Nowe odkrycia ujawniają, że początki udomowienia kakao w Peru mogą sięgać nawet 6100 lat

Oryginalny artykuł: Hallazgos revelan que orígenes del cacao en el Perú se remontarían a más de 6,100 años

Do 2023 roku nie było wątpliwości, że kakao pochodzi z peruwiańskiej dżungli, a dowody na to sięgają ponad 5300 lat. Jednak nowe odkrycia, potwierdzone wynikami badań laboratoryjnych, ujawniają, że początki udomowienia tej rośliny sięgają wiele wieków wcześniej, około 6100 lat. Zespół badaczy pod kierownictwem Quirino Olivery odkrył w części Huaca Montegrande cenne dary: kamienne rzeźby przedstawiające strąki kakaowca oraz szczątki szczęki lamy, która według Olivery została przywieziona z Andów w celach obrzędowych. Jak podaje Quirino Olivera, prace polegały na pionowym przekopywaniu warstw, na dowody natrafiono około 3,5 metra poniżej poziomu, na którym wcześniej znaleziono ślady wskazujące na obecność kakao sprzed 5300 lat. Zdaniem badacza oznacza to, że możemy mieć do czynienia z próbkami sprzed 6100 lat.

Jedna z rzeźb przedstawiających strąk kakaowca (fot. Andina)

Odkrycie tych dowodów nastąpiło w maju, o czym poinformowało Ministerstwo Kultury. Próbki zostały następnie wysłane do Stanów Zjednoczonych w celu analizy, co było możliwe dzięki wsparciu finansowemu udzielonemu przez peruwiański oddział planu prowadzonego wspólnie przez Peru i Ekwador. W lutym podpisano umowę ze Stowarzyszeniem Badań Naukowych w peruwiańskiej Amazonii, aby kontynuować prace w Montegrande. Quirino Olivera oświadczył, że kilka tygodni temu opublikowano wyniki datowania radiowęglowego 16 próbek, przeprowadzonych przez specjalistyczne laboratorium w Miami (Stany Zjednoczone), które potwierdziły, że te kamienne rzeźby mają 6100 lat. Datowanie radiowęglowe było możliwe, gdyż znaleziono także węgiel drzewny, co pozwoliło na ustalenie dokładnej daty. 

Kamienna rzeźba przedstawiająca owoc kakaowca (fot. Andina)

W 2016 roku Quirino Olivera rozpoczął badania w Huaca Montegrande, stanowisku archeologicznym o spiralnym kształcie, położonym w prowincji Jaén, w dżungli regionu Cajamarca, i wkrótce znalazł pierwsze dowody na to, że ten charakterystyczny owoc był udomowiony i uprawiany ponad 5000 lat temu. Jego odkrycie ostatecznie obaliło teorie wskazujące na to, że kakao pochodziło z Ameryki Środkowej. Znaleziony przez niego materiał dowodowy wykazał, że dawne populacje Amazonii nie tylko znały kakao, ale także je udomowiły, uprawiały i wykorzystywały podczas ceremonii, znacznie wcześniej niż w innych częściach Ameryki.

Huaca Montegrande o spiralnym kształcie (fot. Andina)

Ich pracę zweryfikowali później badacze z Uniwersytetu w Montpellier we Francji, którzy na początku 2024 roku opublikowali raport w prestiżowym czasopiśmie Scientific Reports. Ujawnili w nim, że ten wspaniały owoc, uważany za dar boski, w rzeczywistości pojawił się na terytorium peruwiańskiej Amazonii co najmniej 5000 lat temu, a stamtąd rozprzestrzenił się na inne regiony Ameryki Południowej i Środkowej (post: „Peruwiańskie pochodzenie kakao”). W swoim artykule, zespól badawczy pod kierownictwem Claire Lanaud z Instytutu Agap na Uniwersytecie w Montpellier stwierdza, że Amazonia była ważnym światowym centrum udomowienia roślin, gdzie selekcja rozpoczęła się między późnym plejstocenem a wczesnym holocenem, wykorzystując i generując nową różnorodność zapewnianą przez mieszankę genetyczną wprowadzonych drzew kakaowca Theobroma cacao o różnym pochodzeniu.

Huaca Montegrande (fot. Andina)

Badanie dowodzi, że interakcje między mieszkańcami Amazonii i wybrzeża Pacyfiku, które wiązały się ze stosowaniem i uprawą kakao, miały miejsce najprawdopodobniej na wczesnym etapie rozwoju rolnictwa. Ten wniosek opiera się na obserwacji, że kakao pochodzące z kilku grup genetycznych Theobroma cacao zlokalizowanych w peruwiańskiej części Amazonii zaobserwowano w najstarszych kulturach na wybrzeżu Pacyfiku w Valdivii w Ekwadorze oraz w Puerto Hormiga i San Jacinto w Kolumbii, których historia sięga ponad 5000 lat wstecz.

Rekonstrukcja przedstawiająca wygląd świątyni w czasach prekolumbijskich (źródło ilustracji: Andina)

Teraz, dzięki nowym odkryciom naukowym, początki kakao w Peru sięgają znacznie dalej, bo aż 6100 lat. Quirino Olivera promuje nie tylko archeologiczne odkrycie w Huaca Montegrande, ale także program ochrony genetycznej kakao. W tym celu dąży do współpracy z producentami z dolin Jaén, San Ignacio, Bagua i Chachapoyas, obszarów, gdzie przetrwały wielowiekowe drzewa kakaowca, pielęgnowane przez rodziny od pokoleń. Dzięki temu unikalnemu materiałowi genetycznemu prowadzone są starania, prowadzące do produkcji wysokiej jakości czekolady, wykorzystywanej podczas ceremonii.