Nietypowy sposób dekorowania ceramiki na ziemiach Zachodniego Meksyku

Oryginalny artykuł: Descubren compleja tecnica de manufactura de ceramica en el antiguo Occidente de Mexico

Nowe badania naczyń ceramicznych znalezionych w niektórych grobach szybowych na terenie obecnych meksykańskich stanów Jalisco i Nayarit wykazały, że dawne kultury Zachodniego Meksyku stosowały nieznany do tej pory sposób „dekorowania ceramiki przez podwójne wypalanie”. Konserwatorka zabytków Claudia Blas Rojas z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) przeanalizowała kolekcję ceramiki typu Oconahua, znalezioną w latach 1993-94 w Huitzilapa (stan Jalisco) w jednym z grobów szybowych, który odkryli archeolodzy Lorenza López Mestas i Jorge Ramos. Badaniom poddano piętnaście artefaktów datowanych na około 70 r. n.e. i należących do tak zwanej fazy Ahualulco (lata 100 p.n.e. – 200 n.e.).

Naczynie ceramiczne typu Oconahua (fot. Claudia Blas Rojas, INAH)

Figurki z Jonuta (stan Tabasco, Meksyk)

Oryginalny artykuł: Figurillas revelan papel de la mujer en la urbe prehispanica de Jonuta en Tabasco

Podczas dwóch ostatnich sezonów wykopaliskowych, prowadzonych przez badaczy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) na terenie stanowiska archeologicznego Jonuta (stan Tabasco, Meksyk) natrafiono na duże ilości figurek antropomorficznych, które rzucają więcej światła na rolę kobiet w społeczeństwie tego dawnego miasta.

Stanowisko archeologiczne Jonuta, stan Tabasco, Meksyk
(fot. INAH - Projekt Archeologiczny Jonuta)

Kierująca projektem archeolog Miriam Judith Gallegos Gómora przekazała, że przeanalizowano około 200 zachowanych w całości artefaktów oraz wiele fragmentów naczyń z delikatnej glinki i figurek ceramicznych, przedstawiających dawnych mieszkańców miasta, w tym zarówno osoby z ludu, jak i członków elity, uwzględniając również kolekcję figurek znajdujących się w Muzeum Archeologicznym Omar Huerta w Jonuta. Kobiety z ludu ukazywano jako opiekujące się dziećmi, przygotowujące posiłki i wykonujące różne prace domowe. Natomiast kobiety z elity były związane z czynnościami o charakterze rytualnym. Spośród figurek wyróżnia się jedna, nazwana „Panią z Jonuta”. Kobieta ma nakrycie głowy opadające na ramiona, ozdoby uszu i długą szatę sięgającą od pach po kostki u nóg.

Figurka zwana "Damą z Jonuta" (fot. INAH - Projekt Archeologiczny Jonuta)

Sztuka naskalna w Raudales de Atures (Wenezuela)

Oryginalny artykuł: Venezuelan rock art mapped in unprecedented detail

Badacze z University College London (UCL) przygotowali mapę naskalnych rytów, które zachowały się w Raudales de Atures, w zachodniej Wenezueli. Na pięciu tamtejszych wyspach znajduje się osiem grup petroglifów, z których część może pochodzić sprzed 2000 lat. Przedstawiają one wizerunki ludzi i zwierząt oraz sceny rytualne. Niektóre ryty wyróżniają się rozmiarami i należą do największych spośród znalezionych na świecie do tej pory. Jeden z paneli zajmuje powierzchnię 304 metrów kwadratowych i obejmuje co najmniej 93 pojedyncze petroglify, z których największe mają rozmiary kilku metrów. Z kolei petroglif z wizerunkiem tak zwanego „rogatego węża” ma ponad 30 metrów długości.

Ryty naskalne na wzgórzu Cerro Pintado (fot. Philip Riris, UCL)

Rezultaty wykopalisk w Pozo de Ibarra (stan Nayarit, Meksyk)

Oryginalny artykuł: Avanzan los trabajos de salvamento arqueologico dentro de la zona urbana de Pozo de Ibarra, Nayarit

W miejscowości Pozo de Ibarra (stan Nayarit, Meksyk) archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) dokładnie przebadali teren przeznaczony pod budowę nowej sieci wodociągowej. Jak podaje odpowiedzialny za prace wykopaliskowe Mauricio Garduño Ambriz, zdołano uzyskać ważne informacje na temat prekolumbijskiej historii tego regionu, szczególnie rozwoju kulturowego, który zaznaczył się na centralnym wybrzeżu obecnego stanu Nayarit w okresie klasycznym (lata 200-900 n.e.).

Fragment figurki antropomorficznej znaleziony podczas wykopalisk

(fot. Mauricio Garduño Ambriz, Centrum INAH Nayarit)

Świątynia kultury Huari w Espiritupampa

Oryginalny artykuł: Hallan templo prehispanico utilizado por elite de civilizacion huari

Grupa peruwiańskich archeologów, którą kieruje Javier Fonseca odkryła mury dużej świątyni na terenie stanowiska Espiritupampa (gmina Vilcabamba), leżącego w południowym regionie Cusco. W Espiritupampa zachowały się świadectwa zarówno cywilizacji Huari, jak i Inków. Nowo odkryta świątynia została wzniesiona na planie w formie litery D, w stylu architektonicznym typowym dla kultury Huari.

Nowo odkryta świątynia w Espiritupampa (źródło fot.: La Republica)

Prace konserwatorskie w Palenque

Oryginalny artykuł: INAH y Embajada de Estados Unidos presentan proyecto para preservar la tumba de Pakal y estructuras del Palacio en Palenque

Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH) otrzyma za pośrednictwem Ambasady USA w Meksyku fundusze w wysokości 500 000 dolarów, które będą przekazywane od stycznia 2018 r. do grudnia 2020 r. i przeznaczone są na realizację projektu konserwacji zabytków na terenie Palenque, jednego z najwspanialszych miast Majów. Antropolog Diego Prieto Hernández, główny dyrektor INAH przekazał, że prace restauratorskie obejmą przede wszystkim elementy architektoniczne, szczególnie warstwy stiuku pokrywające ściany Pałacu i grobowca króla Pakala w Świątyni Inskrypcji.

Komnata grobowa króla Pakala (fot. Mauricio Marat, INAH)

Teoberto Maler - fotograf, artysta, podróżnik

Oryginalny artykuł: Con imagenes de antiguas urbes mayas evocan la vida y obra de Teoberto Maler

W setną rocznicę śmierci Teoberta Malera, Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH) oraz Uniwersytet w Walencji zorganizowały w Narodowym Muzeum Antropologii (Miasto Meksyk) specjalną wystawę w hołdzie temu wielkiemu artyście-podróżnikowi, który dzięki swym dokładnym badaniom uważany jest za jednego z pionierów prac archeologicznych.

Popiersie Teoberta Malera – rzeźba w Muzeum „Palacio Canton” w Meridzie (stan Jukatan, Meksyk)

Teoberto Maler urodził się w 1842 roku w Rzymie, choć jego rodzice byli narodowości niemieckiej. Do Meksyku wyruszył jako żołnierz Maksymiliana I, przybywając do portu w Veracruz na pokładzie „La Boliviana” 30 grudnia 1864 roku. Po śmierci Maksymiliana I i zwycięstwie armii republikańskiej w 1867 roku, oczarowany Meksykiem Maler postanowił pozostać tam na zawsze. Tak rozpoczęła się jego długa podróż po meksykańskiej ziemi, trwająca – z wyjątkiem siedmiu lat – aż do śmierci w 1917 roku. Te wszystkie lata swego życia poświęcił na fotografowanie ruin prekolumbijskich miast i chociaż wielka pasja Malera rozpoczęła się od wizyty w El Tajín (stan Veracruz), to bardziej znane są jego zdjęcia wykonane na ziemiach Majów.

„Wrażenia z podróży do ruin Cobá i Chichén Itzá” spisane przez Malera i wydane w 1932 r.
w Meridzie przez José E. Rosado (Muzeum „Palacio Canton”, Merida)

W Ekwadorze odkryto ceramikę sprzed 6000 lat

Oryginalny artykuł: 6000 year old pottery found in Ecuador

Archeolodzy z Rosji (z Federalnego Uniwersytetu Dalekiego Wschodu) i Ekwadoru (z Escuela Superior Politécnica del Litoral – ESPOL), prowadzący wspólne prace wykopaliskowe na terenie dawnego ośrodka Real Alto (Ekwador), odkryli fragmenty ceramiki, która może pochodzić sprzed 6000 lat, będąc tym samym najstarszą w Ameryce.

Fragmenty ceramiki znalezione w Real Alto
(fot. Ferderalny Uniwersytet Dalekiego Wschodu, Rosja)

W Campeche powstało Muzeum Archeologii Podwodnej

Oryginalny artykuł: Abrira en Campeche el primer museo de arqueologia subacuatica en America

W dniu wczorajszym, w dawnej twierdzy San José El Alto w mieście Campeche (Meksyk) zostało otwarte Muzeum Archeologii Podwodnej, będące pierwszym w całej Ameryce muzeum poświęconym tej dyscyplinie naukowej. Muzeum zajmuje powierzchnię 600 metrów kwadratowych, a jego kolekcja obejmuje 426 eksponatów zgromadzonych w sześciu salach.

Twierdza San José El Alto (miasto Campeche, Meksyk) (fot. Melitón Tapia, INAH)

Fotogaleria: Artefakty z muszli

Muszle były bardzo cenione przez kultury Mezoameryki od najdawniejszych czasów. Wykonywano z nich najróżniejsze przedmioty: paciorki, naszyjniki, zawieszki, plakietki, pierścienie, ozdoby uszu i nosa, bransolety, pektorały, mozaikowe maski, figurki zwierząt (szczególnie ryb i żab). Plakietkami z masy perłowej przystrajano ubiory i nakrycia głowy. Takie ozdoby świadczyły o wysokim statusie społecznym. Muszle dostarczano niekiedy w formie danin, ale przede wszystkim stanowiły one przedmiot wymiany handlowej i docierały niekiedy z odległości setek kilometrów zarówno znad Oceanu Spokojnego, jak i znad Morza Karaibskiego i Zatoki Meksykańskiej, choć wykorzystywano również muszle pochodzące z rzek i jezior. Kojarzone z życiodajnymi wodami muszle i wykonane z nich przedmioty odgrywały też ważną rolę w ceremoniach, gdyż składano je w depozytach ofiarnych oraz jako dary grobowe. Duże muszle wykorzystywano jako instrumenty muzyczne, często zdobiąc je malowidłami lub rytymi scenami. Ozdoby z muszli były również atrybutami bóstw, na przykład u Majów boga deszczu Chahka i boga GI (związanego z wodą i słońcem), a u Mexików – Tezcatlipoki, Quetzalcoatla i Tlahuizpantecuhtli. Majowie zamieszczali niekiedy krótkie inskrypcje glificzne na artefaktach z muszli, a ich skrybowie-malarze upodobali sobie muszle jako naczynia na barwniki. Wielka różnorodność, piękno i barwy muszli sprawiły, że niektóre przedmioty charakteryzują się wysokim poziomem obróbki, która wymagała zręczności i czasu poświęcanego na przycięcie, żłobienia, perforacje, wypolerowanie i niekiedy ozdobne inkrustacje. Zachowane artefakty dowodzą kunsztu prekolumbijskich artystów. W sztuce Mezoameryki do najczęściej wykorzystywanych muszli mięczaków należały: Strombus gigas, Spondylus princeps, Spondylus calcifer, Spondylus ictericus, Turbinella angulata, Oliva sayana, Oliva reticularis, Oliva splendidula, Oliva incrasada, Astracea olivacea, Astracea unguis, Patella mexicana i Pinctada mazaltanica.

Kliknij na zdjęcie aby powiększyć / click on photo to enlarge

MEXIKOWIE

Museo del Sitio del Templo Mayor (Miasto Meksyk)

                            

Odnalezienie geoglifu przedstawiającego orkę

Oryginalny artykuł: Orca geoglyph rediscovered in Peru

Archeologiczne znaleziska w rejonie Nasca i Palpa nadal cieszą się wielkim zainteresowaniem, a ostatnio szczególną uwagę przyciągnął wielki geoglif o długości ponad 60 m i szerokości 25 m, wyryty na zboczu wzgórza w Palpa (region Ica, Peru) i przedstawiający orkę. Geoglif został co prawda odkryty już w latach sześćdziesiątych XX wieku przez niemieckich archeologów, jednak zachowane informacje były bardzo skromne, a lokalizacja i rozmiary geoglifu niezbyt dokładne. W ramach nowego projektu badawczego, którym – z ramienia Ministerstwa Kultury w Peru – kieruje Johny Isla Cuadrado, zdołano ponownie odnaleźć i odnowić zniszczony geoglif orki.

Geoglif przedstawiający orkę (fot. Johny Isla Cuadrado)

Prace nad nowym przekładem Códice Florentino

Oryginalny artykuł: Preparan nueva traduccion de la parte nahuatl del Codice Florentino

Po upływie 450 lat od momentu powstania Códice Florentino (Kodeksu Florenckiego), dokumentu zatytułowanego przez zakonnika Bernardino de Sahagún La historia general de las cosas de la Nueva España, badacze z Meksyku i USA pracują nad nowym przekładem jego części spisanej w języku náhuatl. Projekt jest realizowany przy wsparciu Muzeum Getty w Los Ángeles (Kalifornia) i we współpracy z Biblioteca Medicea Laurenziana we Florencji (Italia), gdzie przechowywany jest wspomniany manuskrypt. Projekt umożliwi dalsze prace nad dokumentem, gdyż planowane jest utworzenie strony internetowej, która będzie zawierała tłumaczenia, również na język angielski, cyfrową wersję Códice Florentino w wysokiej rozdzielczości oraz analizę przygotowaną przez specjalistów meksykańskich (Diana Magaloni i Eduardo de la Cruz) i amerykańskich (Kim Richter, Jeanette Peterson i Kevin Terraciano).

Códice Florentino (fot. BNAH-INAH)

Podsumowanie prac eksploracyjnych w tunelu pod Świątynią Quetzalcoatla w Teotihuacan

Oryginalny artykuł: Antiguos teotihuacanos pudieron haber desenterrado restos de gobernante

„Z pochodnią w dłoni, schodząc pionowym szybem na głębokość około 14 metrów i przemierzając długi tunel, którego sakralny charakter podkreślały złożone licznie depozyty ofiarne, mieszkaniec Teotihuacan urodzony w pierwszych latach naszej ery docierał do miejsca, które roztaczało przed nim magiczny krajobraz z wodami, czarnym niebem i trzema jaskiniami pogrążonymi w wiecznej ciemności i zmodyfikowanymi tak, aby przypominały mityczny świat podziemny”. Taką hipotetyczną wizję, opartą na ostatnich pracach eksploracyjnych i analizie materiałów znalezionych w tunelu pod Świątynią Quetzalocoatla w Teotihuacan  przedstawił Sergio Gómez Chávez, kierujący Projektem Tlalocan. Tunel o długości 102,64 m został juz niemal całkowicie przebadany i obecnie prowadzone są tylko niewielkie prace wykopaliskowe, podczas których znajdowane są kolejne depozyty ofiarne, choć znacznie skromniejsze. Eksploracja tunelu zostanie zakończona w 2018 roku. 

Odtworzenie mitycznego świata podziemnego w tunelu pod Świątynią Quetzalcoatla
w Teotihuacan (fot. Sergio Gómez Chávez)

W Túcume (region Lambayeque, Peru) odkryto pochówki tkaczek

Oryginalny artykuł: Descubren entierros de mujeres tejedoras en piramides de Tucume

W Huaca Las Abejas, na terenie kompleksu archeologicznego Túcume (region Lambayeque) odkryto dziesięć pochówków, w których złożono kobiety zajmujące się za życia wyrobem tkanin dla tamtejszej elity. Bernarda Delgado Elías z miejscowego muzeum zaznaczyła, że zmarłym towarzyszyły przybory tkackie, a nawet znaleziono paletki z uchwytami o długości 50 cm, przypominające płaskie łyżki i przypuszczalnie wykorzystywane przez tkaczki do mieszania barwników.

Kompleks archeologiczny Túcume (fot. Andina) 

Nowa lista władców majańskiego miasta Cobá (stan Quintana Roo, Meksyk)

Oryginalny artykuł: Identifican a 14 gobernantes prehispanicos de la ciudad maya de Coba

Ze względu na znaczny stopień erozji kamiennych zabytków z inskrypcjami w majańskim mieście Cobá (stan Quintana Roo, Meksyk), niewiele było wiadomo o tamtejszych władcach, choć część z nich została zidentyfikowana przez takich epigrafików, jak Sven Gronemeyer, David Stuart, Daniel Graña-Behrens i Stanley Guenter. Obecnie, jak podaje Octavio Esparza Olguín (z Centrum Badań Majów Narodowego Uniwersytetu Autonomicznego Meksyku), prace prowadzone w ramach Projektu Archeologicznego Cobá, nowe fotografie w wysokiej rozdzielczości i dokładna analiza kolejnych tekstów odkrytych w minionych latach, rzuciły więcej światła na dzieje tego miasta. Dr Octavio Esparza Olguín zwrócił uwagę na Panel 7, odkryty w 2004 roku w pobliżu głównego boiska do gry w piłkę. Wyrzeźbiona na zabytku inskrypcja obejmuje 74 bloki glificzne, zawiera dwie daty w systemie tzw. Długiej Rachuby (pozwalającej na skorelowanie kalendarza Majów z kalendarzem gregoriańskim) i wspomina początki dynastii w Cobá, sięgające V w. n.e.

Po prawej: fotografia Panelu 7. Po lewej: dwa fragmenty inskrypcji z Panelu 7.
U góry przedstawiono bloki glificzne z tekstem opowiadającym o poświęceniu kamienia
(przypuszczalnie właśnie Panelu 7) na boisku do gry w piłkę w Cobá, które to wydarzenie
odbyło się pod auspicjami władcy o imieniu Ju’npik Took’. Na dole mamy część inskrypcji,
która wspomina początki dynastii i odnosi się do tego samego władcy.
Co prawda czasownik w pierwszym bloku glificznym nie został jeszcze satysfakcjonująco
odczytany, ale w inskrypcjach Majów poprzedza nazwy miejsc wybranych
na siedziby dworu królewskiego i w takim kontekście pojawia się też
w tekstach z innych miast Majów, na przykład w Palenque i w La Corona
(fot. Octavio Esparza Olguín)

Chiapa de Corzo odgrywała ważną rolę w wymianie handlowej z Olmekami i Majami

Oryginalny artykuł: Ricas ofrendas revelan a Chiapa de Corzo como un sitio de gran intercambio siete siglos antes de Cristo

Chiapa de Corzo (stan Chiapas, Meksyk) była jednym z głównych ośrodków regionalnych kultury zoque, którego rozkwit zaznaczył się wyraźnie począwszy od około 700 r. p.n.e. Jak wskazują nowe badania, Chiapa de Corzo odgrywała ważną rolę w wymianie handlowej z Olmekami i Majami. W 2010 roku, w Budowli 11 na terenie tego stanowiska archeologicznego odkryto wspaniały grobowiec, w którym złożono jednego z władców i prawdopodobnie jego małżonkę. Obie osoby zmarły w wieku około 50 lat, miały zęby inkrustowane masą perłową i pirytem, a ich wyprawa grobowa była wyjątkowo bogata, gdyż obejmowała ozdoby z jadeitu, szczególnie naszyjniki, bransolety i pierścienie, paciorki z bursztynu, zwierciadła z pirytu, naczynia ceramiczne oraz przedmioty z muszli i obsydianu. Obecnie, jak poinformowała archeolog Lynneth Susan Lowe Negrón z Narodowego Uniwersytetu Autonomicznego Meksyku (UNAM), przeprowadzono dokładne analizy znalezionych w grobowcu artefaktów, skupiając się na ustaleniu pochodzenia materiałów, z których zostały wykonane. Wykorzystano w tym celu metody nieinwazyjne: spektroskopię podczerwieni, spektroskopię Ramana i fluorescencję rentgenowską.

Ozdoby z jadeitu pochodzące z grobowca w Budowli 11 w Chiapa de Corzo
(fot. Hector Montaño, INAH)

Prekolumbijska sztuka Indian Taino

Oryginalny artykuł: Long-lost art of a vanished civilization revealed by British archaeologists on uninhabited island in Caribbean

Kultura Tainów, o której niemal zapomniano już pięćset lat temu jest ponownie odkrywana przez archeologów z Wielkiej Brytanii i Portoryko, którzy prowadzą prace na niewielkiej, odległej i niezamieszkanej wyspie Mona, leżącej w połowie drogi między Portoryko a Dominikaną. To w tamtejszych jaskiniach zachowały się tysiące prekolumbijskich rysunków i malowideł, które stanowią największe na świecie skupisko sztuki Indian Taino. Do tej pory przebadano jedynie 30 jaskiń, a pozostaje jeszcze ponad sto, co oznacza kolejne odkrycia w przyszłości. Uczeni sugerują, że większość rysunków i malowideł pochodzi z XIV-XV w. Przedstawiają one ogromną różnorodność, a wizerunki ludzkich twarzy przeplatają się niekiedy z motywami geometrycznymi i abstrakcyjnymi. Być może niektóre z nich powstały pod wpływem działania środków halucynogennych. Z zapisków Hiszpanów wynika bowiem, że podczas ceremonii szamani Tainów, po zażyciu ziaren jakiejś specjalnej rośliny, wpadali w trans i komunikowali się z bóstwami i duchami zmarłych przodków wspólnoty.

Jedna z jaskiń na wyspie Mona (fot. University of Leicester)

Kompleksowe prace na terenie Chichén Itzá

Oryginalny artykuł: Proyecto Gran Acuifero Maya emprende mapeo subterraneo en busca de la geografia sagrada de Chichen Itza

Na terenie dawnego majańskiego miasta Chichén Itzá, interdyscyplinarna ekipa badaczy z wielu instytucji, kierowana przez Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH), podjęła szeroko zakrojone prace prowadzone w ramach Projektu GAM („Gran Acuífero Maya”), poświęconego eksploracji jaskiń i studni cenotes na Półwyspie Jukatan. Wykorzystuje się najnowsze technologie, a odpowiednie urządzenia zostały udostępnione przez National Geographic Society, którego inżynierowie: Corey Jaskolski, Alan Turchik i Eric Berkenpas współpracowali z Projektem GAM. Celem prac są poszukiwania jaskiń i studni cenotes, które przypuszczalnie łączą ze sobą niektóre budowle w Chichén Itzá, jak Świątynia Kukulkana (zwana też Zamkiem) i Osario (znane też jako Grób Najwyższego Kapłana) z Wielkm Cenote (zwanym też Świętym Cenote lub Świętą Studnią).

Piramida Kukulkana w Chichén Itzá (fot. Karla Ortega, Projekt GAM, INAH)

Rytualna przemoc w Pacopampa

Oryginalny artykuł: Researchers have found signs of ritual violence on skeletons from an ancient civilization in the Andes

W latach 2005-2015, na terenie stanowiska archeologicznego Pacopampa (region Cajamarca, północne Peru) odkryto szczątki 104 osób, w tym 66 dorosłych i 38 dzieci, pochodzące z okresu formatywnego środkowego (lata 1200-800 p.n.e.) i formatywnego późnego (lata 800-500 p.n.e.). Obecnie grupa japońskich i peruwiańskich uczonych postanowiła przeprowadzić bardziej szczegółowe badania antropologiczne. Tomohito Nagaoka, Yuji Seki, Kazuhiro Uzawa i Daniel Morales Chocano zwrócili szczególną uwagę na siedem szkieletów dorosłych osób, złożonych w platformie ceremonialnej. Zachowały one wyraźne ślady urazów na kościach, a zwłaszcza widoczne pęknięcia czaszek. Zdaniem badaczy, tego typu okaleczenia nie powstały podczas wypadków, lecz świadczą raczej o zamierzonych i powtarzanych uderzeniach. Pomimo to obrażenia niekoniecznie musiały doprowadzić do śmierci, gdyż wszystko wskazuje na to, że niektóre z nich były leczone.

Pochówki osób z pozostałosciami okaleczeń (fot. Nagaoka et al., PLOS ONE, 2017)

Turkusy z Canyon Creek (Arizona)

Oryginalny artykuł: Research sheds new light on early turquoise mining in Southwest

Turkus – ze względu na swe kulturowe znaczenie, szczególnie dla wspólnot rdzennych Amerykanów – jest ikoną południowo-zachodnich ziem obecnych Stanów Zjednoczonych. Chcąc dowiedzieć się więcej o początkach wydobywania turkusów i o ich dystrybucji w tym regionie przed przybyciem Hiszpanów, uczeni z University of Arizona połączyli badania archeologiczne i geochemiczne. Dr Saul Hedquist i jego współpracownicy postanowili odwiedzić – uważaną do tej pory za stosunkowo małą – kopalnię turkusów we wschodniej Arizonie. Ich znaleziska sugerują, że kopalnia w Canyon Creek, leżąca na terenie rezerwatu Apaczów „White Mountain” była w rzeczywistości znaczącym źródłem turkusów.

Turkus pochodzący ze złóż w Canyon Creek (fot. Saul Hedquist)