Miasta Majów: Aguateca (Gwatemala)

Ruiny miasta Aguateca, którego dawna nazwa brzmiała K’inich Pa’ Witz, wznoszą się na urwistym stoku nad jeziorem Petexbatún. Zostały one odkryte przypadkowo w 1957 roku przez tzw. chicleros, czyli robotników zapuszczających się w głąb dżungli w celu zbierania żywicy z drzew kauczukowych. Dziesięć lat później dotarł tam Ian Graham, a w 1993 roku Steve Houston. Zakrojone na szeroką skalę prace wykopaliskowe prowadził Takeshi Inomata, początkowo (1990-1993) w ramach Projektu Petexbatun, kierowanego przez Arthura Demaresta, a później (1996-1999) na czele własnego Projektu Archeologicznego Aguateca.

Zapis glficzny K'inich Pa' Witz - nazwy, jaką Aguateca nosiła w czasach Majów
(detal ze Schodów Glificznych w Dos Pilas)

Dostępu do miasta bronił wąwóz, nad którym Majowie wieszali niegdyś mosty. Wykorzystując swe strategiczne położenie, Aguateca stała się w późnym okresie klasycznym wielkim ufortyfikowanym ośrodkiem. Podjęcie wszelkich możliwych środków obronnych wynikało z faktu, że w owych latach ziemie wokół jeziora Petexbatún i rzeki Río de la Pasión stały się sceną licznych konfliktów wojennych, w których uczestniczyły sąsiednie miasta.


Wąwóz w Aguateca

Badania wykazały, że Aguateca była zamieszkiwana już w późnym okresie preklasycznym (300 r. p.n.e. - 150 r. n.e.), choć przypuszczalnie miasto opuszczono potem na kilkaset lat. Zaczęło rosnąć w siłę w późnym okresie klasycznym, ale okres prosperity nie trwał długo. Z inskrypcji w Dos Pilas wynika, że tamtejszy władca Bajlaj Chan K’awiil, podczas ataku ze strony Calakmul w 650 roku, szukał schronienia właśnie w Aguateca, a w miarę rozrastania się królestwa Petexbatún, w pierwszej połowie VIII wieku, Aguateca stała się jego drugą stolicą. Wzniesiono wówczas zespoły pałacowe i budowle ceremonialne.

Pozostałości Budowli 1 i 2, przed którymi ustawiono stele

Dwaj ostatni władcy Dos Pilas, Ucha’n K’in Bahlam i K’awiil Chan K’inich uroczyście obchodzili tam różne ceremonie i zostali uwiecznieni na stelach ustawionych w centrum miasta. Stela 2 została wzniesiona przez Ucha'n K'in Bahlam w 736 roku. Inskrypcja wspomina wojnę przeciwko Ceibal w 735 roku, podczas której zniszczono tamtejsze zabytki i pojmano władcę Yich'aak Bahlam.

Stela 2

Stela 1 natomiast pochodzi z czasów ostatniego władcy Dos Pilas, K'awiil Chan K'inich. Zachowany tekst zawiera retrospektywną wzmiankę o rytuałach odprawianych jeszcze przez Ucha'n K'in Bahlam i o jego śmierci, po czym podaje datę objęcia tronu przez K'awiil Chan K'inich w 741 roku, trzy dni przed uroczystymi obchodami końca dziesiątego tuna (okresu 10 lat).

Stela 1

Większość budowli zamieszkiwanych przez elitę była średnich rozmiarów i obejmowała trzy do sześciu pomieszczeń.

Jedna z budowli rezydencjalnych w Aguateca

Archeolodzy odnaleźli tam wiele przedmiotów codziennego użytku, jak kamienne narzędzia, obsydianowe ostrza i przedmioty wykonane z kości.


Rzeźbiona kość znaleziona w Aguateca
(Narodowe Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala)

Przy głównych komnatach znajdowały się boczne, o mniejszych rozmiarach, przeznaczone przypuszczalnie do przechowywania żywności oraz przygotowywania posiłków, o czym świadczyły zgromadzone tam żarna i naczynia.


Waza ceramiczna z Aguateca
(Narodowe Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala)

Niektóre budowle należały zapewne do artystów, w tym skrybów, gdyż podczas prac wykopaliskowych natrafiono na przedmioty służące do przygotowywania barwników. Znaleziono też zwierciadła z pirytu, ozdoby z kości, muszli i jadeitu oraz instrumenty muzyczne (flety, gwizdki i bębny).


Plakietka kościana z Aguateca, z wizerunkiem bóstwa lub władcy,
(Narodowe Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala)

W Grupie Pałacowej, na północnym krańcu drogi sacbe, budowle - zamieszkiwane przez rodzinę królewską - otaczały rozległy dziedziniec, który zdaniem Takeshi Inomata był przypuszalnie miejscem przedstawień teatralnych. W jednej z zapieczętowanych komnat w Budowli M7-22 odkryto wspaniale zachowaną maskę ceramiczną oraz bębny.


Ceramiczna maska, odnaleziona w pałacu w Aguateca
(Narodowe Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala)

W 770 roku na tronie Aguateca zasiadł Tahn Te’ K’inich, ostatni znany nam władca tego miasta. Sytuacja w rejonie nadal jednak nie była spokojna. Mieszkańcy miasta zaczęli wznosić mury obronne, które miały chronić nie tylko jego centrum, ale również pola uprawne i dostęp do wody. Jednocześnie ustawiano palisady, mające zapobiec osuwaniu się skarpy i przełęczy biegnącej przez miasto. Pomimo takiej zapobiegliwości Aguateca została niemal całkowicie zniszczona. Tamtejsza ludność broniła się przez około czterdzieści lat, jednak po 800 roku Aguateca została spalona i niemal zrównana z ziemią.

Jedna z budowli w Aguateca. Po lewej stronie można dostrzec palisadę,
ustawioną współcześnie przez archeologów w celu pokazania,
jak podczas wojny Majowie starali się strzec dostępu do centrum miasta

Prace archeologiczne prowadzone przez Takeshi Inomata wskazują, że ludność musiała uciekać w popłochu, pozostawiając wszystkie zgromadzone przez siebie dobra. W pomieszczeniach mieszkalnych znaleziono porozrzucane cenne ozdoby jadeitowe, a gliniane naczynia nadal znajdowały się w takich miejscach, jakby ktoś korzystał z nich zaledwie przed chwilą. Prace budowlane też zostały gwałtownie przerwane. Jedna ze świątyń - oznaczona jako L8-8 - nigdy nie została przez Majów ukończona.


Budowla L8-8

Działania wojenne w Petexbatún rozszerzyły się także na inne obszary. W rejonie nastąpił drastyczny spadek liczby ludności, która częściowo zginęła w wojnach, a częściowo wyemigrowała. Po Dos Pilas i Aguateca upadły i zostały opuszczone również pobliskie Tamarindito i Arroyo de Piedra. Po 830 roku jedynym zamieszkanym miejscem w Petexbatún była właściwie tylko Punta de Chimino, która zamieniła się w ufortyfikowaną wyspę i przetrwała aż do 950 roku.

Czytaj też: Miasta Majów: Dos Pilas (Gwatemala)