypuszczalnie szamanów – w otoczeniu gór. Wszystkie artefakty znajdują się w zbiorach Museo de América (Madryt, Hiszpania).