O czym pisali Majowie: Nadproże 25 z Yaxchilan

Kolejne dzieło z Budowli 23 w Yaxchilan, czyli domu Pani K’abal Xook, to Nadproże 25 (czytaj także: Nadproże 24). Zostało odkryte przez Alfreda Maudslaya i w 1883 przewiezione do Londynu, gdzie trafiło do Muzeum Brytyjskiego. Wapienny kamień (1,18x0,75m) z reliefem o głębokości do 3,2 cm zachował się w idealnym stanie, a pozostałości barwnika świadczą o niegdysiejszym przepychu tego dzieła sztuki. Inskrypcja jest szczególnie interesująca, ponieważ stanowi jeden z nielicznych przykładów tekstów glificznych pisanych od prawej do lewej – każdy znak stanowi lustrzane odbicie standardowej wersji. Trudno wyjaśnić, dlaczego Majowie zastosowali taki zabieg, choć z pewnością krył się za tym ważny zamysł. Czy lustrzane odbicie sugeruje czytelnikowi, że inskrypcja pochodzi “z drugiej strony” – z Zaświatów?

Nadproże 25 z Budowli 23 w Yaxchilan, obecnie w Muzeum Brytyjskim w Londynie (fot. Wikimedia Commons)

Inskrypcja jest datowana na dzień 9.12.09.08.01 5 Imix 4 Mak w kalendarzu majańskim, czyli 20 października 681 roku n.e. w kalendarzu gregoriańskim. Z innych inskrypcji wiemy, że jest to data wstąpienia na tron przez króla Itzamnaaj Bahlam III.

Od prawej do lewej (lustrzane odbicie)

Od lewej do prawej (standardowy kierunek)

Inskrypcja przedstawia Panią K’abal Xook, żonę króla Itzamnaaj Bahlam III.

	W lewej ręce trzyma akcesoria do rytualnego upuszczania krwi, być może te same, które widać na Nadprożu 24. Prawą - podtrzymuje czaszkę.
	Patrzy w górę na postać wyłaniającą się z rozwartej paszczy węża, który powstał z dymu pochodzącego ze spalenia darów ofiarnych. Postać ma zdecydowanie wojskowy strój, nawiązujący stylistyką do Teotihuacan – maska tlaloca i hełm wojskowy. W rękach trzyma tarczę i włócznię – typowe akcesoria wojownika.

Główny czasownik w tej inskrypcji to tzak ‘łapać rzeczy nieuchwytne’ (T714), przedstawiający dłoń trzymającą rybę, co sugeruje, że przywołanie bogów jest zadaniem równie trudnym jak złapanie ryby gołą ręką.

 tzak ‘łapać rzeczy nieuchwytne’ (rys. J. Montgomery)

“Przywołał/a potęgę [boga] K’awiil”.

Bóg K’awiil jest dla nas ciągle zagadką, ale wiadomo, że był ucieleśnieniem metafizycznej transformacji, pomostem między światem ponadnaturalnym a ziemskim. Przewodniczył aktom przebłagalnym takim jak samoofiara z krwi, której celem było przywołanie bytów wynurzających się z paszczy węża. Dym wznoszący się z kadzielnic przywoływał go, a on – będąc patronem dynastycznych rytuałów – przekazywał swą sprawczą moc boskim władcom majańskich miast.

“Oto krzemień-tarcza (=armia) [kogo?] Aj K’ak’ O Chahk” (imię boga-patrona Yaxchilan).

Następnie nazwa ceremonii jest powtórzona jeszcze raz:

	“Oto ceremonia przywołania boga [przez] Pana Czterech Katunów (= osobę w wieku 60-80 lat)
	[króla] Itzamnaaj Bahlam III”.

Wśród królewskich tytułów inskrypcja wymienia także tytuł “Strażnika Aj ?k”, “Pierwszy na Świecie” oraz jeden z dwóch emblematów miasta Yaxchilan:

Boski władca Pa’chan (Nadproże 24)

Boski władca Kaaj (Nadproże 25) – lustrzane odbicie

Oprócz głównego tekstu w ikonografię wbudowany jest tekst dodatkowy, który wymienia funkcje oraz imię Pani K’abal Xook.

Imię Pani K’abal Xook (Nadproże 24)

Imię Pani K’abal Xook (Nadproże 25) – lustrzane odbicie

Tak więc Nadproże 25 kontynuuje tematykę królewskich ceremonii odprawianych przez króla Itzamnaaj Bahlam III i jego małżonkę Panią K’abal Xook. Szczegóły inskrypcji nadal są trudne do zinterpretowania, ale ogólny wydźwięk tekstu i ikonografii jest militarny w kontekście ceremonii związanych z wstąpieniem króla na tron.

Bibliografia:

• Houston, Stephen, David Stuart, and Karl Taube. 2006. The Memory of Bones. Body, Being and Experience among the Classic Maya. University of Texas Press.
• Martin, Simon, and Nikolai Grube. 2008. Chronicle of the Maya Kings and Queens. Thames & Hudson.
• Stone, Andrea, and Marc Zender. 2011. Reading Maya Art. A Hieroglyphic Guide to Ancient Maya Painting and Sculpture. Thames&Hudson.
• www.britishmuseum.org: Yaxchilan lintel 25.
• www.peabody.harvard.edu: Corpus of Maya Hieroglyphic Inscriptions.