Xulnal, El Pesquero i Wakná – majańskie ośrodki na peryferiach El Mirador

Oryginalny artykuł: Xulnal, El Pesquero y Wakna - ciudades perifericas de El Mirador

Prace archeologiczne, zdjęcia satelitarne, zastosowanie technologii LiDAR i przygotowanie trójwymiarowych modeli dostarczyły informacji o trzech miastach Majów: Xulnal, El Pesquero i Wakná, które były ważnymi ośrodkami, pozostającymi w strefie wpływów potężnego El Mirador (Peten, Gwatemala) i rozwijały się w okresie preklasycznym, w latach 1000-350 p.n.e.

Xulnal leży w pobliżu wioski Carmelita, w odległości 10 km na zachód od El Tintal. Okres rozkwitu miasta nastąpił około 600 r. p.n.e. i było przypuszczalnie zamieszkiwane przez 40 tysięcy osób. Część ludności mogła zajmować się wyrobem ceramiki. Nie wiadomo, czy eksploatowano jakieś bogactwa naturalne, choć w odległości 6 km archeolodzy natrafili na złoża krzemienia. Na terenie Xulnal znajdują się dwie grupy architektoniczne. Jedna, stanowiąca centrum miasta została otoczona fosą, co wskazywałoby na charakter obronny i ewentualne konflikty wojenne w regionie. Ta część miasta była połączona drogą z drugą grupą, na południu, gdzie wznosił się akropol triadyczny i boisko do gry w piłkę. W obu kompleksach zachowały się również budowle typu E, którym to terminem archeolodzy określają wydłużone platformy, służące obserwacjom astronomicznym (równonocy i przesileń), choć – zdaniem niektórych badaczy – mogły mieć również związek z cyklami rolniczymi. Piramidy w Xulnal mają wysokość 20-25 metrów. Miasto otoczone jest bagnami, spośród których wyłania się niczym wyspa. Na szczęście ośrodek nie został splądrowany przez rabusiów i natrafiono na ceramikę nie tylko z okresu preklasycznego, ale i późnego okresu klasycznego.

Plan Xulnal. Otoczone fosą centrum miasta z akropolem i budowlą typu E.

Po lewej stronie akropol triadyczny, druga budowla typu E i boisko do gry w piłkę

(autor ilustracji: Kevin Ramírez, Proyecto Cuenca Mirador)

El Pesquero, również otoczone terenami bagiennymi, leży w odległości około 40 km na południe od El Mirador. Uczeni dopiero zaczynają analizować zdjęcia satelitarne w celu ustalenia, czy było ono połączone drogą z El Mirador i innymi ośrodkami w tym regionie. W okresie swego rozkwitu miasto mogło być zamieszkane, podobnie jak Xulnal, przez około 40 tysięcy osób. Tamtejsze budowle są nadal dobrze zachowane i przechodziły dwa etapy konstrukcyjne.

Plan El Pesquero z widoczną w centrum piramidą z maskami, kompleksem E i boiskiem do gry w piłkę
(autor ilustracji: Kevin Ramírez, Proyecto Cuenca Mirador)

Centrum miasta obejmuje kompleks E, boisko do gry w piłkę, a przede wszystkim budowlę piramidalną, która pochodzi z lat 400-350 p.n.e. i została ozdobiona wymodelowanymi w stiuku maskami bóstw. Podobne maski, typowe dla późnego okresu preklasycznego, umieszczano zazwyczaj po obu stronach schodów, które prowadziły do świątyni. Jednak w El Pesquero maski zdobią zwieńczenie górnej części budowli. Może to być zatem najstarsza w tym regionie budowla, której szczyt pokrywał fryz z maskami bóstw.

Maski bóstw zdobiące zwieńczenie budowli w El Pesquero (fot. Edgar Suyuc, Proyecto Cuenca Mirador)

Wakná położone jest na południowy wschód od El Mirador, na wschód od El Tintal i na południe od Nakbé. Rozkwit miasta przypadł na późny okres preklasyczny, choć mogło być zamieszkiwane już wcześniej. Jest możliwe, że Wakná odgrywało ważną rolę ze strategicznego punktu widzenia. Na terenie miasta znajduje się Akropol Północny i dwie budowle piramidalne, z których jedna ma wysokość około 30 metrów, a druga wyróżnia się schodami ze wszystkich czterech stron. Ta część Wakná połączona jest drogą z centrum miasta, które zajmuje obszar o powierzchni dwóch kilometrów kwadratowych. Znajduje się tam budowla typu E o długości 200 metrów, znacznie większa niż inne, spotykane w tym rejonie. Archeolodzy są przekonani, że tamtejsi mieszkańcy byli głównie rolnikami, gdyż nowe badania pozwoliły zlokalizować liczne tarasy uprawne, rozciągające się wokół strefy bagiennej.

Plan Wakná. Po stronie lewej widoczny jest Akropol Północny z dwiema budowlami piramidalnymi,
połączony drogą z centrum miasta, gdzie wznosi się budowla typu E 
(autor ilustracji: Kevin Ramírez, Proyecto Cuenca Mirador)

Na terenie Wakná odkryto pochówek, datowany na 100 r. p.n.e. Niestety został on zrabowany przed dotarciem archeologów, co jest ogromną stratą, gdyż mógł to być grobowiec królewski. We wioskach w Peten krążą bowiem pogłoski, że znaleziono w nim dużo przedmiotów z jadeitu. Badaczom udało się jedynie zebrać dziesięć waz ceramicznych. Jako że nie były naczyniami polichromowanymi w stylu kodeksowym, a zatem nie wzbudziły zainteresowania grabieżców i zostały przez nich porzucone.