Amazonia trzecim miejscem udomowienia ryżu

Oryginalny artykuł: Rice so nice it was domesticated thrice

Najnowsze badania wykazują, że dziko rosnący ryż został udomowiony niezależnie od siebie na trzech kontynentach, gdyż do Azji i Afryki dołączyła teraz Ameryka Południowa. W Nowym Świecie odmianę ryżu Oryza udomowiono około 4000 lat temu, choć jego uprawa przypuszczalnie została porzucona jeszcze przed dotarciem tam Europejczyków. Do tej pory brakowało konkretnych dowodów, potwierdzających spożywanie ryżu w czasach prekolumbijskich. Obecnie botanicy przeanalizowali fitolity, mikroskopijne twory krzemionkowe, które gromadzą się w komórkach roślinnych i trwają nadal nawet po zniszczeniu i rozkładzie roślin. Dzięki temu uczeni mogą odczytać z ich formy rodzaj i gatunek rośliny, w której powstały.

Botanicy przybywają na teren Monte Castelo (Brazylia) (fot. University of Exeter)

Grupa angielskich i brazylijskich naukowców, którą kierował botanik José Iriarte z University of Exeter (Wielka Brytania), przebadała 320 fitolitów ryżu pobranych z gleby podczas prac wykopaliskowych na terenie Monte Castelo, stanowiska archeologicznego w południowo-zachodniej Amazonii, w Brazylii. Ziemie te były zamieszkiwane od około 7000 lat p.n.e. aż do XIV wieku. Porównanie fitolitów z kolejnych warstw gleby wykazało, że ich rozmiar i liczba stopniowo wzrastały, co świadczy o modyfikacji dziko rosnącego ryżu i ingerencji człowieka w celu uzyskania większych ziaren.

Zmiany w rozmiarach fitolitów, począwszy od dziko rosnącego ryżu (po lewej)
do udomowionego (po prawej) (fot. University of Exeter)

Jak podkreśla José Iriarte, odkrycie to było w zasadzie niespodziewane i przypadkowe, gdyż jego zespół poszukiwał informacji na temat udomowienia manioku i ustalenia, kiedy rozpoczęto uprawę kukurydzy na terenie Amazonii. Dopiero podczas analizowania próbek gleby doktorant Lautaro Hilbert zauważył nietypową obfitość fitolitów ryżu.

Pobieranie próbek gleby w Monte Castelo (fot. University of Exeter)

Badacze sugerują, że uprawa ryżu mogła być związana z rosnącymi opadami deszczu, które zaznaczyły się w tym rejonie około 6000-4000 lat temu. Spowodowały one rozszerzenie się wilgotnych obszarów i sezonowe powodzie. Takie warunki nie sprzyjały uprawie innych roślin, ale były odpowiednie dla dziko rosnącej odmiany ryżu, który poza kukurydzą czy dynią stał się ważnym składnikiem diety tubylców. Zdaniem uczonych, wraz z upadkiem tej populacji zanikła też uprawa ryżu.