Miasto Majów Ucanal zostało skażone rtęcią

Oryginalny artykuł: Toda la ciudad maya de Ucanal y sus habitantes estaban contaminados con mercurio

Ostatnie badania, których wyniki opublikowano w Journal of Archaeological Science: Reports ujawniły skażenie rtęcią w dawnych zbiornikach wodnych w mieście Majów Ucanal (Petén, Gwatemala). Zespół badawczy, złożony z archeologów i geologów, stwierdził nadmiernie wysoki poziom rtęci w osadach trzech zbiorników wodnych z końcowego okresu klasycznego, kiedy miasto osiągnęło swój szczyt rozwoju. Sytuacja ta rodzi pytania o stan zdrowia i warunki życia Majów zamieszkujących to miasto. Rtęć w postaci cynobru (siarczku rtęci) była szeroko stosowana przez Majów podczas ceremonii pogrzebowych oraz jako pigment do dekoracji budowli i przedmiotów luksusowych. 

Wykopaliska w Ucanal (fot. Projekt Archeologiczny Ucanal)

W badaniu przeanalizowano osady wydobyte z trzech zbiorników wodnych, znanych jako Aguada 2, Aguada 3 i Piscina 2, zlokalizowanych w różnych częściach miasta. Wyniki wykazały, że we wszystkich zbiornikach stężenie rtęci przekraczało próg toksyczności, osiągając poziomy klasyfikujące osady jako silnie zanieczyszczone. W szczególności w Aguada 3 naukowcy odkryli poziom rtęci wynoszący do 16,91 mikrogramów na gram, ponad dziesięciokrotnie wyższy niż poziom uznawany za bezpieczny dla ekosystemów słodkowodnych. Zbiornik ten znajdował się w pobliżu obszarów mieszkalnych ludności nie należącej do elity, co sugeruje, że skażenie mogło dotknąć całą populację miasta. Ponadto badacze pobrali także próbki gleby w innych częściach miasta i odkryli, że rtęć występuje w dużych ilościach nawet na obszarach oddalonych od zbiorników, co wskazuje, że zanieczyszczenie rozprzestrzeniło się po całym mieście.

Mapka przedstawiająca badane zbiorniki wodne w Ucanal (źródło ilustracji: czasopismo Journal of  Archeological Science: Reports)

Rtęć jest wysoce toksycznym pierwiastkiem, który może przedostać się do organizmu człowieka poprzez wdychanie, połknięcie lub kontakt ze skórą. Długotrwałe narażenie może powodować poważne uszkodzenia, między innymi układu sercowo-naczyniowego, odpornościowego i rozrodczego. Chociaż nie można z całą pewnością ustalić, czy mieszkańcy Ucanal doświadczyli skutków zatrucia rtęcią, wysoki poziom rtęci stwierdzony w wodzie pitnej sugeruje znaczne ryzyko dla ich zdrowia. Jednym z najbardziej intrygujących punktów badania jest możliwość, że zanieczyszczenie rtęcią było związane z handlem na duże odległości. Na obszarze Petén nie są znane żadne naturalne złoża cynobru, co sugeruje, że Majowie z Ucanal importowali tę substancję za pośrednictwem sieci handlowych. Praktyka ta, przeznaczona do celów rytualnych i dekoracyjnych, mogła mieć nieprzewidziane skutki dla środowiska i zdrowia mieszkańców miasta. 

(a) fragment naczynia z pozostałościami cynobru, możliwe, że naczynie to służyło do przygotowywania pigmentów
(b) jadeitowa ozdoba pokryta cynobrem, znaleziona w jednym z grobowców w Ucanal
 (fot. Christina Halperin)

Badanie zbiorników wodnych w Ucanal łączy się z innymi niedawnymi odkryciami, które ujawniają obecność rtęci w miastach Majów (posty: „Zbiorniki wodne w Tikal były zanieczyszczone toksycznymi substancjami”, „W dawnych miastach Majów wykryto skażenie środowiska rtęcią”), ale jest to jedno z pierwszych, które szczegółowo analizuje możliwy wpływ tego skażenia na środowisko i społeczeństwo. Autorzy badania wzywają do kontynuowania badań na innych stanowiskach archeologicznych w regionie, aby ustalić, czy tego rodzaju skażenie było zjawiskiem powszechnym w miastach Majów w okresie klasycznym. Aguada 2 była wykorzystywana co najmniej od późnego okresu preklasycznego do końcowego okresu klasycznego i obejmowała obszar, na którym znajdowały się rezydencje elit. Zanieczyszczenie rtęcią zbiornika Aguada 3 mogło pochodzić z działalności rzemieślniczej lub pogrzebowej związanej z otaczającymi go budowlami ludności o niskim i średnim statusie społecznym. Piscina 2 była otoczona zwykłymi domami, ale miała największy obszar odwadniający obejmujący ceremonialne place oraz rezydencje zarówno elity, jak i domostwa biedniejszej ludności. Zanieczyszczenie rtęcią, prawdopodobnie spowodowane bezpośrednim użyciem cynobru i jego przedostawaniem się przez glebę i wodę, było powszechne w Ucanal. Mieszkańcy miasta byli narażeni na działanie rtęci co najmniej od późnego okresu preklasycznego do końcowego okresu klasycznego.