Analizy archeologiczne i epigraficzne ujawniają nowe dane na temat wspaniałości Ek' Balam

Oryginalny artykuł: Análisis arqueológicos y epigráficos revelan nuevos datos sobre el esplendor de Ek’ Balam 

Badanie i konsolidacja Wschodniego Wyniesionego Placu Akropolu w Ek' Balam na Jukatanie pozwoliły na odkrycie nowych danych archeologicznych i epigraficznych na temat jego historii, a także jego władcy Ukit Kan Lek Took', wiązanego z okresem jego największego rozkwitu, przypadającym na późny okres klasyczny (lata 770-890). Inicjatywa, której przewodzi Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH), była związana z Programem Promeza i realizowana od grudnia 2022 r. do stycznia 2024 r. pod kierownictwem archeologów Leticii Vargas de la Peña i Víctora Rogerio Castillo Borgesa. 

Akropol w Ek’ Balam (fot. Isidro Ché Méndez)

Podczas prowadzonych prac architektonicznych i konserwacji w Ek' Balam odkryto również Kamień Szczytowy (TB 29) należący do Pomieszczenia nr 85, na którym znaleziono niekompletny napis z imieniem władcy i datą zamknięcia pomieszczenia. Wedłud epigrafika Davida Stuarta odpowiada on dacie 18 września 782 r. Kamień Szczytowy (TB 29) ma 77 centymetrów długości, 49 centymetrów szerokości i od 5 do 8 centymetrów grubości. Stiuk ma 49 centymetrów długości, 46 centymetrów szerokości i 3 milimetry grubości. Przedstawia on postać boga K'awiil, pomalowaną czarnym pigmentem. Zawarta w inskrypcji informacja potwierdza, iż mieszkał tam Ukit Kan Lek Took' i pozwala na datowanie całego kompleksu.

Mauzoleum Sak Xok Naah (fot. Alejandra Alonso Olvera, INAH) 

Jak podają Leticia Vargas de la Peña i Víctor Rogerio Castillo Borges, teoria, że miejsce to było rezydencją władcy, pojawiła się w 2012 r. po odkryciu fasady w Pomieszczeniu 79, która ze względu na swoje cechy stylistyczne miała przedstawiać potwora ziemskiego i mogła być próbą przed wzniesieniem budynku Sak Xok Naah, który stał się mauzoleum Ukit Kan Lek Took'. Z tej modelowanej maski stiukowej, która prawdopodobnie miała trzy metry wysokości, zachowała się tylko dolna część. Posiada ona wystającą szczękę, podobną do tej ze wspomnianego budynku, który według ówczesnej kosmogonii Majów oznaczał wejście do świata podziemnego. 

Fasada Pomieszczenia 79 (fot. Isidro Ché Méndez) 

Jeśli chodzi o przedstawienie potwora ziemskiego, to jest on powiązany z bóstwem K'awiil, kojarzonym z piorunami i władzą, co pozwala wnioskować, że ten kompleks architektoniczny zamieszkiwała elita. W momencie odkrycia, fasada została poddana zabiegom konserwatorskim i zabezpieczona murem ochronnym, ponieważ nie mogła być narażona na działanie czynników atmosferycznych. W ostatnim sezonie prac mur został zdemontowany w celu monitorowania stanu zachowania i stwierdzono, że jest stabilny.

Stiukowy relief przedstawiający jeńca (fot.  Gilberto Dzul)

Oprócz wspomnianego Kamienia Szczytowego, znaleziono inny podobny element (TB 28), wspominający Ukit Winik Kan Lek Took', należący do Pomieszczenia nr 80. Epigrafik David Stuart uważa, że odnosi się on do hierarchy lub do innej osoby; jednak wymagana jest dalsza analiza. Jego wymiary to 81 centymetrów długości, 41 centymetrów szerokości i 8 centymetrów grubości. Stiuk ma 56 centymetrów długości, 30 centymetrów szerokości i 8 milimetrów grubości. W sumie skonsolidowano dziewięć pomieszczeń i odzyskano osiem Kamieni Szczytowych z kompleksu architektonicznego znajdującego się na trzecim poziomie budowli, o długości 40 metrów i szerokości 10 metrów. Jak podaje Víctor Castillo, ściany tych pomieszczeń w pewnym momencie się zawaliły, ale zachowały się w dobrym stanie, więc udało się przywrócić im stabilność strukturalną.

Plan Akropolu w Ek’ Balam (autorzy rysunku: Víctor Castillo i Gilberto Dzul May)

Podczas prac zauważono, że dekoracja Wschodniego Wyniesionego Placu Akropolu była bardziej bogata niż ta po stronie zachodniej. Natrafiono tam na ławy, fasady i fryzy zdobione modelowanym stiukiem, przedstawieniami jeńców i wojowników, żółwi, słońc, jaguarów i małp, nawiązującymi do pojęć życia i śmierci. Specjaliści doszli do wniosku, że ikonograficzny przekaz budowli odzwierciedla panującą w tamtych czasach religijność oraz upodobania hierarchy Ukit Kan Lek Took', który prawdopodobnie chciał za pomocą tych przedstawień pokazać swoją władzę i znaczenie królestwa Talol, a także swój związek z bóstwami takimi jak K'awiil.