Szczegółowe badania „Idola z Pachacamac”

Oryginalny artykuł: Incan idol that allegedly escaped conquistadors' destruction is real, new analysis show

Jednym z najważniejszych eksponatów w muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Pachacamac (Peru) jest drewniana rzeźba zwana „Idolem z Pachacamac”, mająca wysokość 2,34 m i średnicę około 13 cm. W 1938 r. archeolog Albert Giesecke odkrył ją w Templo Pintado („Malowanej Świątyni”) w Pachacamac, choć przez wiele lat sądzono, że rzeźba została zniszczona przez hiszpańskich konkwistadorów w 1533 roku na polecenie Hernanda Pizarro. Znalezisko wywołało wiele dyskusji wśród specjalistów nie tylko co do autentyczności zabytku, ale i jego przynależności kulturowej. Chociaż Pachacamac było sanktuarium Inków i celem pielgrzymek, to jednak było zamieszkiwane znacznie wcześniej, co potwierdzają świadectwa archeologiczne związane z kulturami Lima, Wari i Ychsma. Źródła historyczne podają, że „Idolowi z Pachacamac” przypisywano szczególne moce i pełnił on rolę wyroczni.

Rzeźba znana jako "Idol z Pachacamac"
(źródło ilustracji: M. Sepúlveda et al, Project INCA, Sorbonne Université)

Badacze z różnych instytucji: Marcela Sepulveda (Universidad de Tarapaca, Arica, Chile; Sorbonne Université, Paryż, Francja), Denise Pozzi-Escot i Rommel Angeles Falcon (Museo de sitio Pachacamac, Peru), Nicolas Bermeo (Université Paris 1 Pantheon-Sorbonne, Paryż, Francja), Matthieu Lebon (Histoire Naturelle de l’Homme Prehistorique, CNRS UMR, Paryż, Francja), Christophe Moulherat (Musee du Quai Branly Jacques Chirac, Paryż, Francja), Philippe Sarrazin (SETI Institute, Mountain View, California, USA) i Philippe Walter (Sorbonne Université, CNRS UMR, Paryż, Francja) przeprowadzili ostatnio dokładne analizy, aby zweryfikować autentyczność rzeźby, ustalić jej pochodzenie i sprawdzić, czy oryginalnie była polichromowana, jak zdarzało się to w przypadku wielu dawnych artefaktów i na co mogły wskazywać informacje z czasów konkwisty.

Mapka przedstawiająca położenie Pachacamac i usytuowanie Templo Pintado
(źródło ilustracji: M. Sepúlveda et al, Project INCA, Sorbonne Université)

Datowanie radiowęglowe dowodzi, że rzeźba pochodzi z lat 760-876, co odpowiada horyzontowi środkowemu (lata 500-1000) i okresowi rozkwitu kultury Wari, chociaż uczeni nie są w stanie wykazać, czy wykonano ją w Pachacamac, czy też sprowadzono, na przykład, z regionu Ayacucho. Tym samym potwierdzono wcześniejsze sugestie kilku autorów, biorących pod uwagę ikonografię rzeźby, typową raczej dla kultury Wari. Oznacza to, że idol był otaczany kultem przez niemal 700 lat.

Badania rzeźby (źródło ilustracji: M. Sepúlveda et al, Project INCA, Sorbonne Université)

Analizy pigmentów wykazały obecność trzech kolorów: białego, żółtego i czerwonego. Rzeźba podzielona jest na trzy wyraźne sekcje. W górnej części, po obu stronach widoczne są postacie ludzkie w odmiennych strojach i z różnymi nakryciami głów. Po jednej stronie zachowały się pozostałości czerwieni i żółci na nakryciu głowy oraz czerwieni na twarzy i ozdobach ciała. Po drugiej stronie natomiast wykryto ślady czerwieni na nakryciu głowy oraz czerwieni i bieli na twarzy. Środkowa część rzeźby charakteryzuje się wizerunkami bogato odzianych postaci ludzkich, zwierząt oraz motywami geometrycznymi, na których dostrzeżono pozostałości czerwieni i żółci. Dolna część rzeźby nie jest zdobiona i przypuszczalnie służyła jedynie do umocowania idola w podstawie.

Rysunek przedstawiający motywy ikonograficzne rzeźby
(źródło ilustracji: M. Sepúlveda et al, Project INCA, Sorbonne Université)

Żółty pigment uzyskano z glinki bądź geothytu lub jarosytu, a biały – z gipsu i są one takie same jak te stosowane przy wykonywaniu malowideł w Templo Pintado. Natomiast badaczy najbardziej zaintrygował czerwony pigment otrzymany z cynobru. Do tej pory w Pachacamac natrafiono jedynie na sproszkowany cynober w tkanych woreczkach złożonych w depozytach ofiarnych oraz na drewnianych maskach w zawiniątkach grobowych. W innych przypadkach stosowano czerwony pigment uzyskany z hematytu. Cynober nie występuje w rejonie Pachacamac i musiał być sprowadzany prawdopodobnie z Huancavelica w centralnych Andach, miejsca leżącego w odległości niemal 400 km, choć źródło pochodzenia cynobru muszą potwierdzić dalsze analizy. Dowodziłoby to prowadzenia wymiany handlowej na znaczną odległość oraz faktu, że cynober był wykorzystywany jedynie do malowania wyjątkowo ważnych przedmiotów o przeznaczeniu rytualnym.

Strzałkami zaznaczono miejsca z pozostałościami czewonego pigmentu
(źródło ilustracji: M. Sepúlveda et al, Project INCA, Sorbonne Université)

Sprawdzono również, z jakiego drewna wykonano rzeźbę. Chociaż wcześniej sądzono, że chodzi o Pouteria lucuma (z rodziny sączyńcowatych), to okazało się jednak, iż wykorzystano rośliny drzewiaste z rodziny bobowatych.