Prace wykopaliskowe związane z kulturą Trincheras

Oryginalny artykuł: Emprenden INAH y Universidad de Binghamton proyecto binacional de arqueologia en Valle de Altar, Sonora

Dolina Altar to obszar leżący wzdłuż granicy, która oddziela stan Sonora w Meksyku od stanu Arizona w Stanach Zjednoczonych. Pracujący wspólnie meksykańscy i amerykańscy badacze zarejestrowali tam ponad 90 miejsc z pozostałościami archeologicznymi, pochodzącymi z różnych okresów, od 2400 r. p.n.e. aż do początków XX wieku. Minionej jesieni rozpoczęto nowy projekt archeologiczny, którym kierują Elisa Villalpando z Centrum Narodowego Instytutu Antropologii i Historii w stanie Sonora i Randall McGuire z Uniwersytetu Binghamton. Systematyczne badania potrwają kilka lat i skupią się przede wszystkim na trzech ośrodkach datowanych na lata 700-1200 n.e., czyli tak zwany przejściowy okres kultury Trincheras, gdyż wcześniejsze prace dotyczyły początków i końcowych lat tej kultury, która rozwijała się na pustyni Sonora w dolinach rzek Magdalena, Altar i Concepción w Meksyku, charakteryzowała się wznoszeniem osad na tarasach, na zboczach wzgórz i wykazywała podobieństwa do kultury Hohokam z Arizony. 

Zdjęcie satelitarne pokazujące ośrodki na terenie Doliny Altar

(fot. Proyecto Tradición Trincheras 2017-2018)

Elisa Villalpando zaznaczyła, że jest to już ósmy meksykańsko-amerykański projekt archeologiczny na pustyni Sonora. W 1985 roku, w ramach rozpoznania terenu, starano się ponownie zlokalizować miejsca, które zostały wcześniej zarejestrowane w tym regionie przez innych archeologów. Celem badań od samego początku było zrozumienie procesów społecznych, zachodzących na pustyni Sonora i szczególnie związanych z kulturą Trincheras. Po 30 latach pracy można było ustalić chronologię, wyróżnić typy ceramiki, poznać elementy architektoniczne na poszczególnych stanowiskach archeologicznych oraz określić okres zamieszkiwania Cerro de Trincheras, głównego ośrodka tej kultury, leżącego w dolinie rzeki Magdalena.

Ceramika typu Chiykosky znaleziona w latach 2015-16 (fot. Proyecto Tradición Trincheras 2017-2018)

W okresie od 25 września do 15 grudnia 2017 roku prowadzono prace wykopaliskowe na terenie prekolumbijskiej wioski położonej w środkowej części Doliny Altar i rozwijającej się w latach 800-1300 n.e. Z tego okresu zachowała się dekorowana ceramika kultury Trincheras, ozdoby wykonane z muszli morskich pochodzących z Zatoki Kalifornijskiej, przedmioty kamienne, paleniska, piece, pozostałości domów, trzy pochówki dorosłych kobiet i miedziany dzwoneczek,. który mógł tam dotrzeć w ramach wymiany handlowej z kulturami Zachodniego Meksyku, być może za pośrednictwem Casas Grandes.

Materiał archeologiczny z Cerro de Trincheras sprzed 700-800 lat

(fot. Proyecto Tradición Trincheras 2017-2018)

Jak podaje Elisa Villalpando, do tej pory przeważały dwie hipotezy odnośnie obecności kultury Trincheras w Dolinie Altar. Jedna zakładała, że tradycja Trincheras była odgałęzieniem Hohokam, charakteryzowała się niższym poziomem życia i była rezultatem migracji, która miała miejsce kilkaset lat przed naszą erą i przywiodła życie osadnicze z Mezoameryki do Kotliny Phoenix. Zgodnie z drugą hipotezą, mówi się o tubylczej ludności O’otam, która osiedliła się po obu stronach obecnej granicy Meksyku ze Stanami Zjednoczonymi i została podbita przez przybyszów z Mezoameryki. O’otam z południa dzisiejszej Arizony dali początek kulturze Hohokam, a O’otam z północy obecnego stanu Sonora – kulturze Trincheras. Na podstawie nowych badań, Villalpando i McGuire wysunęli trzecią hipotezę, a mianowicie uważają, że kultury Trincheras i Hohokam rozwijały się stopniowo, począwszy od prostego, rolniczego życia, jakie istniało wzdłuż wybrzeży Zachodniego Meksyku, docierając ostatecznie aż do południowo-zachodnich ziem obecnych Stanów Zjednoczonych. Istniałyby zatem dwie różne i dość rozwinięte grupy kulturowe, które przystosowały się do życia w odmiennych środowiskach, choć miały podobną przeszłość. Jak podkreśla Elisa Villalpando, trzeba poczekać do czerwca bieżącego roku na pełnie wyniki ostatnich badań, aby przekonać się, która z tych trzech hipotez jest najbardziej prawdopodobna.

Prace wykopaliskowe w Dolinie Altar (fot. Proyecto Tradición Trincheras 2017-2018)

W miejscu, gdzie prowadzono wykopaliska znaleziono również materiał archeologiczny z  okresu 1300-1450 n.e., kiedy to Cerro de Trincheras umocniło się jako główny ośrodek, a także natrafiono na świadectwa z lat 1450-1690, gdy pojawiły się tubylcze wspólnoty podobne do tych z ziem obecnego stanu Arizona. Zachowały się bowiem pozostałości domów na planie owalnym, ceramika typu Whetstone Lisa i niewielkie ostrza.

Teren wykopalisk w Dolinie Altar (fot. Proyecto Tradición Trincheras 2017-2018)

Archeolodzy kierujący projektem wyjaśniają, że należało ponownie rozważyć zmiany kulturowe, które zachodziły na północno-zachodnich ziemiach Meksyku i na południowo-zachodnich terenach Stanów Zjednoczonych. W ramach obecnego projektu zamierzają zbadać, jak to się stało, że w tej części obecnego stanu Sonora, a szczególnie w przypadku kultury Trincheras powstawały i rozwijały się wspólnoty oraz jak wyglądały nie tylko ich wzajemne relacje, ale i związki z Mezoameryką poprzez kultury Zachodniego Meksyku. Villalpando i McGuire wyjaśniają, że tego typu kontakty prowadzą do wielu zmian, które obejmują nie tylko innowacje kulturowe, jak wierzenia, poglądy i wiedzę, ale i ustalają nowe hierarchie, wzmagają konflikty oraz osłabiają lub wzmacniają relacje społeczne.