Jak Majowie z Yaxnohcah gospodarowali swymi polami i lasami

Oryginalny artykuł: Ancient Maya used sustainable farming, forestry for millennia

Multidyscyplinarny zespół biologów, antropologów, genetyków i geografów (z University of Cincinnati, USA; University of Calgary, Kanada; Universidad Autónoma de Campeche i Universidad Nacional Autónoma de México, Meksyk) wykorzystał nowe metody oparte na analizie środowiskowego DNA do szczegółowego zbadania roślin dziko rosnących i uprawianych w Yaxnohcah, dawnym mieście Majów. Yaxnohcah położone jest na terenie meksykańskiego stanu Campeche, około 20 km od Calakmul i w okresie preklasycznym mogło być jednym z największych ośrodków na Nizinach Majów. Było zamieszkiwane przez ponad 2000 lat, a tamtejsze najstarsze budowle pochodzą z 900 r. p.n.e. Celem badań było zdobycie większej wiedzy na temat rolnictwa i wykorzystywania obszarów leśnych przez mieszkańców Yaxnohcah.  

Stanowisko archeologiczne Yaxnohcah (fot. Projekt Archeologiczny Yaxnohcah)

Rezultaty przeprowadzonych prac sugerują, że dawni Majowie pozostawili większość lasu deszczowego nietkniętą, ale na niektórych obszarach, przez około tysiąc lat, dżungla ustąpiła miejsca sawannie zdominowanej przez drzewa sosnowe. Uczeni zidentyfikowali też dużą różnorodność roślin uprawianych przez Majów, w tym kukurydzę, chili, kabaczek, maniok i bawełnę. Stosowano uprawy na tarasach, co pozwalało na wykorzystanie opadów deszczu. Wśród uprawianych w taki sposób roślin były: awokado, owoce śliwca mombin, owoce zapote i kabaczek. Zdaniem badaczy, Majowie z Yaxnohcah zmodyfikowali krajobraz, ale pomimo to gospodarowali swoimi polami i lasami na tyle rozważnie, aby utrzymać się przez wiele stuleci. 

Pobieranie próbek w Yaxnohcah do późniejszych analiz w laboratorium
(fot. David Lentz)

Prof. David Lentz podkreśla, że Majowie z Yaxnohcah mieli pewne poczucie ochrony środowiska, gdyż nie wycięli całego lasu, który dostarczał nie tylko żywności i roślin leczniczych, ale również materiału na opał. Zdaniem badaczy, sawanna z drzewami sosnowymi była jakby „produktem ubocznym” rolnictwa opartego na wycince i wypalaniu, ale jest też możliwe, że Majowie uprawiali sosnę w celu uzyskania drewna na opał, które można było wykorzystać na własny użytek lub przeznaczyć na wymianę towarową z innymi miastami, na przykład z pobliskim Calakmul. Drewno na opał było niezbędne w codziennym życiu do gotowania.

Plan miasta Yaxnohcah (ilustracja: Projekt Archeologiczny Yaxnohcah)

Przeprowadzone badania dowodzą, że wycięta część lasu deszczowego szybko się odrodziła. Prof. Nicholas Dunning zaznacza, że dawni Majowie rozważnie dbali o utrzymanie lasu jako źródła pożywienia, opału, roślin leczniczych i materiałów budowlanych. Podczas 2000 lat, mieszkańcy Yaxnohcah z pewnością stawali w obliczu sporadycznych klęsk żywiołowych, takich jak susze lub wyczerpywanie się zasobów, co wymagało kreatywnych rozwiązań. Prawdopodobnie napotykali na problemy środowiskowe w różnych okresach, ale starali się je zwalczać, w tym poprzez budowę tarasów i odpowiednie gospodarowanie lasami. Badanie środowiskowego DNA w połączeniu z tradycyjną analizą pyłków oraz z zebranymi szczątkami roślin i innym materiałem organicznym okazuje się bardzo użyteczne. Uczonym udało się też zidentyfikować dawny papier i farby, wykorzystywane przez Majów do wyrobu odzieży, ozdób i manuskryptów, które szybko ulegają zniszczeniu w klimacie tropikalnym.