Dowody na rewolucję neolityczną w wiosce w Kolorado

Oryginalny artykuł: 1,500-Year-Old Village, A Sign of ‘Revolution’ in the Southwest, Excavated in Colorado. Western Digs 17.07.2014.

W trakcie budowy luksusowego osiedla na północ od miasta Cortez w stanie Kolorado - zaledwie 25 km od skalnych osiedli mieszkalnych w parku narodowym Mesa Verde - archeolodzy odkryli grupę domów sprzed 1500 lat oraz dużą budowlę ceremonialną (kiva), które razem stanowią najwcześniejsze znane stanowisko tego typu w regionie. Osada obejmuje 10 ziemianek wzniesionych w różnych stylach, skupionych wokół dużej kivy, która zdaniem archeologów prawdopodobnie służyła jako rodzaj centrum kulturalnego dla zróżnicowanej społeczności lokalnej. Na podstawie analiz próbek węgla drzewnego i innych materiałów organicznych wiek budowli oceniono na koło 570 r. n.e.

Wielka kiva na stanowisku Dillard w Kolorado (fot. Western Digs)

Wykopaliska na stanowisku Dillard są prowadzone od 2011 r. przez personel Crow Canyon pod kierownictwem archeolog Shanny Diederichs.

Zdaniem dr Susan Ryan - dyrektor archeologii w Centrum Archeologicznym Crow Canyon - stanowisko to mogło być pierwszą w regionie Mesa Verde wioską skupioną wokół architektury o charakterze publicznym. Choć odległa w czasie i przestrzeni od wspaniałych społeczności Mesa Verde, nowo odkryta wioska stanowi jeden z najwcześniejszych przejawów złożoności społecznej, która stanie się jedną z cech charakterystycznych kultury Anasazi (Pueblo). Zdaniem Ryan ten rodzaj organizacji społecznej przygotował grunt pod zmiany zachodzące w ciągu kolejnych siedmiuset lat. 

W VI wieku centralny rejon Mesa Verde - szeroki pas ziemi biegnący od granicy północno-zachodniego Nowego Meksyku do południowo-wschodniego Utah - zamieszkiwały małe grupy, które zajmowały się zarówno zbieractwem jak i rolnictwem, żyły w częściowo wkopanych w ziemię domach i często migrowały. Ale nowo odkryte dowody rysują inny obraz: świadczą one o istnieniu regularnego, całorocznego siedliska, gdzie ludzie uprawiali kukurydzę, fasolę i dynię, i tworzyli społeczność skupioną wokół wielkiej kivy, która była jej rytualnym i politycznym centrum. A więc jest to pierwsza populacja w regionie Mesa Verde, która przyjęła osiadły tryb życia i skupiła się na rolnictwie.

Kilkupiętrowy Pałac Klifowy Indian Pueblo w parku Mesa Verde (fot.Massimo Catarinella / Wikimedia Commons)

Pozostaje pytanie, skąd się tam wzięła - ze wschodu, zachodu, czy z południa. Odpowiedzieć na to pytanie pomoże ceramika i inne artefakty oraz architektura. Zdaniem badaczy każdy budynek w Dillard jest architektonicznie odmienny. W jednej z ziemianek znaleziono dwie duże komory do przechowywania żywności wyłożone kamiennymi blokami. Kilka budynków ma okrągłą konstrukcję i żadnych dodatkowych pomieszczeń. Niektóre są płytkie, inne głębokie, inne znowu mają nietypowy dach. Unikalna jest także wielka kiva: ma 11,5 m średnicy i jest usiana fragmentami ceramiki i innych wyrobów, których stylistyka może rzucić światło na znaczenie i pochodzenie tego budynku.

Zdaniem Ryan przeznaczeniem kivy mogła być integracja rytualna, polityczna i społeczna nowo uformowanej społeczności, ponieważ sama jej wielkość świadczy o rozmiarze i różnorodności populacji wioski. Jej los pozostaje jednak niejasny: ślady znalezione w kivie świadczą o tym, że została rytualnie spalona i porzucona po około stu latach.

Według Ryan wioska może być znakiem rewolucyjnych zmian społecznych: pojawienie się rolnictwa - i związane z nim zmiany w organizacji społecznej, kulturze i strukturze politycznej - stanowią jeden z fundamentalnych wyznaczników rozwoju społeczeństwa. Antropologia mówi o rewolucji neolitycznej, kiedy ludzie przechodzą od nomadycznego trybu życia opartego na polowaniu i zbieractwie do osiadłego trybu życia związanego z udomowieniem roślin i zwierząt. Dillard to najwcześniejsze stanowisko w tej części świata noszące ślady takiej rewolucji, od której - zdaniem Ryan - nie ma odwrotu. 

Wnętrze kivy w muzeum Koshare Indian Museum (fot. Wikimedia Commons)