Rozwiązanie zagadki transportu drewnianych kłód do Kanionu Chaco

Oryginalny artykuł: How scientists hauling logs on their heads may have solved a Chaco Canyon mystery 

Od wielu lat badacze zastanawiali się, jak dawni mieszkańcy Kanionu Chaco byli w stanie przetransportować przez ponad 100 km około 200 000 ciężkich drewnianych kłód służących jako budulec. Okazało się, że kluczem do rozwiązania tej zagadki mogły być specjalne opaski owijane wokół głowy, nazywane po angielsku „tumpline” i do dzisiaj używane przez Szerpów w Nepalu. Pomagają one tragarzom udźwignąć ciężary wykorzystując raczej kości karku i kręgosłupa niż mięśnie. Rodger Kram i James Wilson (z University of Colorado Boulder, USA) postanowili osobiście sprawdzić ten sposób, przenosząc leśną drogą o długości 25 km w hrabstwie Boulder w Kolorado kłodę sosny ważącą około 60 kg.

James Wilson (po lewej) i Rodger Kram (po prawej) przenoszący kłodę sosny
z wykorzystaniem opasek owiniętych wokół głowy (fot. Patrick Campbell)

Świadectwa archeologiczne sugerują, że dawni mieszkańcy południowo-zachodnich ziem obecnych Stanów Zjednoczonych używali opasek z juki do transportu różnych przedmiotów codziennego użytku, żywności i wody. Jednak opaski te pozwalają też przenosić większe ciężary na duże odległości bez zmęczenia. Kanion Chaco położony jest w pobliżu granicy stanów Nowy Meksyk i Kolorado. Tysiące ludzi, przodków dzisiejszych Indian Navajo i Pueblo mogło tam mieszkać w latach 850-1200. Zbudowali oni „wielkie domy”, które miały aż cztery piętra i liczyły setki pomieszczeń. Musieliby oni przenosić pieszo do Kanionu Chaco drewniane belki długości około pięciu metrów, podążając siecią dawnych dróg do miejsc takich, jak góry Chuska na zachodzie. Rodger Kram zainteresował się Kanionem Chaco kilka lat temu i przeczytał statystyki sugerujące, że ciężar typowej belki stropowej w „wielkim domu” w Chaco prawdopodobnie wynosił około 275 kilogramów. Jednak liczba ta nie wydawała mu się realna. Razem z Jamesem Wilsonem postanowili poszukać więcej informacji na temat właściwości suchego drewna. W badaniu przeprowadzonym w 2022 roku  oszacowali, że kłoda sosnowa mierząca około pięciu metrów ważyła w granicach 85 kilogramów. 

Pokonywanie drogi z kłodą (fot. Patrick Campbell)

Postanowili wówczas sprawdzić, czy jest możliwe przebyć trasę z taką kłodą. Najpierw próbowali nieść ją na swych barkach, ale było to zbyt męczące. I wtedy pomyśleli o opaskach, które można zobaczyć na scenach zdobiących naczynia ceramiczne odkryte w pobliżu Kanionu Chaco. Badacze zaczęli od lekkich ładunków, a potem stopniowo zwiększali ciężar i pokonywane odległości. Po trzech miesiącach byli gotowi do ostatecznego testu i przenieśli kłodę leśną drogą prowadzącą do Gross Reservoir na południowy zachód od Boulder. Oprócz opasek wykorzystali też kije zwane „tokmas”, których używają nepalscy Szerpowie podczas przerw w wędrówce do opierania kłody bez opuszczania jej do samej ziemi.