O czym pisali Majowie: Panel 96 Glifów z Palenque

Na zachodnich krańcach majańskiego świata kwitło niegdyś wspaniałe miasto Palenque, z którego pochodzi przykład najpiękniejszej majańskiej kaligrafii: Panel 96 Glifów. Znaleziono go w 1935 roku na terenie królewskiego pałacu podczas odgruzowywania terenu między wieżą a tzw. Domem E – skrzydłem pałacu wzniesionym przez króla Pakala Wielkiego w połowie VII w. n.e. Natomiast sam Panel został wykonany ponad 100 lat później w 783 r. z okazji 20 rocznicy wstąpienia na tron przez króla K’inich K’uk’ Bahlam II i opowiada fragment historii jego dynastii.

Kamień o wymiarach 137,5 x 58,5 x 3,3 cm, a więc długi i wąski, był prawdopodobnie siedziskiem tronu – na brzegach kamienia w równych odstępach widać małe otworki, które mogły służyć do mocowania skóry jaguara, na której zasiadał król. Na ścianie z tyłu wisiała druga inskrypcja – tzw. Tablica Stworzenia, opisująca wydarzenia mityczne, a po bokach prawdopodobnie były umieszczone kolejne dwie – Tablica Mówcy i Tablica Skryby, przedstawiające naturalnej wielkości postaci patrzące na osobę zasiadającą na tronie.

Fragment Panelu 96 Glifów w Muzeum Alberto Ruz Lhuillier w Palenque (fot. Boguchwała Tuszyńska)

Inskrypcja wymienia czterech władców Palenque:

K’inich Janahb Pakal I (615-683), czasem zwany “Wielkim”,  słynny dzięki odnalezieniu jego grobowca, ukrytego w piramidzie zwanej Świątynią Inskrypcji.

K’inich K'an Joy Chitam II (702-720), drugi syn Pakala.

K’inich Ahkal Mo’ Nahb III (721-736), bratanek poprzedniego króla, syn trzeciego (wówczas już nieżyjącego) syna Pakala.

K’inich K’uk’ Bahlam II (764-783) przedostatni znany nam król Palenque, sponsor Panelu 96 Glifów.

Interesujące jest także to, co inskrypcja pomija. Oprócz wyżej wymienionych w tym okresie na tronie zasiadali:  K’inich K'an Bahlam II (684-702), K’inich Janahb Pakal II (>742>) i K’inich K'an Bahlam III (>751>). O ile o dwóch późniejszych wiemy niewiele i być może byli mniej znaczącymi postaciami, to jednak pewne zdziwienie budzi pominięcie króla K’inich Kan Bahlam II, pierwszego syna Pakala Wielkiego i jednego z ważniejszych królów Palenque.

Tekst rozpoczyna się i kończy wzmiankami o obchodach dwóch okrągłych dat w kalendarzu majańskim: w roku 652 król K’inich Janahb Pakal I świętował  koniec 11 k’atuna (czyli datę 9.11.0.0.0), natomiast w roku 783 tuż po zakończeniu 13 tuna (9.17.13.0.0) K’inich K’uk’ Bahlam I obchodził swoje dwudziestolecie (1 k’atun) na tronie i z tej okazji zlecił wykonanie Panelu 96 Glifów.

Natomiast jego wielki przodek, K’inich Janahb Pakal I z okazji 11 k’atuna rozpoczął rozbudowę królewskiego pałacu i m.in. wzniósł Dom E, który miał mieścić salę tronową. Nazwano go Sak Nuk Naah, czyli ‘Biały Dom’ i rzeczywiście – w morzu budynków pomalowanych na soczyście czerwony kolor wyróżniał się on białą elewacją.

	Nazwa majańskiego Białego Domu zapisana glifami: SAK-nu-ku-NAH. Budynek ten musiał mieć niezwykłe znaczenie dla dynastii Palenque, ponieważ jest wymieniony w tej inskrypcji aż 4 razy.
	Jedyny biały budynek w morzu czerwieni (rys. Merle Greene Robertson)

(rys. J. Montgomery)	Główny czasownik (pojawiający się w tym tekście 6 razy) to CHUM ‘siadać’, tutaj użyty w kontekście objęcia urzędu, przy czym każda akcesja została opisana dwoma zdaniami:
(rys. M. G. Robertson)	“Zasiadł na tronie” + imię króla i jego tytuły.
(rys. M. G. Robertson)	“Oto objęcie tronu w Sak Nuk Naah” - tekst konsekwentnie podkreśla znaczenie Białego Domu jako siedziby dynastii.

Tak więc jednym z ważnych tematów pojawiających się w majańskich inskrypcjach są wydarzenia historyczne odnoszące się do dziejów dynastii i upływu czasu. Przywołanie imion swych przodków niewątpliwie miało wydźwięk praktyczny - potwierdzając prawo króla do tronu oraz propagandowy – osiągnięcia przodków dodają znaczenia ich potomkowi. Niestety dynastia Palenque miała się niedługo skończyć: wraz z nadchodzącym końcem 10 bak'tuna świat Majów uległ wielkim przemianom: opuścili oni wspaniałe miasta okresu klasycznego i przestali rzeźbić kamienne inskrypcje, które mogłyby przetrwać do naszych czasów.

Zobacz także: trójwymiarową rekonstrukcję pałacu oraz trójwymiarową rekonstrukcję miasta

Bibliografia:

• Grube, Nikolai, and Simon Martin. 2006/2007. The Dynastic History of the Maya. In: Nikolai Grube. Maya – Divine Kings of the Rain Forest. h.f.ullmann. pp. 149-171.
• Houston, Stephen, David Stuart, and Karl Taube. 2006. The Memory of Bones. Body, Being and Experience among the Classic Maya. University of Texas Press.
• Martin, Simon, and Nikolai Grube. 2008. Chronicle of the Maya Kings and Queens. Deciphering the Dynasties of the Ancient Maya. Thames & Hudson.
• Stone, Andrea, and Marc Zender. 2011. Reading Maya Art. A Hieroglyphic Guide to Ancient Maya Painting and Sculpture. Thames&Hudson.