Prace w Witzna rzucają nowe światło na działania wojenne Majów

Oryginalny artykuł: Ancient Maya warfare flared up surprisingly early

Do tej pory sądzono, że militarne konflikty Majów uważane za wojny totalne, skierowane również przeciwko ludności cywilnej i prowadzące do całkowitej destrukcji miast pojawiły się dopiero w końcowym okresie klasycznym, w latach 800-950 n.e. Zakładano, że wcześniej wojny miały ściśle określone cele, w tym pojmanie w niewolę przedstawicieli elity, ściąganie danin i zwiększanie strefy swych wpływów, a na zniszczenie narażone były jedynie miejsca o charakterze sakralnym, jak świątynie i jaskinie. Nowe badania, które na terenie stanowiska archeologicznego Witzna (Gwatemala) przeprowadzili David Wahl (U.S. Geological Survey, Menlo Park i University of California, Berkeley), Lysanna Anderson (U.S. Geological Survey, Menlo Park), Francisco Estrada-Belli (Tulane University, Nowy Orlean) i Alexandre Tokovinine (University of Alabama, Tuscaloosa) dowodzą jednak, że wojny o wyjątkowo destrukcyjnym charakterze prowadzone były przez Majów już w VII wieku, w okresie największego rozkwitu tej cywilizacji.

Fragment jednego z rzeźbionych zabytków w Witzna zniszczonego podczas ataku na miasto w 697 r. (źródło: Science News)

W inskrypcjach glificznych Majów spotykamy różne określenia działań wojennych, choć nie zawsze można ustalić związki pomiędzy informacjami zawartymi w tekstach a danymi archeologicznymi. Ośrodek Witzna okazał się pod tym względem wyjątkowy, gdyż dowody destrukcyjnej wojny pochodzą nie tylko z inskrypcji glificznych, ale również z wykopalisk i analizy węgla drzewnego w osadach. W okresie klasycznym, miasto Witzna nazywało się Bahlam Jol, na co wskazują teksty zachowane na tamtejszych Stelach 1 i 2, przedstawiających miejscowego władcę trzymającego tarczę i sceptr ozdobiony wizerunkiem boga K’awiil oraz stojącego na pojmanym jeńcu. O ataku na Bahlam Jol wspomina inskrypcja wyrzeźbiona na Steli 22 w Naranjo (ośrodku położonym około 32 km na południe od Witzna) i opisująca działania wojenne króla K’ahk’ Tiliw Chan Chahk i jego matki Wak Jalam Chan Lem. Na liście zaatakowanych przez Naranjo miast, w pięciu przypadkach pojawia się wyrażenie puluuy („zostało spalone”), w tym w odniesieniu do Witzna.

Blok glificzny PUL[yi}, puluuy ("zostało spalone")
(rys. John Montgomery)

Na przestrzeni dziejów Witzna musiało być dwukrotnie celem działań wojennych, gdyż tekst podaje, że 21 maja 697 roku zostało spalone po raz drugi. Wykopaliska wykazały, że wszystkie większe budowle, w tym pałac królewski i zabytki z inskrypcjami zostały zniszczone w pożarze w latach 650-800, a liczba mieszkańców znacznie zmalała, co dowodzi poważnego wpływu na miejscową populację, a co za tym idzie świadczy o totalnej wojnie. Jednak, jak się okazuje, pomimo tak poważnego ataku pałac królewski został odbudowany, a dzięki datom wzniesienia Steli 1 i 2 wiadomo, że linia dynastyczna w Witzna została zachowana co najmniej do końca VIII wieku.

Niebieskim kolorem zaznaczono ceremonialne centrum Witzna, które zostało spalone podczas wojny (Francisco Estrada-Belli)

Spalenie Witzna pozostawiło również ślady w środowisku, gdyż uczeni przeanalizowali próbki osadów pobrane z laguny Ek’Naab, położonej w odległości około dwóch kilometrów od ceremonialnego centrum miasta i wykazali istnienie warstwy węgla drzewnego datowanego na lata 690-700 i zawiązanego z pożarem w 697 roku.

Prace prowadzone w lagunie Ek’Naab (for. Francisco Estrada-Belli)

Przeprowadzone badania dowodzą, że wyrażenie puluuy odnosiło się do totalnej wojny. Najwcześniejszy ze znanych do tej pory przykładów użycia tego określenia w kontekście wojennym pojawia się w Tikal w 672 roku, w inskrypcji opowiadającej o zaatakowaniu dwóch nieznanych ośrodków podczas wojen pomiędzy Tikal, Calakmul i Dos Pilas. Z czasem, na przełomie VIII i IX w., eskalacja, częstość i intensywność działań wojennych, szczególnie w regionie Petexbatun (Gwatemala) doprowadziła do całkowitego zniszczenia takich miast, jak Dos Pilas, Aguateca czy Cancuen, stając się jedną z przyczyn społeczno-gospodarczego upadku Majów okresu klasycznego.