Wykorzystanie fajek świadczy o regionalnej różnorodności

Oryginalny artykuł: Use of tobacco pipes by Native groups tells story of regional diversity

Kenneth Farnsworth, Thomas Emerson i Randall Hughes z University of Illinois (Urbana Champaign, USA) przeprowadzili nowe badania fajek znalezionych w ośrodkach związanych z tradycją Hopewell w stanach Illinois i Ohio. Wyniki prac kwestionują wcześniejsze poglądy, zgodnie z którymi społeczności zamieszkujące dany region w danym czasie stosowały te same praktyki. Okazuje się, że wyrób, wymiana handlowa i wykorzystywanie fajek znacznie różniły się w przypadku poszczególnych grup ludności. Jak podkreśla kierującymi pracami Thomas Emerson, mieszkańcy ośrodków związanych z tradycjami Havana Hopewell i Scioto Hopewell, zamieszkujący ziemie dzisiejszych stanów Illinois i Ohio, podzielali pewne praktyki kulturowe, ale istniały też widoczne różnice.

Kamienna fajka znaleziona w Pike County, stan Illinois (fot. Kenneth Farnsworth)

Zarówno dawni mieszkańcy Illinois, jak i Ohio zakładali ośrodki z dużymi kurhanami i geometrycznymi założeniami ziemnymi. Te regionalne miejsca spotkań służyły utrzymywaniu wzajemnych kontaktów, wymianie informacji i czynnościom o charakterze rytualnym. Te ostatnie obejmowały, między innymi, palenie tytoniu i przypuszczalnie innych roślin. Ludność związana z tradycją Hopewell używała fajek wyrzeźbionych z różnych rodzajów kamienia pochodzącego z kamieniołomów w całym regionie. W XIX wieku znaleziono wielkie składy takich fajek na stanowiskach archeologicznych Hopewell w Ohio i uczeni przyjęli wówczas, że to właśnie te ośrodki zajmowały się wyrobem i handlem fajkami. Późniejsze badania, w tym przeprowadzone w 2013 roku przez Emersona i jego współpracowników, wykazały jednak, że większość tych fajek została wyprodukowana w Illinois.

Kamienna fajka z White County, Illinois (fot. Kenneth Farnsworth)

W ramach nowych badań Thomas Emerson i jego koledzy przyjrzeli się bliżej fajkom pochodzącym z ośrodków Hopewell w Illinois i odkryli, że ponad połowa z dziesiątek przeanalizowanych fajek została wykonana z kamienia zebranego w kamieniołomach Sterling, znajdujących się na północy stanu Illinois. Jedna trzecia pozostałych fajek została wyrzeźbiona z lokalnego wapienia, a jeszcze inne  - ze sprowadzanych z bardziej odległych miejsc kamieni takich, jak katlinit, serpentyn, aragonit z jaskini Wyandotte, czarny chloryt i steatyt.

Kamienna fajka z White County, Illinois (fot. Kenneth Farnsworth)

Thomas Emerson zaznacza, że w Ohio często można było natrafić na duże zbiory połamanych i zakopanych razem fajek, co wskazywałoby na ich wykorzystanie podczas jakiegoś wspólnego obrzędu. Z kolei w Illinois fajki niemal zawsze pojawiają się jako pojedyncze przedmioty, związane z bardzo niewielką liczbą osób. Znaleziono je tylko w przypadku 2% pochówków, w tym głównie mężczyzn, choć odkryto je też przy kobietach i dwójce dzieci. Inne fajki, niekiedy ze śladami naprawy w celu ponownego wykorzystania, zachowały się w domach. Zdaniem uczonych, ogromne rozmiary robót ziemnych w Ohio i rytualne niszczenie fajek sugerują, że tamtejsze społeczeństwo było znacznie bardziej zhierarchizowane niż w Illinois, gdzie fajki były głównie traktowane jako przedmioty związane ze statusem społecznym.