Fotogaleria: Turkus

kliknij zdjęcie aby powiększyć/click photo to enlarge

Turkus – uwodniony fosforan miedzi i glinu – zwykle o barwie zielononiebieskiej, niebieskiej lub szarozielonej i o delikatnym matowym połysku, był wykorzystywany jako kamień ozdobny już w starożytnym Egipcie i Persji. Jednak przypuszczalnie nikt nie cenił turkusów tak bardzo jak mieszkańcy Mezoameryki, dla których różne skały i minerały kryły w sobie szczególną symbolikę. Turkus związany był z życiem, władzą, mądrością, deszczem, żyznością i świętą koncepcją czasu. Z turkusów wykonywano przedmioty luksusowe, na które mogła sobie pozwolić jedynie elita, tym bardziej że transport turkusów był bardzo kosztowny. Największe złoża turkusów znajdowały się bowiem na ziemiach Nowego Meksyku, Arizony i Kalifornii, należących obecnie do Stanów Zjednoczonych. Znacznie mniejsze ilości turkusów pochodziły z leżących na północy Meksyku stanów: Zacatecas, Coahuila i San Luis Potosí. W miejscowości Chalchihuites (stan Zacatecas) wydobywano turkusy już w latach 200 – 500 n.e., choć popyt na nie wzrósł znacznie w późniejszym okresie, około 700 roku n.e. W okresie postklasycznym (lata 1200 – 1521 n.e.) przedmioty z turkusów pojawiły się w miastach na Płaskowyżu Meksykańskim, na ziemiach obecnych stanów Oaxaca i Guerrero, a także w zachodniej i północnej części Meksyku.

Jadeitowa maska pochodząca z Teotihuacán, pokryta mozaiką z turkusów, pirytu i masy perłowej.
Maska została znaleziona przez archeologów w stanie Guerrero (Meksyk)

                                       (Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

Szczególnie piękne przedmioty z turkusów wykonywali Mistekowie. Łączyli oni turkus z obsydianem, muszlami, złotem, pirytem i kośćmi, tworząc mozaiki zdobiące maski, dyski, rękojeści noży ofiarnych, a nawet ludzkie czaszki.

  

  

 Maski Misteków pokryte mozaiką z turkusów, pochodzące z okresu postklasycznego 

i znalezione na terenie stanu Oaxaca (Meksyk)

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

 

Dyski wykonane przez Misteków (okres postklasyczny, stan Oaxaca)

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

Ludzka czaszka pokryta przez Misteków mozaiką z turkusów (okres postklasyczny),
znaleziona w Grobowcu 7 w Monte Albán
(Museo de las Culturas de Oaxaca „Santo Domingo” w mieście Oaxaca)

Mistekowie zasłynęli również ze wspaniałej biżuterii. Wykonywali nie tylko bransolety i sznury korali z samych turkusów, ale również przepiękne naszyjniki i pektorały, do wyrobu których poza turkusami stosowali złoto, jadeit, perły i korale.

  

Misteckie sznury korali z turkusów znalezione w Grobowcu 7 w Monte Albán (stan Oaxaca)

(Museo de las Culturas de Oaxaca „Santo Domingo” w mieście Oaxaca)

  

Biżuteria Misteków łącząca złoto z turkusami

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

            Pektorał Misteków wykonany ze złota, korali i turkusów,

            znaleziony w Grobowcu 7 w Monte Albán (stan Oaxaca)

(Museo de las Culturas de Oaxaca „Santo Domingo” w mieście Oaxaca)

Turkusy docierały też do państwa Azteków, gdzie znaleziono liczne ozdoby noszone przez elitę. Mozaikami z turkusów pokrywano także ludzkie czaszki.

Ludzka czaszka pokryta przez Azteków mozaiką z turkusów, muszli i pirytu
(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)



 

    Drobne ozdoby azteckie z mozaiką z turkusów

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

                Aztecka bransoletka z turkusów

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

Drobne przedmioty z turkusów znalezione na terenie Tenochtitlán

                  (Museo Templo Mayor w mieście Meksyk)

Na terenie Wielkiej Świątyni (Templo Mayor) dawnego Tenochtitlan znaleziono wspaniały dysk wykonany z mozaiki turkusowej, obejmującej 15 000 elementów.

Dysk z mozaiki turkusowej znaleziony w Templo Mayor (Museo Templo Mayor, Miasto Meksyk)

Z kolei na ziemiach dzisiejszego stanu Puebla, w jaskini położonej w okolicy Santa Ana Telextoc odkryto dwie drewniane tarcze chimalli ozdobione turkusami.

 

Dwie drewniane tarcze ozdobione turkusami (Museo del Valle de Tehuacán, Meksyk)

Piękny drewniany dysk, ozdobiony 300 kawałkami turkusów i pirytem znaleziono w tolteckiej Tuli (stan Hidalgo, Meksyk).

Dysk znaleziony na terenie Tuli (Museo Nacional de Antropología, Miasto Meksyk)

Turkus był również bardzo ceniony przez Tarasków zamieszkujących ziemie obecnego meksykańskiego stanu Michoacán. W późnym okresie postklasycznym (lata 1200 – 1521 n.e.) wyrabiali oni najróżniejszą biżuterię (korale, naszyjniki, ozdoby uszne, szpile, brosze, bransolety i zawieszki), wykorzystując w tym celu muszle, turkusy, obsydian, kryształ górski, złoto, srebro i miedź. Te zbytkowne przedmioty świadczyły o wysokim statusie społecznym i były noszone podczas ważnych ceremonii.

 

  

  

Biżuteria z turkusami pochodząca z ziem Tarasków

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

Ozdoba ucha wykonana z obsydianu i mozaiki turkusowej

(kultura Tarasków, okres postklasyczny)

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

Władcy, dowódcy wojskowi, kapłani oraz inni przedstawiciele elity zarówno Tarasków, jak i Azteków, chcąc podkreślić swą rangę, nosili specjalne ozdoby zwane téntetl w języku náhuatl, a przez Hiszpanów określane słowem bezote. Bezotes, umieszczane w dolnej wardze poprzez nacięcia w bródce, wykonywane były ze złota lub obsydianu inkrustowanego turkusami. Jako że bezotes były oznaką dostojeństwa, zatem w przypadku pojmania w niewolę, noszącą je osobę poniżano poprzez oderwanie takiej ozdoby.

Bezote z obsydianu inkrustowanego turkusami

(kultura Tarasków, okres postklasyczny)

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

 

               Korale z rejonu Sinaloa (okres postklasyczny)

         (Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

Turkusy wydobywane na dalekiej północy transportowano przypuszczalnie do Casas Grandes – Paquimé, leżącego na terenie obecnego meksykańskiego stanu Chihuahua, skąd były przesyłane dalej. Uczeni sądzą, że w Paquimé musiało niegdyś istnieć wiele warsztatów rzemieślniczych, a przede wszystkim grupa osób sprawujących kontrolę nad handlem tak cenionymi turkusami.

 

 

Drobne przedmioty ozdobione mozaiką z turkusów (Casas Grandes – Paquimé)

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk) 

 

Naszyjnik wykonany z muszli, kości i turkusów (Casas Grandes – Paquimé)

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)

Na ziemiach Majów turkus pojawił się też dopiero w okresie postklasycznym, około 1000 roku n.e., w drodze wymiany handlowej z kulturami zamieszkującymi Płaskowyż Meksykański. Turkusy wymieniano na pióra egzotycznych ptaków i ziarna kakaowca. W Chichén Itzá na Jukatanie znaleziono dyski inkrustowane turkusami, pirytem i muszlami.

 

Dyski inkrustowane turkusem pochodzące z Chichén Itzá (stan Jukatan, Meksyk)

(Museo Nacional de Antropología w mieście Meksyk)