Miasta Majów: Ixtonton (Gwatemala)

Stanowisko archeologiczne Ixtonton znajduje się w południowo-wschodniej części Peten (Gwatemala), w odległości około trzech kilometrów od miasteczka Dolores. Pierwsze prace wykopaliskowe rozpoczęto tam w 1987 roku, w ramach projektu „Atlas Arqueológico de Guatemala”, ale już wówczas miejsce to było w znacznym stopniu zrabowane.

Stanowisko archeologiczne Ixtonton

Nadal porośnięte roślinnością budowle Ixtonton zgrupowane są wokół pięciu placów, ale wiele innych jest rozproszonych na peryferiach miasta.

Porośnięte roślinnością budowle Ixtonton

Na podstawie znalezionej ceramiki ustalono, że Ixtonton było zamieszkiwane od późnego okresu preklasycznego (lata 400 p.n.e. – 200 n.e.) aż do okresu postklasycznego (lata 900-1521), choć największy rozkwit przypadł na okres klasyczny późny i końcowy (lata 600-900), kiedy to Ixtonton było największym ośrodkiem w tym regionie.

Jedna z budowli w centralnej części  Ixtoton

Centrum miasta obejmuje Plac Wschodni i Plac Zachodni. Plac Wschodni otoczony jest czterema budowlami i był miejscem, gdzie prawdopodobnie nie tylko odprawiano ceremonie religijne, ale obchodzono również uroczystości o charakterze politycznym. Na tak zwanej Platformie Wschodniej wznoszą się trzy świątynie, większa w centrum i dwie mniejsze po bokach, a przed głównymi schodami ustawiono dwie lub trzy stele, w tym Stelę 2,  pochodzącą z końca VIII wieku i przedstawiającą władcę ze sceptrem K’awiil i tarczą.

Stela 2 z Ixtonton przedstawiająca władcę ze sceptrem K'awiil

(Museo Regional del Sureste de Peten, Dolores, Gwatemala)

Na Placu Zachodnim zachowała się we fragmentach Stela 1, która jest jedynym zabytkiem z inskrypcją glificzną, choć uległa ona znacznej erozji.

Plac Zachodni

Stela 1 pokryta rzeźbioną inskrypcją glificzną

Przy Placu Zachodnim wznosi się Piramida Południowa, budowla o podstawie 31 m na 25 m i wysokości nieco ponad dziewięć metrów. Jej główne schody były udekorowane maszkaronami pokrytymi warstwą stiuku i pomalowanymi na kolory: zielony, żółty, czerwony i czarny. Jak wykazały prace, którymi kierował Juan Pedro Laporte, maszkarony z późnego okresu klasycznego zostały zastąpione nowymi w końcowym okresie klasycznym.

Fragmenty maszkaronów zdobiących niegdyś Piramidę Południową

(Museo Regional del Sureste de Peten, Dolores, Gwatemala)

Były jeszcze trzy mniejsze place: północny, północno-zachodni i południowo-wschodni. Dzięki pracom archeologów wiadomo, że chociaż zachowane budowle pochodzą z późnego okresu klasycznego, to jednak w wielu przypadkach ich pierwsze wersje były znacznie wcześniejsze i modyfikowane na przestrzeni lat.

Budowle Ixtonton

Akropol w Ixtonton powstał na naturalnym, choć nieco zmodyfikowanym wzniesieniu i obejmuje dwa place, A i B. Przy Placu A znajdowało się siedem budowli, a przy Placu B  cztery. Były to rezydencje przedstawicieli elity, prawdopodobnie bogato udekorowane. W jednej z nich zachowały się modelowane w stiuku ozdoby.

Modelowana w stiuku głowa zdobiąca niegdyś jedną z rezydencji elity w Ixtonton

(Museo Regional del Sureste de Peten, Dolores, Gwatemala)

W centralnej części miasta poza kompleksami architektonicznymi z budowlami o przeznaczeniu religijnym i domami przedstawicieli elity znajdują się również dwa boiska do gry w piłkę.

Jedno z dwóch boisk do gry w piłkę w Ixtonton

Przez miasto biegły trzy główne drogi sakbe prowadzące do innych grup budowli: północna (długości 550 m i szerokości 15 m), południowa (długości 150 m i szerokości 20 m) oraz zachodnia (długości 470 m i szerokości 20 m).

Fragment dawnej drogi sakbe, dzisiaj częściowo zarośniętej drzewami

Na terenie miasta musiało być niegdyś wiele rzeźbionych zabytków, ale ocalały z nich tylko cztery stele, wspomniane już dwie w miarę kompletne i dwie inne zachowane we fragmentach. Natrafiono też na 13 gładkich steli i 6 ołtarzy.

Połamane stele w Ixtonton

Jeden z ołtarzy z Ixtonton

Archeolodzy odkryli w Ixtonton kilka pochówków, w których przy zmarłych znaleziono naczynia ceramiczne.

  

 Naczynia ceramiczne znalezione w Ixtonton

(Museo Regional del Sureste de Peten, Dolores, Gwatemala)

 

Po lewej: talerz, po prawej: przykrywka kadzielnicy znalezione w Ixtonton

(Museo Regional del Sureste de Peten, Dolores, Gwatemala)

Po budowlach położonych poza centrum miasta pozostały w wielu przypadkach jedynie platformy, na których niegdyś wznosiły się wykonane z materiałów nietrwałych domy, kuchnie, magazyny czy warsztaty rzemieślnicze.