sobota, 30 listopada 2024

Azteckie „gwizdki śmierci”

Oryginalny artykuł: Descubren cómo funcionaban los “Silbatos de la Muerte” aztecas, el aterrador sonido que utilizaban en sus rituales de sacrificio

Tak zwany aztecki „gwizdek śmierci” to instrument charakteryzujący się wydawaniem szokującego dźwięku, porównywalnego do rozdzierającego serce krzyku człowieka. Obecnie stał się on przedmiotem badań pod kątem jego możliwych zastosowań rytualnych i wpływu psychologicznego na słuchaczy. Niedawna analiza przeprowadzona na Uniwersytecie w Zurychu wykazała, że gwizdki te mogą wywoływać intensywną reakcję w ludzkim mózgu, co sugeruje, że Aztekowie mogli celowo wykorzystywać ten efekt podczas ceremonii i rytuałów ofiarnych. Korpus tych gwizdków ozdobiony jest kształtem czaszki, która może przedstawiać Mictlantecuhtli, azteckiego boga świata podziemnego. Mictlantecuhtli rządził Mictlán, miejscem, w którym według mitologii azteckiej przebywały dusze zmarłych. Wizualne połączenie gwizdka z tym bogiem i wydawany przez niego mrożący krew w żyłach dźwięk mogły być elementami symbolicznymi ułatwiającymi duchową przemianę złożonych w ofierze ludzi.

Jeden z azteckich „gwizdków śmierci” (fot. Sascha Frühholz)

wtorek, 26 listopada 2024

Miasto Majów Ucanal zostało skażone rtęcią

Oryginalny artykuł: Toda la ciudad maya de Ucanal y sus habitantes estaban contaminados con mercurio

Ostatnie badania, których wyniki opublikowano w Journal of Archaeological Science: Reports ujawniły skażenie rtęcią w dawnych zbiornikach wodnych w mieście Majów Ucanal (Petén, Gwatemala). Zespół badawczy, złożony z archeologów i geologów, stwierdził nadmiernie wysoki poziom rtęci w osadach trzech zbiorników wodnych z końcowego okresu klasycznego, kiedy miasto osiągnęło swój szczyt rozwoju. Sytuacja ta rodzi pytania o stan zdrowia i warunki życia Majów zamieszkujących to miasto. Rtęć w postaci cynobru (siarczku rtęci) była szeroko stosowana przez Majów podczas ceremonii pogrzebowych oraz jako pigment do dekoracji budowli i przedmiotów luksusowych. 

Wykopaliska w Ucanal (fot. Projekt Archeologiczny Ucanal)

piątek, 22 listopada 2024

Świątynia z okresu formatywnego w Tukri-Apu Urqu

Oryginalny artykuł: Ayacucho: hallazgo de templo ceremonial en Cangallo revela interacción cultural con Chavín

Dokładne i pionierskie prace na stanowisku archeologicznym Tukri-Apu Urqu doprowadziły do odkrycia świątyni z okresu formatywnego (lata 1000-200 p.n.e.) o dość złożonej sekwencji architektonicznej, która świadczy o interakcji z kulturą Chavín. Badaniami kieruje Edison Mendoza Martínez (z Universidad Nacional San Cristόbal de Huamanga). Stanowisko Tukri-Apu Urqu położone jest w pobliżu wioski San Cristóbal de Tucre, należącej do dystryktu María Parado de Bellido, w prowincji Cangallo, w dolinie rzeki Pampas, 46 km na południe od miasta Ayacucho (Peru). Tukri-Apu Urqu zajmuje powierzchnię około 1,7 hektara i znajduje się na równinie Tucre Pampa. Jak podaje Edison Mendoza, miejsce to zostało prawdopodobnie wybrane ze względu na swe położenie na pampie i naturalne wzniesienie. Obejmuje ono kompleks platform rozmieszczonych wokół zagłębionej przestrzeni.

Pozostałości dawnej świątyni w Tukri-Apu Urqu (źródło fot. Andina)

poniedziałek, 18 listopada 2024

Archeolodzy odkryli najstarszą znaną warzelnię soli Majów

Oryginalny artykuł: Archaeologists excavate earliest known ancient Maya salt works

Zespół archeologów z Lousiana State University (Baton Rouge, USA) i University of Texas (Tyler, USA) odkrył w południowym Belize najstarszą ze znanych warzelni soli Majów. Pracami kierowała Heather McKillop (z LSU), która jako pierwsza już wcześniej natrafiła na zachowane pod dnem morskim pozostałości drewnianych budowli i związane z nimi artefakty, w tym drewniane wiosło Majów znalezione w 2004 roku. Elizabeth Sills (z University of Texas) rozpoczęła współpracę z Heather McKillop jako magistrantka i kontynuowała ją jako doktorantka na LSU. Od czasu pierwszych odkryć w Belize archeolodzy natrafili na „kuchnie solne”, w których gotowano wodę morską w garnkach nad ogniem w celu uzyskania soli, a także pozostałości domów z drewnianych pali, krytych strzechą. Wszystkie były bardzo dobrze zachowane w płytkich lagunach przybrzeżnych. Od 2004 roku zespół badawczy zmapował aż 70 podwodnych stanowisk z 4042 drewnianymi palami. 

Mapka przedstawia nowo odkrytą warzelnię soli w Jay-yi Nah (źródło ilustracji: czasopismo Antiquity)

czwartek, 14 listopada 2024

Poświęcony Tlalokowi depozyt ofiarny w Templo Mayor był związany z wielką suszą

Oryginalny artykuł: Ofrenda masiva de infantes dedicada a Tláloc fue coincidente con la gran sequía de 1454 en la Cuenca de México

Pomiędzy końcem lipca 1980 r. a początkiem stycznia 1981 r. zespół Projektu Templo Mayor (PTM) z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) odkopał depozyt ofiarny zawierający szczątki co najmniej 42 dzieci złożonych w ofierze bogu deszczu Tlalokowi, w nadziei na położenie kresu wielkiej suszy, która spustoszyła Dolinę Meksyku w połowie XV wieku. Leonardo López Luján powrócił do tego znaleziska podczas spotkania „Woda i Życie”, zorganizowanego w Meksyku przez Colegio Nacional. Podkreśla, że w ciągu 9 z 18 miesięcy składających się na kalendarz rolniczy odbywały się ceremonie mające na celu zapewnienie deszczu. Punktem kulminacyjnym niektórych rytuałów było składanie w ofierze dzieci uosabiających tlaloques, pomocników bóstwa deszczu.

Miejsce znalezienia depozytu ofiarnego 48 (źródło fot. INAH)

niedziela, 10 listopada 2024

Rozgwiazdy z depozytu ofiarnego w Palacio Quemado w Tuli

Oryginalny artykuł: Identifican dos especies de estrellas de mar en ofrenda del Palacio Quemado de la Zona Arqueológica de Tula

W czasach prekolumbijskich ocean i żyjące w nim zwierzęta odgrywały ważną rolę nie tylko w gospodarce, ale także w religii i sztuce. Potwierdzają to badania, które wykazały obecność pięciu rozgwiazd znalezionych w liczącym ponad 1000 lat depozycie ofiarnym w Tuli, mieście Tolteków, należących do dwóch różnych gatunków. Prace prowadzili specjaliści z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) i z Narodowego Autonomicznego Uniwersytetu Meksyku. 

Żółtym kolorem zaznaczono Palacio Quemado, w którym znaleziono depozyt ofiarny (autorzy rysunku: R.Cobean i A.G.Mastache)

środa, 6 listopada 2024

W Huanchaco znaleziono szczątki 30 dzieci i siedmiu lam

Oryginalny artykuł: Hallazgo arqueológico en Huanchaco: restos de 30 niños y llamas encontrados corresponderían a la época de la cultura Chimú 

W dystrykcie Huanchaco, w regionie La Libertad grupa archeologów odkryła szczątki kostne 30 dzieci i siedmiu lam, pochodzące z kultury Chimú i datowane na około 1200 rok. Znaleziska tego dokonano w sektorze znanym jako Las Lomas, w odległości prawie jednego kilometra od tamtejszego kąpieliska. Projekt archeologiczny Huanchaco, rozpoczęty osiem lat temu, ma na celu zbadanie i odsłonięcie architektury obszaru zwanego Montículo 2 („Kopcem 2”). 

Prace wykopaliskowe w sektorze Las Lomas (źródło fot. Infobae)

sobota, 2 listopada 2024

Valeriana – miasto Majów, na które natrafiono w stanie Campeche

Oryginalny artykuł: Dan a conocer Valeriana, un nuevo sitio arqueológico descubierto en la selva de Campeche 

Nowe stanowisko archeologiczne, które rzuca światło na gęstość zaludnienia na terenie stanu Campeche w czasach prekolumbijskich pokazuje, że nadal jest jeszcze wiele do odkrycia. Uczeni z Tulane University, Northern Arizona University, University of Houston (USA) i z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) w Meksyku przeanalizowali dane uzyskane dzięki technologii LiDAR w 2013 roku na potrzeby monitoringu lasów jako część projektu znanego jako Alianza M-REDD+. Był to zupełnie niezbadany do tej pory obszar Majów w stanie Campeche (Meksyk). Zebrany materiał obejmuje trzy transekty i trzy bloki. Transekty mają około 275 m szerokości i około 213 km długości, a całkowity obszar to 58,30 kilometrów kwadratowych. Bloki badawcze obejmowały łącznie 64,10 kilometrów kwadratowych i zostały przeprowadzone w trzech miejscach: 1) na południe od miasta Xpuhil, w pobliżu Río Bec, 2) obok wioski Dos Lagunas i Bel Ha oraz 3) w pobliżu miasta Ucum w najbardziej na północ wysuniętej części stanu Campeche. W sumie odkryto 6674 nieznane dotąd budowle Majów. 

Mapka przedstawiająca trzy transekty i trzy badane bloki (źródło ilustracji: czasopismo Antiquity)