Naczynie ceramiczne z rejonu Nayarit

Oryginalny artykuł: Entregan al INAH vasija prehispanica de estilo codice

Centrum Narodowego Instytutu Antropologii i Historii INAH w stanie Nayarit otrzymało w darze od profesora Luciano Sandovala wspaniałe naczynie ceramiczne wykonane w tzw. stylu kodeksowym. Naczynie stanowiło część prywatnej kolekcji profesora przez ponad 20 lat. Znaleziono je niegdyś w budowli wzniesionej w odległości około 130 metrów na zachód od wzgórza Loma de la Cruz, na terenie prekolumbijskiego ośrodka San Felipe Aztatlán. Archeolog Mauricio Garduño Ambriz, specjalizujący się od 18 lat w archeologii północno-zachodniego wybrzeża stanu Nayarit poinformował, że sposób wykonania naczynia oraz ikonografia wskazują na kulturę Aztatlán, która rozwinęła się w latach 850/900 – 1350 n.e. na żyznych ziemiach obejmujących obecnie północną część stanu Nayarit i południową część stanu Sinaloa. San Felipe Aztatlán było głównym ośrodkiem prekolumbijskim na północno-zachodnich ziemiach dzisiejszego Meksyku co najmniej od wczesnego okresu klasycznego i aktywnie uczestniczyło w wymianie handlowej, która obejmowała świadczące o prestiżu produkty luksusowe (miedź, turkus, jadeit, obsydian).

 

Naczynie podarowane INAH przez prof. Luciano Sandovala
(Fotografia INAH)

Alert archeologiczny na stanowisku Chau Hiix w Belize

Oryginalny artykuł: Adele Ramos. Archaeologists “on alert” about Mayan site Chau Hiix. Amandala 21.05.2013.

Jeszcze nie ucichła międzynarodowa burza wywołana przez zniszczenie stanowiska archeologicznego Nohmul, kiedy archeolodzy podnieśli alarm w sprawie innego stanowiska w Belize z powodu podejrzeń, że pewien niewymieniony z nazwiska biznesmen ma chce wykorzystać stanowisko Chau Hiix w wiosce Crooked Tree Village jako źródło materiałów budowlanych.

BAS (Belize Audubon Society) otrzymało w zeszłym tygodniu doniesienie, z którego wynika, że w Chau Hiix już się rozpoczęły prace odkrywkowe, ale ponieważ jest to poza jego jurysdykcją, sprawa została przekazana do Instytutu Archeologii (IA). Dr Jaime Awe, komisarz ds. archeologii, powiedział, że po oględzinach stanowiska stwierdzono, że duża część terenu została oczyszczona, prawdopodobnie przy pomocy ciężkiego sprzętu rolniczego. Wypalona została również roślinność na majańskich kopcach, ale same kopce nie zostały zniszczone. Zagrożona jest majańska piramida o wysokości 22 m.

Chau Hiix w Belize (mapa Wikipedia)

Miasta Majów: Muyil (stan Quintana Roo, Meksyk)

Ruiny majańskiego miasta Muyil leżą w północnej części rezerwatu biosfery Sian Ka’an, na terenie stanu Quintana Roo w Meksyku. Ziemie te były zamieszkiwane już w późnym okresie preklasycznym, ale Muyil zaczęło się rozrastać w okresie klasycznym. Większość zachowanych do dziś budowli pochodzi jednak z okresu postklasycznego (lata 900-1500 n.e.).


Plac przy wejściu na teren Muyil

Tuż przy wejściu na teren ruin rozpościera się plac otoczony podstawami piramidalnymi, na których wznosiły się świątynie pochodzące jeszcze z okresu klasycznego. Sam plac stanowił przypuszczalnie miejsce odprawiania najróżniejszych ceremonii. Po jego południowej stronie znajdowały się niegdyś domy mieszkalne zbudowane a materiałów nietrwałych. Z placu wychodzi Sacbe 2, jedna z dwóch dróg na terenie miasta.

Pozostałości jednej z dróg sacbe na terenie Muyil

W późniejszym okresie powstała tutaj Budowla 7H-3, świątynia wykazująca wyraźne cechy typowe dla tak zwanej architektury wschodniego wybrzeża, charakteryzującej się kolumnami, wewnętrznymi sanktuariami i malowidłami. W Budowli 7H-3 można dostrzec jeszcze pozostałości dawnych malowideł na pokrytych stiukiem ścianach.



Budowla 7H-3

Przestrzeń rytualna: piramidy, kamienne linie i kopce w Peru

Oryginalny artykuł: Astronomical alignment at Peruvian pyramid. Archaeo News 12.05.2013.

Pokaz zdjęć: Image Gallery: Peru Pyramid Shows Cosmological Significance. Live Science 6.05.2013.

Setki lat temu oczom osób schodzących do doliny Cerro del Gentil w czasie przesilenia zimowego ukazywał się widok słońca zachodzącego bezpośrednio za piramidą, do której wiodły dwie zbiegające się kamienne linie. Znajdują się one około 2 km na wschód-południowy wschód od piramidy i rozciągają na długości ok. 500 m. Zdaniem badaczy kamienne linie tworzyły jeden kompleks architektoniczny z piramidą, zmieniając krajobraz w przestrzeń rytualną o znaczeniu kosmologicznym. 

Piramida o płaskim wierzchołku ma 5 m wysokości. Została zbudowana z niewypalanej cegły między 600-50 r. p.n.e. i ponownie zasiedlona w latach 200-400 n.e., natomiast kamienne linie powstały między 500 r. p.n.e. a 400 r. n.e.  

Na równinach w pobliżu piramidy znaleziono około 50 podobnych kamiennych linii, z których najdłuższa ma około 1500 m. Są proste i wykute w skale, w przeciwieństwie do rysunków z Nazca w południowym Peru, które zostały wyryte w ziemi przez usunięcie wierzchniej warstwy gleby i przedstawiają zwierzęta i rośliny. 

Kamienne linie uzupełniało ponad 200 kamiennych kopców, z których największy miał 15 m średnicy. Kamienne linie i kopce łączą cztery pobliskie osiedla - dwa posiadające duże piramidy i jedno - kopiec ziemny, które razem mogły być zamieszkane przez 1000 osób. 

Badacze planują prace wykopaliskowe na stanowisku Cerro del Gentil oraz poszukiwania kolejnych kamiennych linii, osiedli oraz innych obiektów, które pomogą określić dokładny wiek znalezisk, zanim zostaną one zniszczone przez współczesną działalność budowlaną.

Piramida Cerro del Gentil (fot. Laura Griffin)

Wykłady profesora Nikolaia Grube

Wszystkich zainteresowanych cywlizacją Majów serdecznie zapraszamy na wykłady profesora Nikolaia Grube z Uniwersytetu w Bonn. Wykłady w języku angielskim zostaną wygłoszone w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego (ul. Krakowskie Przedmieście 26/28).

We wtorek, 21 maja, o godz. 15.00 (sala 1.10) profesor Nikolai Grube opowie o najnowszych odkryciach archeologicznych na terenie majańskiego ośrodka Uxul (stan Campeche, Meksyk), między innymi o "Czerwonej Świątyni", w której zachowały się malowidła z wczesnego okresu klasycznego.

W środę, 22 maja, o godz. 15.00 (sala 2.12) profesor Nikolai Grube opowie z kolei o środkach odurzających i halucynogennych stosowanych przez Majów w czasach prekolumbijskich.

Pas niebiański w ikonografii Majów

Kiedy pod koniec XIX wieku drezdeński bibliotekarz Ernst Förstemann badał kodeksy Majów, zwrócił uwagę na pojawiające się w nich bardzo charakterystyczne pasy. Były one podzielone na prostokąty zawierające różne symbole.

Fragment pasa, który zaintrygował  Ernsta Förstemanna
(Kodeks Madrycki)

Förstemann uznał, że przedstawiają one glify siedmiu znanych w starożytności planet i nazwał je „pasami niebiańskimi”. Określenie to używane jest do dnia dzisiejszego, choć obecnie wiemy, że jedynymi ciałami niebieskimi, których glify spotykamy z całkowitą pewnością na pasie niebiańskim są: Słońce, Księżyc i Wenus.

Strona 74 Kodeksu Drezdeńskiego przedstawia prawdopodobnie
scenę zniszczenia poprzedniego świata.
Cielsko węża ozdobione jest pasem niebiańskim

Na stronie 71 Kodeksu Madryckiego, pod pasem niebiańskim widzimy glify
zaćmienia Słońca, a poniżej żółwia z symbolami trzech kamieni stworzenia.
Majański gwiazdozbiór Żółwia odpowiada trzem gwiazdom, określanym przez nas jako Pas Oriona

Na stronie 24 Kodeksu Paryskiego przedstawiono pas niebiański,
pod którym można dostrzec glify zaćmienia Słońca,
a pod nimi trzy gwiazdozbiory Majów: Skorpiona, Zółwia i Węża Grzechotnika

Majańska piramida Nohmul zniszczona przez robotników

Oryginalny artykuł: Ancient Mayan pyramid destroyed by construction company in Belize. RT 14.05.2013.
Zdjęcia i video: Destruyen una de las pirámides mayas más importantes en Belice

Jedna z najstarszych majańskich piramid w Belize została zniszczona przez firmę budowlaną podczas wydobycia kamienia na budowę drogi. Władze podały w poniedziałek, że firma użyła buldożerów i koparek, usuwając kolejne fragmenty piramidy, aż prawie nic nie zostało. 

Wiek tzw. "kompleksu Nohmul" - jednego z najważniejszych stanowisk historycznych w północnym Belize - jest oceniany na minimum 2300 lat. Znajduje się on na terenie prywatnym i nie został odrestaurowany, jednak zdaniem Jaime Awe - szefa Instytutu Archeologii w Belize - nie jest możliwe, żeby robotnicy nie zauważyli, że jest to obiekt historyczny, ponieważ piramida wznosiła się na 30 metrów ponad otaczający ją płaski teren. 

Policja Belize prowadzi śledztwo, które być może zakończy się sprawą karną. Chociaż kompleks Nohmul leży na terenie prywatnym, prawo stanowi, że wszystkie ruiny i zabytki prekolumbijskie znajdują się pod jurysdykcją i ochroną rządu. Na terenie Belize - w dużej części pokrytego dżunglą i zamieszkanego przez około 350 tysięcy osób - znajdują się setki majańskich ruin. 

Nie jest to pierwszy przypadek podobnego wandalizmu, jednak Nohmul jest wśród największych zniszczonych piramid. W latach 70 i 80 było wiele przypadków dewastacji i zaniedbań, nie tylko w Belize - zabytki wielkiej cywilizacji Majów są w niebezpieczeństwie również w Meksyku, Gwatemali i Hondurasie. Zdaniem Francisco Estrada-Belli - profesora antropologii na Tulane University - każdego dnia w jednym z tych krajów jedna budowla majańska jest niszczona z przeznaczeniem na budowę.

Mapa okolic Holmul (fot. Google Maps)

Miasta Majów: Nim Li Punit (Belize)

Nim Li Punit leży w południowym Belize, w dystrykcie Toledo. Miasto zostało odkryte stosunkowo późno, gdyż dopiero w 1976 roku, przez grupę pracowników Oil Company. Pierwszy raport przygotował Joseph O. Palacio, który dokonał inspekcji ruin i odkrył główny plac ze stelami. 

Platforma ze stelami w Nim Li Punit

To właśnie Joseph O. Palacio nadał miastu nazwę Nim Li Punit, które to wyrażenie w miejscowym języku kekchi oznacza „wielkie nakrycie głowy, wielki kapelusz” i nawiązywało do ikonografii Steli 14, przedstawiającej wizerunek władcy z nakryciem głowy wysokości około jednego metra. Stela 14 rzeźbiona jest tylko z jednej strony i zdaniem uczonych nigdy nie została ustawiona. Po Steli E z Quiriguá jest to najwyższa stela Majów, gdyż ma aż 9,5 metra.

Stela 14

O czym pisali Majowie: Nadproże 16 z Yaxchilan

Nadproże 16 to drugi z trzech paneli zamówionych przez króla Yaxuun Bahlam IV do Budowli 21 w Yaxchilán. Pierwotnie zdobiło centralne wejście do głównej komnaty, w 1883 na życzenie angielskiego podróżnika Alfreda Maudslaya zostało przetransportowane do Muzeum Brytyjskiego w Londynie, gdzie do dziś jest wystawione. Panel z wapienia o wymiarach 70 x 60 cm zachował się w idealnym stanie, ale bez śladów barwników, które niegdyś prawdopodobnie podkreślały kształty i detale postaci.

 

 

Nadproże 16 z Yaxchilan, obecnie w Muzeum Brytyjskim w Londynie (fot. Wikimedia Commons)

Petroglify na ziemiach Huasteków

Oryginalny artykuł: Registran petrograbados en la huasteca veracruzana
Zobacz także: Fotografie INAH

W połowie stycznia bieżącego roku, na wzgórzu Cerro del Sombretete (w stanie Veracruz, Meksyk) zostały odkryte petroglify wyryte na skalnej płycie o wymiarach 2,90 na 2,50 metra. Obecnie meksykańscy archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii przyjrzeli się bliżej naskalnym rytom sprzed 500 lat i samej lokalizacji wielkiego głazu. María Eugenia Maldonando Vito podaje, ze znalezisko może wiązać się z pomiarami czasu, obserwacjami ciał niebieskich i kultem wzgórz, a same ryty zostały przypuszczalnie wykonane przez dawne grupy Huasteków. Kamień znajduje się w miejscu, z którego rozpościera się widok na zbiegające się rzeki Pantepec i Vinazco, płynące w stronę Tuxpan. W starożytności prowadził tędy szlak handlowy, łączący strefę górzystą z ziemiami na wybrzeżu Zatoki Meksykańskiej i stanowiący punkt wymiany nie tylko towarów, ale również idei.

Fragment rytu naskalnego na wzgórzu Cerro del Sombretete (fotografia INAH)

O czym pisali Majowie: Nadproże 15 z Yaxchilan

Nadproże 15 to jeden z serii 3 paneli zamówionych przez króla Yaxuun Bahlam IV do Budowli 21 na wzór Nadproży 24, 25 i 26 z Budowli 23 wzniesionej przez jego ojca – Itzamnaaj Bahlam III. Zdobiło niegdyś jedno z wejść do centralnej komnaty i podobnie jak Nadproża 16 i 17 z tej samej serii zostało wykonane z wapienia. Angielski podróżnik Alfred Maudslay opisał je jako “prawie zupełnie pogrzebane” w czasie swojej pierwszej wizyty w Yaxchilan w 1882 i rok później wysłał asystenta, aby je wydobył. Obecnie znajdują się w Muzeum Brytyjskim w Londynie. Nadproże 15 zachowało się w prawie idealnym stanie, oprócz jednego pęknięcia w poprzek, w tle nadal są widoczne ślady niebieskiego barwnika. Wymiary: 83 x 67 cm, głębokość reliefu do 1 cm.

Nadproże 15 z Yaxchilan (fot. Wikimedia Commons), niegdyś w Budowli 21, obecnie w Muzeum Brytyjskim w Londynie

Fotogaleria: Turkus

kliknij zdjęcie aby powiększyć/click photo to enlarge

Turkus – uwodniony fosforan miedzi i glinu – zwykle o barwie zielononiebieskiej, niebieskiej lub szarozielonej i o delikatnym matowym połysku, był wykorzystywany jako kamień ozdobny już w starożytnym Egipcie i Persji. Jednak przypuszczalnie nikt nie cenił turkusów tak bardzo jak mieszkańcy Mezoameryki, dla których różne skały i minerały kryły w sobie szczególną symbolikę. Turkus związany był z życiem, władzą, mądrością, deszczem, żyznością i świętą koncepcją czasu. Z turkusów wykonywano przedmioty luksusowe, na które mogła sobie pozwolić jedynie elita, tym bardziej że transport turkusów był bardzo kosztowny. Największe złoża turkusów znajdowały się bowiem na ziemiach Nowego Meksyku, Arizony i Kalifornii, należących obecnie do Stanów Zjednoczonych. Znacznie mniejsze ilości turkusów pochodziły z leżących na północy Meksyku stanów: Zacatecas, Coahuila i San Luis Potosí. W miejscowości Chalchihuites (stan Zacatecas) wydobywano turkusy już w latach 200 – 500 n.e., choć popyt na nie wzrósł znacznie w późniejszym okresie, około 700 roku n.e. W okresie postklasycznym (lata 1200 – 1521 n.e.) przedmioty z turkusów pojawiły się w miastach na Płaskowyżu Meksykańskim, na ziemiach obecnych stanów Oaxaca i Guerrero, a także w zachodniej i północnej części Meksyku.

Jadeitowa maska pochodząca z Teotihuacán, pokryta mozaiką z turkusów, pirytu i masy perłowej.
Maska została znaleziona przez archeologów w stanie Guerrero (Meksyk)

                                       (Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

Szczególnie piękne przedmioty z turkusów wykonywali Mistekowie. Łączyli oni turkus z obsydianem, muszlami, złotem, pirytem i kośćmi, tworząc mozaiki zdobiące maski, dyski, rękojeści noży ofiarnych, a nawet ludzkie czaszki.

  

  

 Maski Misteków pokryte mozaiką z turkusów, pochodzące z okresu postklasycznego 

i znalezione na terenie stanu Oaxaca (Meksyk)

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)