Pożar uszkodził budowle Majów w Oxkintok

Oryginalny artykuł: Atiende INAH danos por incendio en la zona arqueologica de Oxkintok, Yucatan

Utrzymujące się na Jukatanie wysokie temperatury powietrza i susza przyczyniły się do wybuchu pożarów, które mogły zagrozić dawnym miastom Majów. Jak podaje Eduardo López Calzada z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH), o ile pożary na peryferiach stanowisk archeologicznych Kabah, Sayil, Labna i Mayapan nie uszkodziły prekolumbijskich budowli, to w Oxkintok, w dniu 11 kwietnia, ogień dotarł aż do centrum miasta, narażając na niebezpieczeństwo 27 tamtejszych konstrukcji. Oxkintok, położone w gminie Maxcanú, otoczone jest terenami rolniczymi, gdzie nadal stosuje się tradycyjne wypalanie traw, a wiatr przyczynił się do szybkiego rozprzestrzenienia się pożaru.

Oxkintok po pożarze (fot. Luis Pantoja Díaz, Centrum INAH-Jukatan)

Ziołolecznictwo w prekolumbijskim Meksyku

Rośliny lecznicze odgrywały znaczącą rolę w życiu mieszkańców prekolumbijskiego Meksyku, chociaż wierzono, że na stan zdrowia wpływały również siły nadprzyrodzone, a zatem leczenie chorób z wykorzystaniem ziół było często powiązane z zaklęciami, przywoływaniem bóstw i praktykami szamanów. Nasz wiedza na temat ziołolecznictwa opiera się głównie na dokumentach z wczesnego okresu kolonialnego, znaleziskach archeologicznych i praktykach leczniczych, które przetrwały do dzisiaj, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Po przybyciu do Meksyku, Hiszpanie byli zaskoczeni ogromną ilością ziół sprzedawanych na tamtejszych targowiskach, szczególnie w Tlatelolco. Najstarszym źródłem poświęconym prekolumbijskiemu ziołolecznictwu jest rękopis spisany w Meksyku w XVI wieku, zatytułowany Libellus de Medicinalibus Indorum Herbis i znany też jako Kodeks De la Cruz - Badiano. Obejmuje on 13 rozdziałów, w których omówiono właściwości lecznicze 224 roślin i zamieszczono 185 barwnych ilustracji. Zielnik zawiera teksty po łacinie, a nazwy roślin podano głównie w języku náhuatl i dlatego nie wszystkie udało się zidentyfikować. 

Rośliny lecznicze w Kodeksie De la Cruz – Badiano

Chalcatzingo (stan Morelos, Meksyk)

Chalcatzingo, położone na terenie meksykańskiego stanu Morelos, było zamieszkiwane już od około 1400 r. p.n.e. i z czasem stało się ważnym ośrodkiem w regionie, utrzymując kontakty z innymi kulturami. Miasto wzniesiono u stóp wzgórz Cerro Chalcatzingo (znanego też jako Cerro Ancho lub Cerro de la Cantera) i Cerro Delgado, a jego największy rozkwit przypadł na lata 700-500 p.n.e. i z tego okresu pochodzi większość zachowanych zabytków. O Chalcatzingo usłyszano na początku lat 30. XX wieku, kiedy ulewne deszcze odsłoniły reliefy wyrzeźbione na zboczach Cerro Chalcatzingo. Na miejsce udała się wówczas archeolog Eulalia Guzmán i przygotowała raport o pięciu rzeźbach. 

Stanowisko archeologiczne Chalcatzingo

W latach 1952-56 zarówno Chalcatzingo, jak i inne ośrodki na ziemiach stanu Morelos badał Román Piña Chan, a w 1972 roku rozpoczęto trwający do 1976 roku Projekt Archeologiczny Chalcatzingo, którym kierowali David C. Grove (z University of Illinois, USA) oraz Jorge Angulo i Raúl Arana (z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii, Meksyk). Kolejne prace wykopaliskowe w późniejszym okresie pozwoliły nie tylko na odkrycie pozostałości dawnych budowli, ale i kolejnych reliefów wyrzeźbionych na skałach oraz steli i ołtarzy.

Pozostałości dawnych budowli w Chalcatzingo

Magazynowanie ryb przez mieszkańców królestwa Calusa

Oryginalny artykuł: Sophisticatedly engineered "watercourts" stored live fish, fueling Florida's Calusa kingdom

Potężna Calusa rządziła Południową Florydą przez wieki, miała wspaniałą architekturę i wyspecjalizowanych rzemieślników, własną religię i armię, prowadziła handel na znaczne odległości i zbierała daniny. W XVI wieku, w okresie swego największego rozkwitu, Calusa była najbardziej złożonym państwem na Florydzie, a jego stolicą było obecne stanowisko archeologiczne Mound Key. W przeciwieństwie do innych kultur prekolumbijskich, tamtejsza gospodarka nie opierała się na rolnictwie, lecz na zbieractwie, łowiectwie i rybołówstwie. Dokumenty historyczne podają, że elita rządząca z Mound Key sprawowała kontrolę nad nadwyżkami produkcji i ich dystrybucją. Archeolodzy od dawna zastanawiali się, jak przechowywano tam ryby, aby nie uległy zepsuciu w klimacie podzwrotnikowym.  

Dwór królewski w Mound Key wzniesiony na kopcu usypanym z muszli
(autor ilustracji: Merald Clark, Florida Museum)

Malowidła naskalne w Cuatro Ciénegas (stan Coahuila, Meksyk)

Oryginalny artykuł: Cuatro Cienegas: santuario rupestre del semidesierto coahuilense

Na półpustynnym obszarze meksykańskiego stanu Coahuila, w wąwozach, schroniskach skalnych i na pojedynczych głazach zachowały się liczne przykłady dawnej sztuki naskalnej. Od niemal 20 lat Yuri de la Rosa Gutiérrez, archeolog z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) przemierza te trudne tereny i rejestruje pochodzące sprzed wieków malowidła. Obecnie jego prace skupiły się na Cuatro Ciénegas i prowadzone są w ramach projektu UNESCO „Człowiek i biosfera”.

Cuatro Ciénegas (fot. Mauricio Marat, INAH)

Wśród motywów zachowanych na malowidłach naskalnych w Cuatro Ciénegas przeważają romby, linie ciągłe i zygzakowate, krzyże, okręgi pojedyncze i koncentryczne oraz spirale, choć zdarzają się też przedstawienia zoomorficzne i antropomorficzne. Spośród tych ostatnich wyróżnia się para szamanów z rękoma uniesionymi w geście błagalnym.

Postać szamana z uniesionymi rękoma (fot. Mauricio Marat, INAH)

Obserwacje nieba w Mezoameryce

Oryginalny artykuł: Las marcas del sol sobre edificios prehispanicos hicieron visible el tiempo y el momento de sembrar

W dzisiejszych czasach do badania ciał niebieskich służą obserwatoria astronomiczne z teleskopami. Inaczej wyglądała sytuacja w czasach prekolumbijskich, kiedy Słońce, Księżyc i Wenus były uważane za bóstwa. Jak podaje archeolog Orlando Casares Contreras, zajmujący się archeoastronomią dawnych Majów, rejestrowanie pozornego ruchu ciał niebieskich związane było z poznawaniem woli bogów. Do obserwacji można było wykorzystywać najróżniejsze budowle, w tym piramidy, platformy czy świątynie, które poza swym oryginalnym przeznaczeniem stanowiły punkty odniesienia, wskazujące wschody i zachody Słońca bądź ruchy Księżyca i Wenus. Wywołana nimi gra światła i cienia pojawia się na murach i schodach, w niszach czy też na malowidłach ściennych. Dzięki tym ulotnym znakom, dawni Majowie jakby dostrzegali mijający czas i wiedzieli, kiedy rozpocząć zasiewy pól lub przystąpić do zbioru plonów.

Promienie słoneczne przenikające Świątynię Siedmiu Lalek w Dzibilchaltun
(fot. Carlos Santos, INAH)

Rezultaty nowych badań "drzewa życia" z Pueblo Bonito

Oryginalny artykuł: Chaco Canyon's famous "tree of life" might have just been a bench

Przez ponad sto lat uważano, że w czasach największego rozkwitu Chaco Canyon (w latach 850-1140), na zachodnim dziedzińcu wielkiego domu w Pueblo Bonito (stan Nowy Meksyk, USA) wznosiła się majestatyczna sosna (zwana Drzewem Placu), która symbolizowała „drzewo życia” lub „drzewo świata”, łącząc świat ziemski z niebiańskim i odgrywała dużą rolę w życiu religijnym dawnych mieszkańców. Przedstawiono ją nawet na zdjęciu zamieszczonym w broszurce tamtejszego Parku Narodowego. Jednak nowe badania, którymi kierował Christopher Guiterman (z University of Arizona w Tucson, USA) sugerują, że w rzeczywistości drzewo nie miało żadnego szczególnego znaczenia i nawet nie rosło w tym miejscu. Wyniki prac zostały opublikowane w marcu w czasopiśmie American Antiquity.

Pueblo Bonito z Drzewem Placu (fot. National Park Service)