O czym pisali Majowie: Stela 35 z Yaxchilan

Stela 35 z Yaxchilan została odnaleziona w 1983 r. w częściowo zawalonej Budowli 21 – tej samej, w której niegdyś znajdowały się Nadproże 15, Nadproże 16 i Nadproże 17 (obecnie w Londynie). Dach komnaty zawalił się na długo przed rokiem 1882, kiedy dotarł tam Anglik Alfred Maudslay, skrywając swoją zawartość przed oczami podróżnika, który z pewnością dołączyłby ją do kolekcji Muzeum Brytyjskiego. Ponad 100 lat później archeolodzy oczyścili pomieszczenie z gruzu, w którym znaleźli m.in. Stelę 35 oraz fragmenty stiukowej płaskorzeźby, przedstawiającej postaci ludzkie naturalnej wielkości: pięć osób siedzących na tronie w formie dwugłowego węża.

Stela 35 z Yaxchilan na tle fragmentów stiukowej płaskorzeźby w Budowli 21 (fot. Gustavo Jeronimo / Wikimedia Commons)

	Stela przedstawia Panią Uh Chan – matkę króla Yaxuun Bahlam IV-ego.
	W lewej ręce trzyma misę ofiarną ze zwojami papieru - z pewnością skropionymi jej krwią i przeznaczonymi do spalenia (porównaj Nadproże 25 i Nadproże 15).
	Każdy najdrobniejszy element jest oddany z pieczołowitą dbałością o szczegóły: faktura i brzeg sukni, druga warstwa odzieży pod spodem, rodzaj butów obejmujący kostkę i piętę oraz gołe palce z elegancko przyciętymi paznokciami.
	Tekst glificzny podaje datę 4 Imix 4 Mol (1 lipca 741 r. n.e.) (porównaj Nadproże 14 z tego samego dnia).
	Odprawiany rytuał to wywołanie bóstwa K’awiil (porównaj Nadproże 14, Nadproże 25).
	“Oto jej wizerunek przy składaniu ofiary, odprawianiu pokuty” (porównaj Nadproże 24, Nadproże 17).
	“Pani Uh Chan Lem(?)“
	“Kapłanka”
	Tył steli - zwrócony do ściany i płaskorzeźby na niej - jest również rzeźbiony: zawiera obraz i tekst glificzny. Ukazuje inny moment rytuału: Pani Uh Chan przeciąga sznur z kolcami przez język, z którego krew kapie do misy ofiarnej z paskami papieru (porównaj Nadproże 24 i Nadproże 17). Tekst powtarza imię i tytuły Pani Uh Chan oraz dodaje, że jest matką króla Yaxuun Bahlam IV-ego, boskiego władcy Yaxchilan. Fot. Alessandro Zilio

Tak więc Stela 35 dokumentuje obowiązki rytualne pochodzącej z Calakmul Pani Uh Chan: złożenie ofiary z krwi i wywołanie bóstwa K’awiil. Prawdopodobnie była ona dalszą żoną lub konkubiną Itzamnaaj Bahlam III-ego, choć za jego życia nie odgrywała wielkiej roli na dworze, a przynajmniej znane nam teksty o tym milczą. Inskrypcja datowana jest na rok przed śmiercią Itzamnaaj Bahlam III-ego, po którego śmierci Yaxchilan przeżyło burzliwe 10 lat, zanim w 752 Yaxuun Bahlam IV objął władzę. Pani Uh Chan nie dożyła tego wydarzenia – zmarła w 751 r., ale jej syn walczący o udowodnienie swojego prawa do tronu uhonorował ją kilkoma pomnikami, dzięki czemu zajęła należne jej miejsce w historii miasta.

Bibliografia:

• Martin, Simon, Nikolai Grube. 2008. Chronicle of the Maya Kings and Queens. Deciphering the Dynasties of the Ancient Maya. Thames&Hudson.
• Mesoweb Encyclopedia: Lady Ik' Skull
• Tate, Carolyn E. 1992. Yaxchilan: The Design of a Maya Ceremonial City. University of Texas Press.
• Tuszyńska, Boguchwała. 2009. Some notes on wives and concubines. Wayeb Notes.
• Tuszyńska, Boguchwała. Przed Kolumbem - Miasta Majów: Yaxchilan.