Miasta Majów: Comalcalco (stan Tabasco, Meksyk)

Comalcalco jest najbardziej na zachód wysuniętym miastem Majów. Obecna nazwa została odnotowana w XVI wieku w dokumentach Generalnego Archiwum Indii. Przypuszczalnie nadali ją Indianie Chontale, zajmujący się głównie wymianą handlową i dostarczający produkty – między innymi ziarna kakaowca, z którego uprawy słyną te ziemie – aż do centralnego Meksyku. Być może te właśnie kontakty zadecydowały o nazwie miasta, gdyż wywodzi się ona z języka náhuatl i oznacza „miejsce domów z glinianych płytek” (słowo comalli określa glinianą płytkę). Comalcalco wyróżnia się bowiem tym, że jest jedynym majańskim miastem, którego budowle wzniesiono właśnie z cegieł. W okresie klasycznym ośrodek ten był znany jako Joy Chan. Miasto powstało na naturalnym wzniesieniu, w pobliżu rzeki Seco. Takie położenie zapewniało dobrą komunikację zarówno z wyżynnymi ziemiami Majów na południu, jak i z wybrzeżem Zatoki Meksykańskiej.

Widok Comalcalco

Na teren ruin dotarł w 1880 roku Desiré Charnay i zwrócił uwagę na nietypowe dla Majów użycie cegieł. W 1925 roku Franz Blom i Oliver Le Farge sporządzili plan miasta i ponumerowali poszczególne budowle. Prace wykopaliskowe zakrojone na szerszą skalę podjęto w 1956 roku. Odnaleziono wówczas wiele pięknie zdobionych cegieł.

Jedna z rzeźbionych cegiełek
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Comalcalco)

Początki Comalcalco sięgają okresu preklasycznego, ale prawdziwy rozkwit miasto przeżywało dopiero w okresie klasycznym i na początku postklasycznego. Zamieszkane było od 200 do 1300 roku. Początki użycia cegieł do budowy datuje się na rok 500. W szczytowym okresie swego rozkwitu miasto zajmowało obszar około siedmiu kilometrów kwadratowych i miało niemal 400 najróżniejszych rozmiarów budowli o charakterze religijnym, rezydencjalnym i administracyjnym, przypominających stylem Palenque. Najważniejsze kompleksy architektoniczne tworzyły Plac Północny, Wielki Akropol i Akropol Wschodni.

Świątynia I

Wokół Placu Północnego wznoszą się platformy i piramidy. Największą budowlą jest tu Świątynia I o wysokości 25 metrów, zamykająca plac od strony zachodniej. Z dekoracji zdobiącej niegdyś świątynię zachowały się fragmenty modelowane w stiuku, między innymi żaba i pozostałości (jedynie torsy i nogi) trzech siedzących postaci oraz wizerunek osoby spoczywającej na ławie bądź tronie. Na szczyt świątyni wiodą szerokie schody, z wyrzeźbioną w górnej części wielką czaszką.

Żaba modelowana w stiuku zdobiąca Świątynię I

Pozostałości sceny przedstawiającej postacie

Wizerunek osoby spoczywającej na ławie

Po północnej i południowej stronie placu wzniesiono podstawy piramidalne ze stopniami i pozostałościami dawnych świątyń (oznaczonych przez archeologów jako II, III, IIIa). W budowlach tych znaleziono wiele urn grobowych, w których osoby grzebano w pozycji siedzącej. Składano tu bogate dary: wazy, korale, ozdoby i figurki z jadeitu, kły rekinów, jaguarów i krokodyli, skorupy żółwi, krzemienne noże, kolce płaszczki i ostrza z obsydianu.

Świątynia II

Drugim znaczącym zespołem budowli w Comalcalco jest Wielki Akropol, wznoszący się na wysokości około 40 metrów i obejmujący pomieszczenia pałacowe i świątynie.

Świątynie VI i VII na Wielkim Akropolu

Na pierwszym poziomie zachowały się Świątynia VI, z wyrzeźbioną na fasadzie maską boga Itzamnaaj, oraz Świątynia VII z podstawą, na której przedstawiono siedzące postacie.

Maska boga Itzamnaaj na Świątyni VI

Wizerunek siedzącej postaci na Świątyni VII

Budowle Wielkiego Akropolu kryły w swych wnętrzach krypty grobowe. Jedna z takich krypt znajduje się w Świątyni IX  i znana jest jako Grób Dziewięciu Panów Nocy. Na ścianach wschodniej, północnej i południowej krypty możemy rzeczywiście dostrzec dziewięć postaci, które niegdyś błędnie uznano za bóstwa nocy. Dziś wiemy, że jest to grób władcy, którego przedstawiono w otoczeniu kapłanów i skrybów.

Krypta grobowa w Świątyni IX

Postacie wyrzeźbione na ścianach krypty grobowej

Na szczycie Akropolu wznosi się budowla zwana Popol Naah, z ławą ozdobioną symbolami maty królewskiej pop i z zachowanymi fragmentami modelowanej w stiuku sceny, przedstawiającej trzy siedzące postacie i ptaka zopilote (sępa).

Budowle na szczycie Akropolu

Wizerunek ptaka zopilote

Tuż obok mamy Pałac, długości 80 metrów i szerokości ponad ośmiu metrów, z portykiem skierowanym na zachód. Z wielu budowli należących niegdyś do zespołu pałacowego zachowały się jedynie mury i resztki sklepień łukowych.

 

Budowle pałacowe

We wnętrzu widoczne są pozostałości łaźni i nisze, w których umieszczano prawdopodobnie figurki bogów lub przedmioty kultu.  W Comalcalco zachowała się też sieć wodociągowa, wykonana z glinianych rur, która biegła pod dziedzińcami. Dokoła centrum rozpościerały się kompleksy mieszkalne wzniesione z materiałów nietrwałych.

Nisze wykonane w murach budowli pałacowej

Podczas prac wykopaliskowych, prowadzonych przez Centrum INAH w Tabasco, meksykańscy archeolodzy, Ricardo Armijo Torres i Miriam Judith Gallegos, natrafili na szczególną urnę grobową (oznaczoną numerem 26), umieszczoną pomiędzy Budowlami II i IIA. Zawierała ona szkielet mężczyzny, znaczną ilość zębów rekina oraz ozdób z jadeitu, pirytu i serpentynu, ale przede wszystkim zawieszki z muszli i kolce płaszczki, z których niektóre zachowały wyryte inskrypcje glificzne. Analizę epigraficzną tekstów przeprowadził Marc Uwe Zender i wówczas okazało się, że opisują one wydarzenia z lat 765 – 777, związane z życiem miejscowego kapłana Aj Pakal Tahn, z czasów króla K’inich K’an Tok Mo’, jednego z ośmiu znanych władców Comalcalco.

W Comalcalco znaleziono też wiele pozostałości dawnych dekoracji (między innymi rzeźbione głowy) oraz gliniane figurki, z których część służyła jako instrumenty muzyczne.

Jedna z rzeźbionych głów z Comalcalco
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Zobacz też kilkanaście cegiełek z Comalcalco w: Fotogaleria: Cegiełki z Comalcalco.