Spadek poziomu morza doprowadził do upadku prekolumbijskich społeczności w Brazylii

Oryginalny artykuł: Sea level fall led to the decline of pre-Columbian societies 2,000 years ago 

Około 2000 lat temu zmiany poziomu morza przyczyniły się do upadku prekolumbijskich społeczności znanych jako Sambaqui, zamieszkujących południowe wybrzeże Brazylii. Zespół hiszpańskich uczonych przeanalizował skład stabilnych izotopów węgla i azotu dla ponad 300 szczątków ludzkich, co pozwoliło na oszacowanie diety dawnych mieszkańców. Przeprowadzono też 400 datowań radiowęglowych najróżniejszych próbek pobranych na terenie znajdujących się w tym regionie stanowisk archeologicznych. Większość z tych miejsc to zbiorowe cmentarze rybackich wspólnot, które żyły tam już 7000 lat temu. Do tej pory archeolodzy zarejestrowali tysiące takich osad.

Sambaquis of Figueirinha, Brazylia (źródło ilustracji: phys.org)

Badania warzelni soli w Ek Way Nal (Belize)

Oryginalny artykuł: Archeologists discover salt workers' residences at underwater Maya site

Heather McKillop i jej zespół od wielu lat prowadzą prace na terenie  Paynes Creek (Belize), gdzie zachowały się dawne warzelnie soli Majów. W miejscu nazwanym przez nich Ek Way Nal, w pozbawionym tlenu osadzie na dnie morza natrafili na pozostałości solnych kuchni, gdzie solankę gotowano w glinianych naczyniach nad ogniem, w zadaszonych budowlach wzniesionych z drewnianych pali. Niegdyś kuchnie te znajdowały się na lądzie, ale zostały zatopione gdy podniósł się poziom wody. 

Mapka przedstawiająca miejsca, w których prowadzono prace (autor: Mary Lee Eggart)

Świadectwa ludzkiej aktywności na Falklandach

Oryginalny artykuł: Team discovers evidence of prehistoric human activity in Falkland Islands 

Od XVII wieku uważano, że Europejczycy byli pierwszymi ludźmi, którzy dotarli na Falklandy na południowym Atlantyku. Jednak nowe znaleziska i badania dowodzą aktywności człowieka na tych wyspach już setki lat wcześniej. Podczas licznych ekspedycji naukowych Kit Hamley (z University of Maine) i jej zespół zebrali kości zwierząt, pozostałości węgla drzewnego i inne świadectwa, poddając je datowaniu radiowęglowemu i analizom w laboratorium. Pobrano również próbki ze szczątków lwów morskich i pingwinów, na które natrafiono na New Island w pobliżu miejsca, gdzie właściciel terenu odkrył kamienne ostrze takie samo, jak te używane przez rdzennych mieszkańców Ameryki Południowej przez ostatnie tysiąc lat. Kości zwierząt były zebrane w osobne stosy. Zdaniem Kit Hamley, ułożenie, rozmiary i rodzaj kości wskazują na działalność ludzi.

Czaszka lwa morskiego znaleziona na New Island (fot. Kit Hamley)

Naczynia Majów znalezione w jaskini w pobliżu Chemuyil

Oryginalny artykuł: El INAH recupera tres piezas arqueológicas mayas descubiertas en una cueva de Chemuyil, Quintana Roo

20 listopada bieżącego roku centrum Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) w meksykańskim stanie Quintana Roo zostało powiadomione o prekolumbijskich artefaktach znajdujących się w jaskini położonej w pobliżu miasteczka Chemuyil. Na miejsce to został wysłany archeolog José Antonio Reyes Solís, który przeprowadził wstępną inspekcję i uratował zachowane naczynia Majów. Postanowiono zabezpieczyć wejście do jaskini, gdyż leży ona blisko drogi dojazdowej do miasteczka, przez co jest narażona na ewentualne niepożądane wizyty. 

Wejście do jaskini (fot. Antonio Reyes, Centrum INAH Quintana Roo)

Nowe odkrycia związane z kulturą Chimu

Oryginalny artykuł: Hallazgo de sitio arqueológico en valle Chicama destaca labor agrícola de la cultura Chimú

W Quebrada El Oso (departament La Libertad, Peru) grupa naukowców z Universidad Nacional Mayor de San Marcos (UNMSM) prowadzi wykopaliska w ramach Programu Archeologicznego Chicama. W tym związanym z kulturą Chimu miejscu odkryto pochodzące sprzed 500-600 lat trzy budowle, które są bardzo podobne do cytadeli w Chan Chan, ale mają mniejsze rozmiary. Poza tym, jak podaje kierujący badaniami Henry Tantaleán, na szczególną uwagę zasługuje też obszar około 40 hektarów pól uprawnych nawadnianych kanałami.

Quebrada El Oso (fot. Program Archeologiczny Chicama, UNMSM-IPEA)

Na terenie miasta Meksyk odkryto domostwo i bogaty depozyt ofiarny

Oryginalny artykuł: Descubren cerca de Plaza Garibaldi una rica ofrenda mexica depositada tras la invasión de Tenochtitlan

W sierpniu bieżącego roku, w pobliżu Placu Garibaldiego, w Centrum Historycznym miasta Meksyk archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) natrafili na pozostałości domostwa rodziny Mexików, która przeżyła hiszpańską inwazję. Prace wykopaliskowe prowadzono przez trzy miesiące i obecnie przedstawiono ich rezultaty. Domostwo obejmowało wewnętrzne patio i część mieszkalną z korytarzem łączącym pięć pomieszczeń, w których zachowały się fragmenty oryginalnych posadzek pokrytych stiukiem i ścian o grubości 30-50 cm. Pomieszczenia te, z których jedno było kuchnią, miały powierzchnię 4 x 3 m, chociaż całkowite wymiary nie są znane, gdyż pozostają ukryte pod współczesnymi posesjami.

Pozostałości domostwa Mexików odkryte w mieście Meksyk (fot. Mauricio Marat, INAH)

W Cajamarquilla (Peru) znaleziono osobliwą mumię

Oryginalny artykuł: Peru archeologists find mummy up to 1,200 years old 

Archeolodzy pracujący na terenie stanowiska Cajamarquilla, położonego około 24 km na wschód od Limy odkryli mumię, która pochodzi sprzed co najmniej 800 lat. Szczątki należą do młodego mężczyzny zmarłego w wieku 18-22 lat. Najbardziej zaskakujące jest, że jego ręce zakrywają twarz, a mumia jest związana sznurem. Została znaleziona w grobowcu o długości około trzech metrów, na głębokości 1,4 metra.

Osobliwa mumia odkryta w Cajamarquilla (źródło fot.: phys.org)

Badania z wykorzystaniem technologii LiDAR na terenie Dzibanché i Ichkabal

W 170. numerze czasopisma Arqueología Mexicana (wrzesień 2021 r.), Sandra Balanzario (z Centrum INAH Quintana Roo, Meksyk) i Francisco Estrada-Belli (z University of Tulane, USA) przedstawili rezultaty prac prowadzonych z wykorzystaniem technologii LiDAR na terenie Dzibanché i Ichkabal, dwóch miast Majów położonych w południowej części stanu Quintana Roo. Badania pod kierunkiem Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) rozpoczęły się w lipcu 2017 roku i objęły obszar 103 kilometrów kwadratowych. Uzyskane mapy dostarczają nowych danych, które pozwalają bardziej szczegółowo ocenić skalę infrastruktury miejskiej i pokazują, że Dzibanché i Ichkabal należały do najbardziej rozległych ośrodków miejskich na Nizinach Majów w okresie preklasycznym i klasycznym. Dzibanché, które było pierwszą stolicą Kanu’l, jednego z najpotężniejszych królestw Majów, obejmuje cztery duże kompleksy budowli: Grupo Principal (Grupę Główną), Tutil, Lamay i Kinichná, połączone ze sobą drogami sakbe. Jednak nie były to jedyne drogi, gdyż dzięki technologii LiDAR wykryto jeszcze wiele innych, liczących w sumie aż 40 km.

Mapa przedstawia Grupo Principal (Dzibanche) połączone drogami z Lamay,
Tutil i Kinichna (ilustracja: INAH/Estrada-Belli)

Najstarsza w Ameryce budowla z cegieł adobe

Oryginalny artykuł: Descubren en La Libertad construcción de adobes más antigua de América

Od 2012 roku, w ramach projektu archeologicznego, którym kieruje Ana Cecilia Mauricio i w którym biorą udział badacze z Pontificia Universidad Católica del Perú i University of Maine (USA), prowadzone są wykopaliska w Dolinie Chao (region La Libertad, północne wybrzeże Peru). To właśnie tam, na terenie stanowiska Los Morteros odkryto najstarszą w Ameryce monumentalną budowlę wzniesioną z cegieł adobe, pochodzącą sprzed 5100 lat. Wiadomo, że cegły adobe były ważnym materiałem konstrukcyjnym, szczególnie w Ameryce prekolumbijskiej. Jednak w tym przypadku uczonych zainteresował też unikalny skład gliny, z której wykonano bloki adobe. Przez wiele miesięcy poszukiwano jej źródła. W końcu na jej złoża, utworzone przez fenomen El Niño, natrafiono w pobliżu rzeki Chao. Wyniki przeprowadzonych analiz opublikowano ostatnio w czasopiśmie PNAS.

Prace wykopaliskowe w Los Morteros (źródło fot. Andina)

Zrównoważone praktyki rolnicze w zachodniej części Nizin Majów

Oryginalny artykuł: Were the ancient Maya an agricultural cautionary tale? Maybe not, new study suggests 

Wiele osób uważa, że zmiany klimatyczne i degradacja środowiska przyczyniły się do upadku cywilizacji Majów, ale nowe badania, którymi kierowali Andrew Scherer (z Brown University, Providence, USA) i Charles Golden (z Brandeis University, Waltham, USA) pokazują, że niektóre królestwa Majów przez stulecia stosowały zrównoważone praktyki rolnicze i uzyskiwały wysokie plony. Wykorzystując drony i technologię LiDAR oraz prowadząc prace w terenie, skupiono się na niedużym obszarze w zachodniej części Nizin Majów, położonym przy dzisiejszej granicy Meksyku z Gwatemalą. Początkowo uczeni nie zamierzali obalić długo utrzymujących się poglądów dotyczących rolniczych praktyk Majów, a jedynie chcieli dowiedzieć więcej na temat infrastruktury tego stosunkowo słabo zbadanego regionu, pokrytego gęstą roślinnością tropikalną. Warto podkreślić, że dopiero w 2019 roku Andrew Scherer i jego współpracownicy odkryli królestwo Sak Tz'i', którego archeolodzy poszukiwali od dziesięcioleci (post: Uczeni zdołali ustalić położenie miasta Majów znanego jako Sak Tz'i').

Mapka z zaznaczonym prostokątnym obszarem, na którym prowadzono badania
(ilustracja: Andrew Scherer, Brown University)

W Chan Chan (Peru) odkryto zbiorowy pochówek

Oryginalny artykuł: Descubren restos óseos de 25 individuos en complejo arqueológico Chan Chan

Na terenie stanowiska archeologicznego Chan Chan (prowincja Trujillo, region La Libertad, Peru) odkryto zbiorowy grobowiec, w którym złożono 25 osób. Znajduje się on na otoczonym murem placu kompleksu Utzh An (Gran Chimu). Szczątki należą w większości do kobiet zmarłych w wieku około 30 lat, a także do kilku niemowląt i nastolatków. Jak podaje odpowiedzialny za prace Jorge Meneses Bartra, przy szkieletach znaleziono około 70 naczyń ceramicznych i liczne przedmioty związane z tkactwem, którym za życia zajmowały się prawdopodobnie pochowane w grobie kobiety. Ilość artefaktów wskazuje, że były to osoby wywodzące się z miejscowej elity. Chan Chan było ośrodkiem kultury Chimu, która kwitła w okresie od VIII do XV wieku na północnym wybrzeżu Peru. 

Zbiorowy pochówek odkryty w Chan Chan (fot. Vanessa Graos)

Efekt światła i cienia na piramidzie Majów w Santa Rosa Xtampak

Oryginalny artykuł: Hallan en Campeche fenómeno similar al descenso de Kukulcán de Chichén Itzá

Zgodnie z nowymi badaniami, które przeprowadził meksykański archeolog Florentino García Cruz w majańskim mieście Santa Rosa Xtampak (stan Campeche, Meksyk), na jednej z tamtejszych budowli można w dniach 14 marca i 20 września dostrzec spektakularne zjawisko archeoastronomiczne, podobne do słynnego zstępowania Kukulkana (Pierzastego Węża) na piramidzie w Chichen Itza, choć wcześniejsze o około 300 lat. Florentino García Cruz prowadził obserwacje przez sześć lat, weryfikował dane i przygotowywał dokumentację. W tych dwóch dniach na bocznej stronie schodów padające promienie słońca tworzą 13 trójkątów, chociaż obecnie – z powodu częściowego zniszczenia budowli – widoczne są jedynie cztery. Maksymalny efekt gry światła i cienia pojawia się o godzinie 16.40.

Budowla w Santa Rosa Xtampak, na której 14 marca i 20 września można zaobserwować
efekt światła i cienia (źródło fot.: Diario de Yucatan)

Czerwony barwnik na złotej masce z Peru zawierał ludzką krew

Oryginalny artykuł: Ancient golden mask from Peru was painted with human blood

W latach 90. XX wieku archeolodzy odkryli w Peru datowany na około 1000 r. grobowiec ze szczątkami wywodzącego się z elity mężczyzny, który zmarł w średnim wieku i był przedstawicielem preinkaskiej kultury Sicán, zamieszkującej północne wybrzeże Peru od IX do XIV wieku. Szkielet pokryty był jaskrawo czerwonym barwnikiem, a oddzieloną od niego głowę przykrywała złota maska również pomalowana na czerwono. Wykonane wówczas badania wykazały, że czerwonym pigmentem jest cynober. Obecnie Elisabete Pires, Luciana da Costa Carvalho i James McCullagh (z University of Oxford, Wielka Brytania) oraz Izumi Shimada (z Southern Illinois University, USA) postanowili przeprowadzić ponowne analizy, gdyż zastanawiało ich, jak to możliwe, że chociaż maska pozostawała pod ziemią przez tysiąc lat, warstwa farby była nadal do niej przytwierdzona.

Złota maska znaleziona w grobowcu przedstawiciela kultury Sican
(źródło fot.: Journal of Proteome Research)

Archeolodzy odkryli dobrze zachowane canoe Majów

Oryginalny artykuł: Arqueólogos localizan canoa prehispánica en un cenote durante proyecto del Tren Maya

Podczas prac archeologicznych związanych z budową trasy kolejowej dla pociągu przez ziemie Majów, eksperci z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) dokonali kolejnych interesujących odkryć. Tym razem badania objęły odcinek drogi prowadzącej z Izamal (stan Jukatan) do Cancun (stan Quintana Roo), gdzie na terenie miejsca nazwanego San Andrés znajdują się trzy zbiorniki wodne: cenote, cenote w formie studni i tak zwana rejoyada. Jak podaje ekspertka w dziedzinie archeologii podwodnej Helena Barba Meinecke, podczas eksploracji cenote, na głębokości pięciu metrów poniżej obecnego poziomu wody nurkowie dostrzegli na kamiennej ścianie jakiś ciemny ślad o rozmiarach 60-90 cm. W miejscu tym, przypuszczalnie wskazującym na dawny poziom wody, zlokalizowano jaskinię, wewnątrz której zauważono coś, co przypominało pień drzewa. Po inspekcji okazało się, że chodzi o pochodzące z czasów prekolumbijskich i dobrze zachowane canoe Majów.

Canoe Majów odkryte w cenote w San Andres (fot. SAS-INAH)

Na ziemiach stanów Veracruz i Tabasco (Meksyk) odkryto setki ośrodków ceremonialnych

Oryginalny artykuł: Nuevo estudio replantea las nociones sobre la relación entre las culturas olmeca y maya

Nowe odkrycia archeologiczne zarejestrowane dzięki wykorzystaniu technologii LiDAR na terenie meksykańskich stanów Veracruz i Tabasco mogą zmienić dotychczasowe poglądy na temat początków cywilizacji w Mezoameryce, a szczególnie relacji pomiędzy Olmekami i Majami. W projekcie, którym kieruje Takeshi Inomata (z University of Arizona, USA) biorą też udział, między innymi, meksykańscy badacze z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH), Narodowego Instytutu Statystyki i Geografii (INEGI) oraz Narodowego Uniwersytetu Autonomicznego Meksyku (UNAM). Prace objęły teren o powierzchni aż 85 000 kilometrów kwadratowych. Do tej pory na obszarze kulturowym znanym jako Mezoameryka nie prowadzono jeszcze tak rozległych badań archeologicznych przy użyciu technologii LiDAR.

Prace na terenie nowo odkrytego ośrodka La Carmelita (fot. Takeshi Inomata)

Najwcześniejsze świadectwa używania tytoniu w Ameryce

Oryginalny artykuł: Oldest evidence of humans using tobacco discovered in Utah

Do tej pory za najstarsze znane dowody używania tytoniu przez rdzennych Amerykanów uważano pozostałości nikotyny zachowane w fajkach pochodzących sprzed 3300 lat (post: „Tytoń znany był w Ameryce Północnej już około 3500 lat temu”). Zgodnie z nowymi badaniami przeprowadzonymi przez uczonych z USA, zwęglone nasiona tytoniu znalezione na stanowisku Wishbone, na terenie Wielkiej Pustyni Słonego Jeziora (Great Salt Lake Desert) w stanie Utah mogą świadczyć o tym, że dziko rosnącego tytoniu używano już około 9000 lat wcześniej. Ze wszystkich roślin odurzających tytoń miał szczególnie duże znaczenie dla rdzennych mieszkańców Ameryki. Stosowano go podczas różnych ceremonii i w lecznictwie. Palono, żuto i wdychano, zażywając na różne sposoby przez wieki.

Prace na terenie stanowiska Wishbone (fot. Daron Duke)

Nowe odkrycia w Huaca Santa Rosa de Pucalá (region Lambayeque, Peru)

Oryginalny artykuł: Lambayeque: arqueólogos hallan restos de niños y camélidos ofrendados en Huaca Santa Rosa 

W Huaca Santa Rosa de Pucalá, położonej w dystrykcie o tej samej nazwie w regionie Lambayeque, peruwiańscy archeolodzy z Museo Tumbas Reales de Sipán odkryli cztery groby ze szczątkami dzieci i nastolatków związanych z kulturą Wari. Do tej pory zakończono wykopaliska w trzech budowlach o charakterze ceremonialnym wzniesionych na planie litery D, znajdując też szczątki wielbłądowatych i świnek morskich. Prawdopodobnie zarówno wspomniane dzieci, jak i zwierzęta zostały złożone w ofierze podczas rytuału odprawionego w momencie rozpoczęcia budowy tych przestrzeni o przeznaczeniu religijnym. 

Jeden z grobów odkrytych w Huaca Santa Rosa (źródło fot. Andina)

Interesujące ryty naskalne z przedstawieniami peyote w stanie Puebla (Meksyk)

Oryginalny artykuł: Registros de arte rupestre en Puebla revelan cosmovisiones compartidas entre Mesoamérica y Aridoamérica

W północnym Meksyku jest powszechne, że jaskinie i schroniska skalne kryją przykłady sztuki naskalnej nawiązujące do peyote, rośliny z rodziny kaktusowatych, odgrywającej znaczącą rolę w kosmogonii rdzennych mieszkańców tego regionu, którzy przez pokolenia używali jej jako środka umożliwiającego kontaktowanie się z tym, co boskie. Jednak odnalezienie na ziemiach północno-wschodniej części stanu Puebla naskalnych rytów, które odnoszą się do peyote nie jest często spotykane. 

Ryty naskalne w gmienie Hueytamalco (fot. Francisco Mendiola, Centrum INAH Puebla) 

Jak mieszkańcy Teotihuacan przekształcili krajobraz

Oryginalny artykuł: Modern activities follow the contours of ancient Teotihuacan 

Wiele znaczących budowli w Teotihuacan jest widocznych do dzisiaj, ale większość pozostałości dawnego miasta leży pod współczesnymi polami i budynkami. Ponieważ budowle w Teotihuacan wskazują na znaczące modyfikacje krajobrazu, grupa związanych z różnymi uniwersytetami w USA uczonych (Nawa Sugiyama, Sabura Sugiyama, Tanya Catignani, Adrian S.Z. Chase i Juan C. Fernandez-Diaz) postanowiła wykorzystać technologię LiDAR, która choć jest często stosowana do odkrywania porośniętych roślinnością budowli lub na otwartych terenach, to rzadko używana w przypadku pozostałości archeologicznych leżących pod obszarami miejskimi. Jednocześnie celem prac było ustalenie, jak to znaczące przekształcenie krajobrazu przez mieszkańców dawnego Teotihuacan wpłynęło na rozplanowanie współczesnych budowli.

Obraz uzyskany dzięki technologii LiDAR przedstawia Piramidę Słońca w Teotihuacan
(ilustracja: Nawa Sugiyama)

Potwierdzono azteckie pochodzenie zwierciadła Johna Dee

Oryginalny artykuł: Aztec origin of Elizabethan spirit mirror confirmed 

Od dawna podejrzewano, że obsydianowe zwierciadło używane w XVI wieku przez Johna Dee, a obecnie znajdujące się w kolekcji British Museum w Londynie mogło być jednym z azteckich artefaktów, które trafiły do Europy po hiszpańskiej konkwiście. Jednak dopiero teraz zdołano to udowodnić. John Dee (1527-1608/09) był dość niezwykłą postacią historyczną, uczonym piszącym na różne tematy, w tym dotyczące alchemii i astrologii, a także powiernikiem królowej Elżbiety I. Z czasem zainteresował się wróżbiarstwem i okultyzmem, a w swych praktykach służących kontaktowaniu się z duchami wykorzystywał, między innymi, zwierciadła i kryształy.

John Dee (Ashmolean Museum, University of Oxford)

Majowie wykorzystali tefrę przy budowie piramidy

Oryginalny artykuł: Giant pyramid built by the Maya was made from rock spewed by a volcano

W 539 roku nastąpił wybuch wulkanu Ilopango, uważany za największą erupcję w Ameryce Środkowej w ciągu ostatnich 10 000 lat. Była ona tak potężna, że co najmniej półmetrowa warstwa popiołu pokryła obszar rozciągający się w promieniu 35 km od wulkanu. Zamieszkujący te ziemie Majowie utracili swe osady, a uczeni od lat zastanawiali się, kiedy Majowie powrócili na te ziemie. Sugerowano, że prawdopodobnie dopiero sto lub dwieście lat po wybuchu, ale do tej pory brakowało świadectw. Obecnie Akira Ichikawa, archeolog z University of Colorado Boulder i jego zespół opublikowali wyniki swoich badań, które w latach 2015-2019 prowadzili na terenie stanowiska archeologicznego San Andrés (Dolinia Zapotitán, Salwador), położonego 40 km od wulkanu. Uczeni chcieli dowiedzieć się, kiedy rozpoczęto budowę tamtejszej piramidy zwanej Campana. 

Piramida Campana, stanowisko archeologiczne San Andres, Salwador (fot. Akira Ichikawa)

Odkrycie naczyń z darami kultury Muisca

Oryginalny artykuł: Ceramic jars full of emeralds found in temple tied to El Dorado, a mythical city of gold

Podczas prac wykopaliskowych podjętych przed budową drogi niedaleko Bogoty, stolicy Kolumbii, grupa archeologów, którą kierował Francisco Correa odkryła pozostałości świątyni i groby związane z dawnym ośrodkiem kultury Muisca. Znaleziono tam osiem naczyń ceramicznych, w których znajdowały się różne artefakty, w tym wykonane z metalu figurki i szmaragdy. Około 600 lat temu dawni Muisca (znani też jako Czibcza) wyrabiali tego typu naczynia, określane dziś przez badaczy słowem ofrendatarios.

Jedno z odkrytych ofrendatarios (fot. Francisco Correa)

Najwcześniejsze ślady obecności człowieka w Ameryce

Oryginalny artykuł: Earliest Evidence of Human Activity Found in the Americas

Przez dziesięciolecia uczeni dyskutowali na temat daty pojawienia się pierwszych ludzi na kontynencie Ameryki. Niektórzy podawali wiarygodne świadectwa wskazujące, że miało to miejsce około 16 000 lat temu. Inni brali pod uwagę tak zwane ostrza Clovis, sugerując daty sprzed 13 000 lat. Jednak odkryte na terenie Parku Narodowego White Sands w stanie Nowy Meksyk (USA) ślady ludzkich stóp stanowią jednoznaczny dowód, który wskazuje na potwierdzoną obecność człowieka w Ameryce już 23 000 lat temu, a zatem 10 000 lat wcześniej niż do tej pory sądzono.

Ślady ludzkich stóp sprzed 23 000 lat (fot. David Bustos, Park Narodowy White Sands, USA)

W Xochitécatl (stan Tlaxcala, Meksyk) natrafiono na pozostałości schodów i depozyt ofiarny

Oryginalny artykuł: El INAH descubre escalinata original y ofrenda con dos figurillas masculinas en la Zona Arqueológica de Xochitécatl, en Tlaxcala 

Podczas prac konserwatorskich, które towarzyszą budowie muzeum na terenie Xochitécatl (stan Tlaxcala, Meksyk), archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) natrafili nie tylko na pozostałości oryginalnych schodów prowadzących na szczyt okrągłej piramidy o wysokości jedenastu metrów, ale i na związany z nimi depozyt ofiarny. 

Depozyt ofiarny odkryty w Xochitecatl (fot. INAH)

Przypadkowe odkrycie zawiniątek grobowych sprzed 700 lat

Oryginalny artykuł: Descubrimiento en Chilca: hallan contexto funerario de cultura previa a los incas

Podczas układania sieci gazowej w miejscowości Chilca, na południe od Limy (Peru) dokonano przypadkowego odkrycia. Jak podaje archeolog Rodemi Temoche, znaleziono najpierw konstrukcję wykonaną z drzewa guarango i stanowiącą rodzaj małego zadaszenia. W tej sytuacji robotnicy natychmiast wstrzymali prace. Jak się okazało, ów daszek osłaniał zawiniątka grobowe pochodzące sprzed 700 lat.

Zawiniątka grobowe odkryte w Chilca (fot. Andres Valle, ANDINA)

Na Jukatanie odkryto wazę Majów z tekstem glificznym

Oryginalny artykuł: Descubren milenaria vasija con escritura jeroglífica en obras del Tren Maya, en Yucatán

Meksykańscy archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) przez cały czas sprawdzają tereny, którymi będzie poprowadzona trasa turystycznego pociągu przez ziemie Majów (post: „Turystyczny pociąg przez ziemie Majów”). Podczas prac na odcinku, który biegnie z Calkini (stan Campeche) do Izamal (stan Jukatan), w pobliżu miejscowości Maxcanú natrafiono na umieszczony pod stiukową posadzką pochówek, w którym przy ludzkich szczątkach złożono wazę wykonaną w tak zwanym stylu Chocholá, pochodzącą z lat 600-800 n.e. i ozdobioną tekstem glificznym. Tego typu naczynia były szeroko rozpowszechnione na północy Jukatanu, szczególnie w rejonie Oxkintok, ośrodka Majów znanego z ich wyrobu. Niestety większość takich waz została zrabowana i znajduje się obecnie w prywatnych kolekcjach.

Naczynie odkryte w pobliżu Maxcanu (fot. INAH)

Konserwacja ceramicznych naczyń i figurek Majów z wyspy Jaina

Oryginalny artykuł: Prueban con éxito método para revertir deterioro por sales en cerámica de la Colección Maya del MNA 

Kolekcja wykonanych z ceramiki artefaktów Majów w Narodowym Muzeum Antropologii w mieście Meksyk liczy około trzech tysięcy sztuk, z których mniej więcej dwie trzecie wykazują niewielki stopień zniszczenia, a około tysiąca — umiarkowany. Jednak w przypadku 30 przedmiotów wyraźne są uszkodzenia dokonane przez sole osadzające się na tego typu materiale archeologicznym. Przez ostatnie półtora roku grupa meksykańskich konserwatorów pracowała nad znalezieniem najlepszej i najmniej inwazyjnej metody usunięcia soli, które niszczą strukturę artefaktów. Skupiono się na kilkunastu naczyniach i figurkach ceramicznych pochodzących z wyspy Jaina (stan Campeche, Meksyk), które stwarzają poważne problemy konserwatorskie. 

Artefakty z wyspy Jaina (fot. Meliton Tapia, INAH)

Dawni mieszkańcy Poverty Point nie byli prostymi łowcami-zbieraczami

Oryginalny artykuł: New evidence supports idea that America's first civilization was made up of 'sophisticated' engineers

Nowe badania archeologiczne przeprowadzone przez uczonych z Washington University w St. Louis (USA) dowodzą, że rdzenni Amerykanie, którzy ponad trzy tysiące lat temu zamieszkiwali obszar w północnej Luizjanie znany dziś jako Poverty Point, nie byli prostymi łowcami-zbieraczami jak do tej pory uważano. Jak podkreśla kierujący pracami Tristram R. Kidder, okazali się wykwalifikowanymi inżynierami, którzy potrafili wznosić masywne konstrukcje ziemne w ciągu miesięcy lub nawet tygodni, a ich budowle przetrwały do dziś niemal nienaruszone.

Stanowisko archeologiczne Poverty Point w północnej Luizjanie
z zaznaczonymi sześcioma kopcami ziemnymi i nasypami ziemnymi (autor ilustracji: Tristram Kidder)

Ludzkie szczątki z pustyni Atacama ujawniają ślady walki o przetrwanie

Oryginalny artykuł: Human Remains From the Chilean Desert Reveal Its First Farmers Fought to the Death

Nowe badania przeprowadzone przez chilijskich i amerykańskich naukowców pod kierunkiem Vivien G. Standen (z Universidad de Tarapacá, Arica, Chile) wykazały, że trzy tysiące lat temu mieszkańcy pustyni Atacama (Chile) zadawali sobie śmiertelnie ciosy, walcząc o zmniejszające się zasoby wody i żywności. Około 1000 r. p.n.e. grupy ludności  postanowiły spróbować tam uprawy ziemi, a wraz z początkami rolnictwa nastąpił wzrost przemocy, która utrzymywała się przez setki lat. Uczeni przeanalizowali szczątki ludzkie znalezione w grobach na pustyni Atacama i pochodzące sprzed 1400-3000 lat. Wiele z nich zachowało się w bardzo dobrym stanie, gdyż ze względu na suchy klimat uległo naturalnej mumifikacji. Okazało się, że ofiary miały złamane żebra i obojczyki, okaleczone twarze oraz rany kłute w płucach, pachwinach i kręgosłupach. Co najmniej połowa takich obrażeń wyglądała na śmiertelne.

Uprawa ziemi na pustyni Atacama była możliwa jedynie w nielicznych dolinach (fot. Vivien Standen)

Przedstawienia trzęsień ziemi w Kodeksie Telleriano-Remensis

Oryginalny artykuł: Pictograms Are First Written Accounts of Earthquakes in Pre-Hispanic Mexico

Gerardo Suárez (z Universidad Nacional Autónoma de México) i Virginia García-Acosta (z Centro de Investigaciones y Estudios Superiores en Antropología Social) od wielu lat prowadzą systematyczne badania trzęsień ziemi, które w przeszłości nawiedziły ziemie Meksyku. Zainteresowali się tą tematyką po wyjątkowo silnym trzęsieniu ziemi (8.0 w skali Richtera), które pociągnęło za sobą wielkie zniszczenia w Meksyku w 1985 roku. Już w 1996 roku opublikowali książkę Los sismos en la historia de México. Obecnie postanowili przyjrzeć się dokładniej piktograficznym przedstawieniom trzęsień ziemi w dawnych manuskryptach oraz relacjom hiszpańskich kronikarzy. Swoje badania rozpoczęli od Kodeksu Telleriano-Remensis, spisanego w XVI wieku przez skrybów-malarzy nazywanych tlacuilos w języku nahuatl. Ilustracje w Kodeksie Telleriano-Remensis ukazują najróżniejsze wydarzenia (o charakterze społecznym, politycznym i religijnym, a także wzmianki o erupcjach wulkanicznych i trzęsieniach ziemi) od czasów prekolumbijskich do hiszpańskiej konkwisty. Przy poszczególnych scenach pojawiają się glosy w języku łacińskim, hiszpańskim, a nawet włoskim, dodane przez późniejszych komentatorów. Gerardo Suárez i Virginia García-Acosta przestudiowali zawarte w tym manuskrypcie piktogramy, opisujące 12 trzęsień ziemi, które miały miejsce w latach 1460-1542.

Kodeks Telleriano-Remensis. Piktograficzne przedstawienie trzęsienia ziemi w roku 2 Acatl (1507)

Maska z Malinaltepec

Oryginalny artykuł: Proponen nueva interpretación sobre la nariguera de la máscara de Malinaltepec 

Sto lat temu, w 1921 roku, archeolog Porfirio Aguirre został wysłany przez dyrekcję ówczesnego Museo Nacional de Arqueología, Historia y Etnografía w Meksyku na ziemie stanów Oaxaca i Guerrero w celu poszukiwania prekolumbijskich artefaktów, które mogłyby powiększyć kolekcję. Porfirio Aguirre, pochodzący z regionu La Montaña w stanie Guerrero, udał się do Tlapa, gdzie poinformowano go o położonym w pobliżu Malinaltepec miejscu, w którym mógłby rozpocząć prace wykopaliskowe. Wkrótce archeolog odkrył pochówek z fragmentami ceramiki i dwiema maskami. Jedna z masek była pokryta kostkami mozaikowymi z inkrustacjami z muszli. Artefakt ten znany jest dzisiaj jako „Maska z Malinaltepec” i nadal wzbudza zainteresowanie badaczy, którzy starają się ustalić, do kogo mogła należeć i próbują zinterpretować jej elementy dekoracyjne.

"Maska z Malinaltepec" (fot. INAH) 

Rozpoczęto prace archeologiczne na wzgórzu Santa Apolonia (Cajamarca, Peru)

Oryginalny artykuł: Cajamarca inicia investigación arqueológica en colina Santa Apolonia

Grupa archeologów pod kierownictwem Solsiré Cusicanqui Marsano rozpoczęła prace wykopaliskowe na wzgórzu Santa Apolonia, położonym w pobliżu centrum Cajamarki (Peru). Projekt badawczy, promowany przez gminę prowincji Cajamarca, prowadzony jest we współpracy z AECID (Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo) i Uniwersytetem Harvarda (USA). Archeolog Solsiré Cusicanqui poinformowała, że badania potrwają siedem miesięcy, z czego półtora miesiąca zostanie przeznaczone na wykopaliska, a około sześciu miesięcy na przeanalizowanie zebranego materiału w laboratorium. 

Wzgórze Santa Apolonia, Cajamarca (fot. Andina)

W Teotihuacan znaleziono niemal nietknięte wiązanki kwiatów

Oryginalny artykuł: Hallan en Teotihuacan ramos de flores casi intactos 

W Teotihuacan dobiega końca eksploracja tunelu pod Piramidą Quetzalcoatla, prowadzona w ramach Projektu Tlalocan, którym kieruje Sergio Gómez Chávez. W tym tygodniu, gdy zauważono, że tunel nie kończy się w ustalonym wcześniej miejscu, lecz biegnie dalej, badacze zeszli pięć metrów niżej, na głębokość 18 metrów i dokonali kolejnego odkrycia. Znaleziono tam cztery niemal nietknięte wiązanki kwiatów i wiele innych przedmiotów. 

Wiązanki kwiatów znalezione w tunelu pod Piramidą Quetzalcoatla (fot. INAH)

Rezultaty badań miast Majów w regionie Puuc (Jukatan, Meksyk)

Oryginalny artykuł: Details of stunning Maya acropolises and sophisticated civilization revealed by laser scans

W latach 2017-19, w ramach Regionalnego Projektu Archeologicznego Bolonchén, uczeni wykorzystali technologię LiDAR na terenie pokrytego pagórkami regionu Puuc w północnej części Półwyspu Jukatan (Meksyk). Rezultaty prac opublikowano pod koniec kwietnia bieżącego roku. Dzięki badaniom, którymi kierował William Ringle (z Davidson College, Karolina Północna, USA) nie tylko przygotowano modele 3D znanych wcześniej budowli wzniesionych w tamtejszych miastach Majów, ale i dokonano wielu ciekawych odkryć. William Ringle, Tomás Gallareta Negrόn (z Centrum INAH w Meridzie, stan Jukatan, Meksyk) i Georger Bey (z Millsaps College, Missisipi, USA) prowadzili wykopaliska w regionie Puuc już od około 20 lat.

Model 3D budowli w Kiuic (Proyecto Arqueologico Regional de Bolonchen)

Model 3D łuku w Labna (Proyecto Arqueologico Regional de Bolonchen)

Model 3D budowli w Kom  (Proyecto Arqueologico Regional de Bolonchen)

Model 3D jednej z budowli pałacowych w regionie Puuc
(Proyecto Arqueologico Regional de Bolonchen)

Wygląd brygantyn wykorzystanych przy oblężeniu Tenochtitlan

Oryginalny artykuł: Proponen modelo de cómo fueron los bergantines usados en el asedio naval a Tenochtitlan y Tlatelolco

Meksykański archeolog Arturo Montero García (z Universidad de Tepeyac) przedstawił, jak mogły wyglądać brygantyny wykorzystane podczas oblężenia Tenochtitlan i Tlatelolco. Przy opracowywaniu modelu brali też udział graficy Jesús Gerardo Medina i Thomas Filsinger, a sam projekt został oparty na relacjach historycznych i badaniach archeologii eksperymentalnej. Trzynaście brygantyn było gotowych 28 kwietnia 1521 roku. Miały po dwa maszty, bukszpryt i żagle, średnio 12 metrów długości, pięć metrów szerokości i zanurzenie około 60 cm. Napędzane były żaglami i wiosłami, na dziobie było miejsce do strzelania, a po bokach stanowiska dla kuszników i arkebuzerów. 

Przypuszczalny wygląd brygantyn (autor ilustracji: Jesus Medina)

Machu Picchu wzniesiono co najmniej 20 lat wcześniej

Oryginalny artykuł: Machu Picchu se levanto decadas antes de lo pensado

Zgodnie z nowymi badaniami kierowanymi przez archeologa Richarda Burgera z Yale University (USA), Machu Picchu jest o co najmniej 20 lat starsze niż do tej pory sądzono. Uczeni przeanalizowali szczątki 26 osób pochowanych na terenie Machu Picchu i znalezionych podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w 1912 roku pod nadzorem Hirama Binghama III, który rok wcześniej dotarł do Machu Picchu. Ciała zmarłych były zakopane pod skałami, skarpami i w niezbyt głębokich jaskiniach. Natrafiono też na wyprawę grobową, obejmującą naczynia ceramiczne oraz szpile wykonane z brązu i srebra.

Machu Picchu (źródło ilustracji: Andina)

Mumifikacja zwłok kultury Chinchorro

Oryginalny artykuł: La fascinante historia de la "cultura chinchorro" que logró momificar a sus muertos más de dos mil años antes que los egipcios

Ponad 7000 lat temu suche wybrzeże pustyni Atacama, głównie rejon pomiędzy dzisiejszymi portami Ilo (Peru) i Antofagasta (Chile) był zamieszkiwany przez grupy rybaków i zbieraczy zasobów morskich. Znani są jako kultura Chinchorro i zasłynęli z niewiarygodnej techniki mumifikacji zwłok, która obecnie została wpisana przez UNESCO na listę światowego dziedzictwa. Złożone praktyki grzebalne kultury Chinchorro odzwierciedlają ogromne znaczenie kultu przodków, a sama technika mumifikacji jest najstarszą na świecie.  

Mumia kultury Chinchorro (fot. Getty Images)

Chankillo (Peru) na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Oryginalny artykuł: Unesco declara Patrimonio Mundial a Chankillo, el complejo astronómico más antiguo de América

27 lipca UNESCO wpisało na listę światowego dziedzictwa kompleks archeologiczny i obserwatorium astronomiczne Chankillo, położone w prowincji Casma (Peru), 365 km na północ od Limy i 15 km od wybrzeża Oceanu Spokojnego. Archeolog Ivan Ghezzi, prowadzący badania na terenie Chankillo podkreśla, że jest to najstarsze w Ameryce miejsce, gdzie w latach 500-200 p.n.e. prowadzono obserwacje ruchu słońca.  

Stanowisko archeologiczne Chankillo (źródło fot.: Andina)

Dlaczego w Nowym Świecie nie udomowiono królików?

Oryginalny artykuł: Why weren't New World rabbits domesticated?

W Europie króliki zostały udomowione około 1500 lat temu, chociaż ich mięso i futro były wykorzystywane przez ludzi już od czasów ostatniego zlodowacenia. Andrew Somerville (z Iowa State University) i Nawa Sugiyama (z University of California w Riverside) zastanawiali się, dlaczego pomimo wielu gatunków królików występujących na całym kontynencie amerykańskim, jego mieszkańcy ich nie udomowili. Dzięki zachowanym świadectwom archeologicznym wiadomo, że króliki z pewnością hodowano. Na przykład, w Teotihuacan szczątki królików stanowiły 23% wszystkich znalezionych szczątków zwierzęcych, pochodzących z okresu klasycznego. Jest to znacznie więcej niż odnotowano w przypadku jeleni oraz udomowionych indyków i psów, a także wskazuje raczej na hodowlę królików, a nie polowanie. Szczątki królików odkryto w depozytach w Piramidach Słońca i Księżyca oraz w żołądkach orłów i pum. Przeprowadzona analiza wskazuje, że króliki karmiono kukurydzą lub kaktusami i służyły, między innymi, jako pokarm dla zwierząt mięsożernych. Poza tym, w jednym z kompleksów mieszkalnych, aż 46% znalezionych kości zwierząt należało do podobnie żywionych królików. Natrafiono też na pomieszczenie, które mogło służyć jako miejsce ich hodowli. Natomiast na centralnym placu tego kompleksu zachowała się kamienna rzeźba przedstawiająca królika, co może podkreślać znaczenie hodowli królików dla tamtejszych mieszkańców.

Kości dwóch królików znalezione w żołądku orła złożonego w depozycie ofiarnym
w Piramidzie Słońca w Teotihuacan (fot. Nawa Sugiyama)

Cenne tkaniny kultury Paracas powróciły do Peru

Oryginalny artykuł: Valiosos textiles Paracas hallados por Julio C. Tello regresan al Perú tras 90 años 

W ostatnim czasie wspominałam na blogu o odzyskaniu przez Meksyk i Kostarykę wielu prekolumbijskich artefaktów. Tym razem przyszła kolej na Peru, do którego powróciło 57 wielobarwnych tkanin kultury Paracas, pochodzących sprzed około 2000 lat. Na bardzo dobrze zachowane tkaniny natrafił w 1925 roku archeolog Julio Cesar Tello podczas prac na terenie cmentarza Wan Kayan, gdzie odkrył 429 zawiniątek grobowych związanych z kulturą Paracas.

Jedna z odzyskanych tkanin kultury Paracas (źródło fot.: Andina)

Rozwiązanie zagadki werniksu skalnego

Oryginalny artykuł: Solving a long-standing mystery about the desert's rock art canvas

Przez lata uczeni zdołali lepiej poznać zachowane na terenach pustynnych petroglify niż tajemniczą, pokrywającą skały i bogatą w mangan ciemną warstwę, w której zostały wyryte. Nazywana jest ona werniksem skalnym i od dawna zastanawiano się, czy ma pochodzenie biologiczne czy nieorganiczne. Obecnie naukowcy z kilku instytucji, między innymi z California Institute of Technology i Department of Energy's SLAC National Accelerator Laboratory przeprowadzili nowe badania, wykorzystując najróżniejsze techniki, w tym: sekwencjonowanie DNA, analizy mineralogiczne, mikroskopię elektronową i zaawansowane metody spektroskopii rentgenowskiej, dzięki którym można poznać rozkład manganu i innych pierwiastków w próbkach werniksu skalnego. 

Petroglify w Parku Narodowym Mesa Verde, Colorado, USA
(fot. Christine Fry i Peter Russo)

Kostaryka odzyskała ponad 1000 artefaktów prekolumbijskich

Oryginalny artykuł: Costa Rica recovers archaeological pieces removed by US tycoon

Kostaryka odzyskała 1305 bardzo cennych artefaktów prekolumbijskich, które w latach 1870-1910 zostały wywiezione z tego kraju przez amerykańskiego potentata kolejowego Minora Keitha. Szacuje się, że cała kolekcja Minora Keitha może liczyć aż 16 000 najróżniejszych przedmiotów. Do 1914 roku była przechowywana w całości, a później jej część została wypożyczona do American Museum of Natural History w Nowym Jorku. Inne części kolekcji trafiły do National Museum of the American Indian, do Heye Fundation oraz do Smithsonian National Museum of Natural History. Po śmierci Keitha jego żona przekazała artefakty do Brooklyn Museum, podczas gdy inne zostały nabyte w 1934 roku.

Część odzyskanych artefaktów prekolumbisjkich (fot.: Muzeum Narodowe w Kostaryce) 

INAH przygotowuje aplikację do wirtualnego zwiedzania Teotihuacan

Oryginalny artykuł: Expertos del INAH trabajan en aplicación para visitar Teotihuacán virtualmente

Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH) przygotowuje specjalną aplikację, którą będzie można pobrać na komputery oraz telefony komórkowe (z systemem operacyjnym iOS i Android) i wirtualnie zwiedzić Teotihuacan. Pomysł tego projektu powstał w maju ubiegłego roku, kiedy z powodu pandemii zamknięto to stanowisko archeologiczne. Opracowaniem aplikacji zajmują się: Roberto Rodríguez Rosales, Ricardo Martínez Moreno, Juana Mendoza Rivero i Javier Alonso Rodríguez.

Teotihuacan (fot.: INAH)

Badania zmieniającej się populacji w majańskim mieście Itzan

Oryginalny artykuł: Faecal records show Maya population affected by climate change 

Grupa uczonych z McGill University (Montreal, Kanada) wykazała, że liczba ludności w Itzan, dawnym mieście Majów w Gwatemali, zmieniała się wraz z warunkami klimatycznymi, a do znacznego spadku populacji doprowadzały nie tylko susze, ale i okresy z wyjątkowo dużymi opadami deszczu. Pobrano próbki z dna pobliskiej laguny Itzan i zastosowano stosunkowo nową metodę, polegającą na badaniu stanoli (związków organicznych występujących w odchodach ludzi i zwierząt). Do tej pory liczebność dawnej populacji na Nizinach Majów tradycyjnie określano na podstawie prac w terenie i wykopalisk archeologicznych. Jednak biorąc pod uwagę tropikalny klimat, nie zawsze daje to satysfakcjonujące rezultaty, gdyż wiele domów wznoszono z materiałów nietrwałych.

Laguna Itzan w Gwatemali (fot. Andy Breckenridge)

Wykorzystanie fajek świadczy o regionalnej różnorodności

Oryginalny artykuł: Use of tobacco pipes by Native groups tells story of regional diversity

Kenneth Farnsworth, Thomas Emerson i Randall Hughes z University of Illinois (Urbana Champaign, USA) przeprowadzili nowe badania fajek znalezionych w ośrodkach związanych z tradycją Hopewell w stanach Illinois i Ohio. Wyniki prac kwestionują wcześniejsze poglądy, zgodnie z którymi społeczności zamieszkujące dany region w danym czasie stosowały te same praktyki. Okazuje się, że wyrób, wymiana handlowa i wykorzystywanie fajek znacznie różniły się w przypadku poszczególnych grup ludności. Jak podkreśla kierującymi pracami Thomas Emerson, mieszkańcy ośrodków związanych z tradycjami Havana Hopewell i Scioto Hopewell, zamieszkujący ziemie dzisiejszych stanów Illinois i Ohio, podzielali pewne praktyki kulturowe, ale istniały też widoczne różnice.

Kamienna fajka znaleziona w Pike County, stan Illinois (fot. Kenneth Farnsworth)

Obywatele niemieccy zwrócili Meksykowi prekolumbijskie artefakty

Oryginalny artykuł: Ciudadanos alemanes devuelven de manera voluntaria 34 piezas arqueologicas a Mexico

Obywatele Niemiec, za pośrednictwem Ambasady Meksyku, dobrowolnie zwrócili narodowi meksykańskiemu 34 artefakty prekolumbijskie, które mieli w swych prywatnych kolekcjach. Wśród przekazanych przedmiotów znajdują się, między innymi, gliniane figurki antropomorficzne (kompletne lub jedynie ich fragmenty), naczynia ceramiczne i pieczęcie.

Przekazane naczynie Majów (fot. INAH) 

Zwrócona Meksykowi maska antropomorficzna w stylu olmeckim (fot.: INAH)