Chocta - miasto kultury Chachapoyas

Oryginalny artykuł: Ruinas Chocta buscan ser revaloradas por el turismo

Na wyżynnych ziemiach peruwiańskiego dystryktu Cajamarca, w okolicach miejscowości Celendín, wznoszą się pogrążone we mgle ruiny dawnego miasta Chocta. Ta preinkaska forteca, zbudowana przez przedstawicieli kultury Chachapoyas, położona jest na wysokości ponad 3000 metrów i jest jednym z najważniejszych preinkaskich ośrodków w tym rejonie. Ruiny miasta odkrył w 1937 roku Julio C. Tello podczas swej długiej ekspedycji badawczej.

Otoczona chmurami budowla w Chocta (fot. Mayer Abanto Chávez)

Chachapoyas zamieszkiwali rejony należące obecnie do peruwiańskiego departamentu Amazonas. Zasłynęli z monumentalnych budowli, sarkofagów, tkactwa, kamiennych i drewnianych rzeźb oraz malowideł ściennych. Choć początki tej kultury sięgają VIII w. n.e., to jej rozkwit zaznaczył się począwszy od XI w. n.e. i trwał aż do momentu przybycia Hiszpanów, choć około 1470 r. n.e. Chachapoyas zostali podbici przez Inków i utracili niezależność polityczną.

Jedna z budowli w Chocta (fot. Mayer Abanto Chávez)

Badania nad postrzeganiem świata materialnego przez Majów

Oryginalny artykuł: Ancient Maya and virtual worlds: Different perspectives on material meanings. Science Daily 24.04.2014.

Badania prowadzone przez Sarah Jackson z University of Cincinnati pokazują pewne interesujące podobieństwa między poglądami na materialność starożytnych Majów a współczesnych ludzi. Jej zdaniem majańskie spojrzenie na świat materialny w pewnym stopniu przypomina współczesną kulturę internetową. Majowie wierzyli, że część ludzkiej tożsamości może zostać przeniesiona na przedmiot materialny, nadawali przedmiotom imiona, rozmawiali z nimi i zabierali je na specjalne uroczystości. W kontekście współczesności zwyczaj dzielenia się swoją tożsamością z przedmiotami materialnymi może się wydawać dziwny, ale czy naprawdę tak bardzo się różni od dzisiejszej kultury selfies (autoportretów zrobionych telefonem) i candy-crushing (popularna gra online), w której profile na portalach społecznościowych mogą być równie ważne dla tożsamości osoby jak kontakty w realu?

Okładka książki Sarah Jackson "Politics of the Maya Court" przestawiająca majańskiego władcę, który wydaje się rozmawiać z lustrem (fot. Science Daily, fragment naczynia K625)

Miasta Majów: Labná (stan Jukatan, Meksyk)

Labná leży w samym sercu rejonu Puuc na Jukatanie, w niewielkiej odległości od Uxmal, Kabah, Sayil i Xlapak. Współczesna nazwa miasta pochodzi przypuszczalnie z XIX wieku, gdyż tak określano to miejsce w czasach, gdy dotarli tam dwaj wielcy podróżnicy, John Lloyd Stephens i Fryderyk Catherwood, Po nich odwiedził Labná również Edward Thompson, który miał jeszcze okazję podziwiać pozostałości oryginalnych kolorów pokrywających budowle. Prace wykopaliskowe podjęto na tym terenie dopiero pod koniec XX wieku, w latach 1991-94 i 1996-98, w ramach Projektu Archeologicznego Labná, którym kierował Tomás Gallareta Negrón z Centrum INAH na Jukatanie.

Budowle Labná 

Drony pomagają znajdować podziemne budowle

Oryginalny post: Drones unearth more details about Chaco culture. Phys.org 22.04.2014.

Archeolodzy zaprzęgają do pracy drony (bezzałogowe aparaty latające) wyposażone w specjalne kamery czułe na ciepło. W Nowym Meksyku drony pomagają odnaleźć i nanieść na mapę elementy architektoniczne wioski Blue J sprzed 1000 lat, ukrytej pod warstwą osadów i roślinności. Wyniki badań zostały opublikowane w tym miesiącu w Journal of Archaeological Science.

Kiva zrekonstruowana w Parku Narodowym Mesa Verde (fot. Wikimedia Commons)

Tajemnica arszeniku znalezionego w chilijskich mumiach

Oryginalny artykuł: Chilean mummies show arsenic poisoning

Najnowsze badania dowodzą, że przedstawiciele prekolumbijskich cywilizacji zamieszkujących tereny północnego Chile, w tym Inków i kultury Chinchorro, cierpieli na chroniczne zatrucie arszenikiem z powodu spożywania skażonej wody. Co prawda już wcześniejsze analizy wykazały wysoki poziom arszeniku w próbkach włosów pobranych z mumii, znalezionych zarówno na terenach górzystych, jak i na ziemiach przybrzeżnych tej części Chile, jednak ówczesne metody nie pozwalały stwierdzić, jak arszenik dostał się do włosów, czy zmumifikowane osoby przyjmowały arszenik za życia, czy też toksyczny związek znajdował się w glebie i przenikał do włosów mumii dopiero po jej zakopaniu.

Jedna z mumii, w której wykryto skażenie arszenikiem (fot. Ioanna Kakoulli, UCLA)

Nowinki z Meksyku i Gwatemali

Z okazji 50-lecia Narodowego Muzeum Antropologii w mieście Meksyk, badacze INAH podjęli prace konserwatorskie ogromnego, prekolumbijskiego monolitu znanego jako Tlalok z Coatlinchán, który ustawiony jest przed wejściem do Muzeum. Rzeźba waży 165 ton, ma wysokość siedmiu metrów i zajmuje piąte miejsce na światowej liście największych monolitów. Pracami kieruje Sergio González García. Posąg Tlaloka, pomimo iż stoi pod gołym niebem od półwiecza i jest narażony na bezpośrednie działanie czynników atmosferycznych, zachowany jest w dobrym stanie. Niewielkie uszkodzenia, rysy i plamy zostały spowodowane zanieczyszczeniami powietrza, gdyż ulica Paseo de la Reforma, przy której wznosi się posąg, stanowi jedną z największych arterii komunikacyjnych miasta Meksyk. Rzeźba została znaleziona w miejscowości Coatlinchán (stan Meksyk), w tamtejszych kamieniołomach, prawdopodobnie wykorzystywanych w czasach prekolumbijskich przez Teotihuacan. Przypuszczalnie rzeźba nigdy nie została ukończona. Monolit został przewieziony do Narodowego Muzeum Antropologii 16 kwietnia 1964 roku. Dzień tej okazał się wyjątkowy dla mieszkańców stolicy Meksyku, gdyż pomimo pory suchej, podczas transportu posągu boga deszczu, z nieba nagle spłynęły strumienie wody. Ogromna ulewa ustała dopiero wówczas, gdy kamienny wizerunek Tlaloka stanął dumnie przed Narodowym Muzeum Antropologii.

Posąg Tlaloka (fot. Laboratorio de Conservación del MNA)

Słynne malowidło w Cacaxtla jest dziełem 10 artystów

Oryginalny artykuł: Mural de Cacaxtla fue obra de 10 artistas

Około 1300 lat temu grupa dziesięciu artystów pracowała nad malowidłem długości 22 metrów, pokrywającym ściany budowli na terenie prekolumbijskiego miasta Cacaxtla (stan Tlaxcala, Meksyk). Przedstawiona tam scena, znana jako „Bitwa” (La Batalla) jest uważana za jedno z najbardziej imponujących osiągnięć estetycznych Mezoameryki. Obecnie, trzynaście wieków później, dzięki szczegółowej analizie porównawczej zdołano zidentyfikować detale w stylu wykonania, wskazujące na różnych artystów.

Jedna z postaci przedstawionych na malowidle w Cacaxtla (fot. R. Alvarado i M.J. Chavez / UNAM)

Claudia Brittenham, historyk sztuki z Uniwersytetu w Chicago, prowadziła długotrwałe i wnikliwe obserwacje malowideł in situ i porównywała kluczowe elementy całej kompozycji, jak sposób przedstawienia twarzy, rąk, nóg, piór czy glifów. Jak wyjaśnia ekspertka, celem jej badań było poszukiwanie wzorców, podobieństw i różnic, które świadczyłyby o pracy różnych malarzy. W rezultacie zdołała zidentyfikować style 10-11 artystów, choć liczba ta jest przybliżona, gdyż fragmenty malowideł są nieco zniszczone i uniemożliwiają dokładną analizę. Spośród grupy malarzy wyróżnia się jeden, który przedstawiał osoby z grubymi nogami, inny malował bardzo długie palce u nóg, a jeszcze inny podkreślał wizerunki postaci liniami.

Jedna z postaci przedstawionych na malowidle w Cacaxtla (fot. R. Alvarado i M.J. Chavez / UNAM)

Pestki słonecznika z jaskiń w stanie Morelos (Meksyk)

Oryginalny artykuł: El girasol tambien fue domesticado en Mexico

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku, w grotach Cueva del Gallo i La Chagüera w rejonie Ticumán (stan Morelos, Meksyk), archeolodzy odkryli ponad dziesięć tysięcy najróżniejszych szczątków pochodzenia organicznego, które zachowały się z czasów prekolumbijskich. Podczas dziesięciu sezonów prac prowadzonych w latach 1992 – 1999, w Projekcie Archeologicznym Ticumán uczestniczyli konserwatorzy oraz badacze reprezentujący wiele dyscyplin nauki: archeologię, biologię, zoologię, geomorfologię i antropologię fizyczną. W ostatnich latach przeprowadzono dokładną analizę części zebranego materiału, dzięki czemu dowiedziano się więcej na temat niektórych roślin uprawianych na ziemiach prekolumbijskiego Meksyku, a zwłaszcza o słoneczniku (Halianthus annuus).

Wnętrze jednej z jaskiń w okolicy Ticumán (fot. José Luis Alvarado / INAH)

"Turkusowe" szlaki handlowe

Oryginalny artykuł: Turquoise trade network revealed

Najnowsze badania, którymi kieruje Sharon Hull, antropolog z Uniwersytetu Manitoba w Winnipeg (Kanada) pokazują, że około tysiąca lat temu Indianie Pueblo, zamieszkujący Kanion Chaco (na północnych ziemiach obecnego stanu Nowy Meksyk) i znani ze swych wielopiętrowych domów, wznoszonych z adobe (cegły suszonej na słońcu), pozyskiwali turkus dzięki rozległej sieci handlowej. Podczas prowadzonych latami prac archeolodzy znaleźli w różnych miejscach Kanionu Chaco ponad 200 tysięcy artefaktów z turkusu. Turkus, z którego wyrabiano biżuterię i figurki był dla kultury Pueblo tak cenny jak diamenty we współczesnych czasach.. Jak podkreśla Sharon Hull, Kanion Chaco był zawsze uważany za wielkie centrum turkusu, ale jak się okazuje, turkus wędrował szlakami handlowymi pomiędzy wschodem a zachodem. Początkowo sądzono, że turkus pochodził z zasobów leżących w odległości ponad 200 kilometrów, na terenie Cerrillos Hill, niedaleko obecnego Santa Fe (Nowy Meksyk). Jednak odkrycie innych, rozległych złóż turkusów na południowo-zachodnich ziemiach Stanów Zjednoczonych pozwoliło uczonym przypuszczać, że mieszkańcy Chaco nabywali część turkusów na drodze wymiany handlowej na znaczne odległości. Dowody były jednak dość poszlakowe, gdyż analiza chemiczna poszczególnych artefaktów nie wystarczała, aby przypisać je konkretnym złożom turkusów.

Budowle w Kanionie Chaco
(rekonstrukcja w Narodowym Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Tkactwo w Mezoameryce

W Mezoameryce, już od najdawniejszych czasów, tkactwo było głównym zajęciem kobiet i towarzyszyło im niemal od momentu narodzenia. Dzięki zapiskom hiszpańskich kronikarzy wiadomo, że gdy w rodzinie przychodziła na świat dziewczynka, wręczano jej wszystkie przybory niezbędne do jej przyszłej pracy, wśród nich wrzeciono i przęślik.

Majańska tkaczka (figurka z wyspy Jaina)
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Aztecka tkaczka (Kodeks Florentyński)

Jednym z najważniejszych obowiązków matki było zatem uczenie córek przędzenia i tkania. Bernardino de Sahagún podaje, że azteckie dziewczęta wywodzące się z elity pobierały lekcje tkania i haftowania w specjalnych szkołach przy świątyniach.

 

Aztecka kobieta ucząca córkę przędzenia i tkania (Kodeks Mendoza)

O czym pisali Majowie: Nadproże 53 z Yaxchilan

Nadproże 53 zostało znalezione w 1931 u stóp Budowli 55 w Yaxchilan, przełamane na pół, ale poza tym w dość dobrym stanie. Aby zapobiec dalszej erozji i niszczeniu zabytku sprzed ponad 1200 lat, w 1964 postanowiono je przenieść do Narodowego Muzeum Antropologii w mieście Meksyk, gdzie do dziś się znajduje.

Przedstawia króla Yaxchilan imieniem Itzamnaaj Bahlam III odprawiającego rytuał w towarzystwie Pani Uh Chan. Jest to jedno z dzieł zamówionych przez ich syna króla Yaxuun Bahlam IV, który objął rządy w 752 r. n.e. po 10-letnim bezkrólewiu i podjął energiczne działania mające na celu udowodnienie jego prawa do tronu (patrz także Nadproże 16 i Nadproże 17).

Nadproże 53 z Yaxchilan w Narodowym Muzeum Antropologii w m. Meksyk (fot. Wikimedia Commons)

Badania w Teopancazco potwierdzają multietniczność Teotihuacan

Oryginalny artykuł: Estudios en Teopancazco confirman multietnicidad de la urbe teotihuacana

Meksykańska archeolog, Linda Rosa Manzanilla Naim, chcąc poznać zasady funkcjonowania dawnego Teotihuacan, postanowiła wykorzystać techniki stosowane w innych dziedzinach nauki, aby potwierdzić multietniczność tego wielkiego prekolumbijskiego ośrodka i dowiedzieć się więcej na temat diety i zajęć mieszkańców jednej z jego dzielnic. Linda Manzanilla z Instytutu Badań Antropologicznych UNAM w Meksyku, podczas 13 sezonów wykopaliskowych, w latach 1997 – 2005, prowadziła prace w centrum dzielnicy Teopancazco, na południowym wschodzie Teotihuacan. Badania interdyscyplinarne pozwoliły określić pochodzenie części osób, których szczątki znaleziono w 117 miejscowych pochówkach.

Archeolog Linda Rosa Manzanilla w Teopancazco (fot. Linda Manzanilla)

Jak podaje Linda Manzanilla, Teopancazco nie było wcześniej zbyt dokładnie badane, gdyż wykopaliska prowadził tam jedynie Leopoldo Batres pod koniec XIX wieku. Teraz wiadomo, że tę dzielnicę zamieszkiwały osoby pochodzące z ziem należących obecnie do stanów Puebla, Veracruz, Tlaxcala, Hidalgo i przypuszczalnie Guerrero, co wykazano w oparciu o badania izotopowe przeprowadzone w Instytutach Geofizyki i Geologii UNAM..

Naczynie ceramiczne, którego ikonografia wskazuje na związki z mieszkańcami
ziem polożonych wokół Zatoki Meksykańskiej (fot. Linda Manzanilla)

Preinkaski pochówek z okresu Churajon znaleziony w Peru

Oryginalny artykuł: Hannah Vickers. Pre-inca tomb discovered in the house where Mario Vargas Llosa was born. Peru This Week 27.03.2014.

Preinkaski pochówek został znaleziony w Arequipa, w budynku, w którym urodził się znany peruwiański pisarz Mario Vargas Llosa. Grób ma głębokość 1,5 m i zawiera 4 naczynia ceramiczne należące do kultury Churajon, która rozwinęła się na brzegach rzeki Chili River płynącej przez współczesne miasto Arequipa. Lokalne władze zastanawiają się, czy udostępnić grobowiec publiczności bezpośrednio czy wirtualnie.

Peruwiański pisarz i laureat literackiej nagrody Nobla Mario Vargas Llosa urodził się na drugim piętrze domu przy Avenida Parra na obrzeżach miasta Arequipa. Budynek jest obecnie przekształcany w muzeum i w trakcie robót budowlanych 20 marca robotnicy natrafili na pochówek. Otwarcie muzeum z udziałem pisarza jest planowane na 14 kwietnia, ale nie wiadomo jeszcze, czy odkrycie nie opóźni uroczystości.

Preinkaski pochówek kultury Churajon (fot. Wilfredo Sandoval / El Comercio)

Acoculco (stan Hidalgo, Meksyk) - ośrodek związany z Teotihuacan

Oryginalny artykuł: Registran asentamiento teotihuacano en tratadora de aguas residuales

W odległości około 30 kilometrów od Tuli (stan Hidalgo, Meksyk), w gminie Atotonilco de Tula, badacze Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) natrafili na pozostałości budowli w stylu typowym dla wielkiego Teotihuacan, wzniesionych przypuszczalnie w latach 300 – 500 n.e. Nowe stanowisko archeologiczne zostało zarejestrowane pod nazwą Acoculco. Pierwsze prace podjęto tam już w 2011 roku, lecz początkowo nie znaleziono wyraźnych dowodów zamieszkania na większą skalę. Jak podaje kierująca pracami Alicia Bonfil Olivera, rozszerzając zakres badań zdołano doszukać się odnośników na temat tego miejsca w książce, którą napisały Clara Díaz, Guadalupe Mastache i Ana María Crespo. Autorki bowiem już wcześniej zidentyfikowały to miejsce jako Acoculco.

Jedna z budowli w Acoculco (for. INAH)

Fotogaleria: Rzeźby Olmeków

Olmekowie zamieszkiwali tereny należące obecnie do południowej części stanu Veracruz i zachodnich ziem stanu Tabasco, ale utrzymywali kontakty z różnymi rejonami na zachodzie i południu, co sprawiło, że wpływy ich sztuki były widoczne również na obszarze dzisiejszych stanów Chiapas, Oaxaca, Morelos i Guerrero. Do najważniejszych ośrodków Olmeków należały: San Lorenzo, Laguna de los Cerros, La Venta i Tres Zapotes, a największy rozkwit kultury przypadł na lata 1200 p.n.e. – 400 p.n.e. Olmekowie byli znani między innymi z obróbki bardzo twardych kamieni, gdyż upodobali sobie skały wulkaniczne, zwłaszcza bazalt i andezyt, choć wykorzystywali do rzeźbienia także wapień, piaskowiec i łupki. Wielkie kamienne bloki transportowano przypuszczalnie na tratwach z kamieniołomów odległych nawet o sto kilometrów.

Sztuka Olmeków szczególnie zasłynęła z wielkich kamiennych głów, których do tej pory znaleziono siedemnaście. Gigantyczne, wyrzeźbione z bazaltu głowy mają wysokość od około 1,5 m do 3,5 m i ważą od kilku do kilkunastu ton. Przedstawiają prawdopodobnie władców. Mają oni nakrycia głowy z tkaniny lub skóry zwierzęcej, z ozdobami z jadeitu i piórami. Każda z głów jest nieco inna, gdyż wizerunki dorosłych mężczyzn różnią się wyrazem twarzy czy też wzorem na nakryciach głów. Równie monumentalne są tak zwane ołtarze-trony. Te duże, u góry płaskie bazaltowe bloki, ważą od kilku do 30-40 ton i mogły służyć jako trony. Miały wyrzeźbione na froncie charakterystyczne nisze symbolizujące jaskinie, z których wyłaniały się postacie władców. Reliefy z postaciami pojawiają się też niekiedy na bocznych stronach ołtarzy. Przypuszczalnie najpóźniej pojawiły się w sztuce Olmeków rzeźbione stele, ozdobione wizerunkami bogato odzianych dostojników. Zachowały się też wizerunki zwierząt oraz rzeźby mniejszych rozmiarów, przedstawiające osoby zazwyczaj klęczące lub siedzące ze skrzyżowanymi nogami, czasami z twarzami o cechach jaguara. Są również figurki z charakterystycznymi dziecięcymi rysami twarzy. Część rzeźb została prawdopodobnie rytualnie zniszczona przez samych Olmeków.

Kliknij na zdjęcie aby powiększyć / click on photo to enlarge

Parque-Museo de La Venta, Villahermosa (stan Tabasco, Meksyk)

Wszystkie zabytki zgromadzone w Parku-Muzeum w Villahermosa pochodzą ze stanowiska archeologicznego La Venta. Znajdują się wśród nich trzy kamienne głowy, ołtarze (w tym Ołtarz 5 rzeźbiony z trzech stron), stele oraz rzeźby zwierząt (jaguara, małpy i manata).