Rezultaty prac z wykorzystaniem technologii LiDAR na Nizinach Majów w Gwatemali

Oryginalny artykuł: Huge 2,000-year-old Mayan civilization discovered in northern Guatemala

Uczeni ze Stanów Zjednoczonych, Gwatemali i Francji opublikowali wyniki badań z wykorzystaniem technologii LiDAR na położonej na ziemiach Gwatemali części obszaru określanego jako Mirador-Calakmul Karst Basin (MCKB). Były to największe tego typu prace prowadzone do tej pory na Nizinach Majów, które od 2015 roku objęły aż 1700 kilometrów kwadratowych. Okazuje się, że w rejonie tym zidentyfikowano ponad 775 grup budowli i 189 kolejnych w jego otoczeniu, co daje w sumie 964, z czego 645 nie zostało jeszcze nazwanych. Stanowiska te pochodzą w większości z okresu preklasycznego, z lat 1000 p.n.e. - 150 n.e. W przypadku, gdy grupy architektoniczne były połączone ze sobą drogami, miały określone granice i wspólne udogodnienia, na przykład zbiorniki wodne, archeolodzy uznali je za niezależne ośrodki i w sumie z liczby 964 wyróżnili 417 dawnych miast i miasteczek Majów.

Czarna przerywana linia ogranicza obszar Mirador-Calakmul Karst Basin
(źródło ilustracji: publikacja R.D. Hansen et al, Ancient Mesoamerica)

Lata prac wykopaliskowych, mapowanie i technologia LiDAR umożliwiły poznanie hierarchii ośrodków Majów z okresu preklasycznego oraz zmian politycznych, społecznych i gospodarczych zachodzących na przestrzeni czasu. Największe miasta, jak El Mirador, Nakbe, Wakna, El Pesquero, Xulnal, Kunal, Yaxnohcah i Balamnal odgrywały znaczącą rolę w latach 900-400 p.n.e., a około 300 r. p.n.e. El Mirador, Tintal i Nakbe stały się dominującymi ośrodkami w tym regionie. 

Mapka przedstawia obszar objęty badaniami z wykorzystaniem technologii LiDAR
(źródło ilustracji: publikacja R.D. Hansen et al, Ancient Mesoamerica) 

Uczeni podzielili ośrodki Majów na sześć kategorii w oparciu o zajmowaną powierzchnię, liczbę budowli i ich rozmiary. Do pierwszej należy potężne miasto El Mirador, które rozciąga się na obszarze 132 kilometrów kwadratowych i wyróżnia monumentalną architekturą, tak zwanymi Grupami E i kompleksami triadycznymi, dużymi zbiornikami wodnymi, kanałami, rzeźbionymi zabytkami i rozległą siecią dróg. Druga kategoria obejmuje miasta o powierzchni od 13 do 19 kilometrów kwadratowych i należą do niej Tintal, Nakbe i Balamnal, również ze znaczącymi budowlami, dużymi zbiornikami wodnymi, siecią dróg i rzeźbionymi zabytkami.

             

Po lewej: a) El Mirador zaliczany do pierwszej kategorii, b) największe budowle w El Mirador. Po prawej przykłady miast zaliczanych do drugiej kategorii: a) Tintal, b) Nakbe (źródło ilustracji: publikacja R.D. Hansen et al, Ancient Mesoamerica)

Trzecia kategoria to miasta o powierzchni od 2,7 do 8 kilometrów kwadratowych. Należą do niej El Pesquero, Wakna, Porvenir, Uaymil, Xulnal i inne nie mające jeszcze nazwy ośrodki z licznymi budowlami, platformami o długości 150-200 metrów, z co najmniej jedną Grupą E i drogami łączącymi kompleksy architektoniczne na ich terenie. Czwartą kategorię stanowią ośrodki o powierzchni od 1 do 4 kilometrów kwadratowych, które mają co najmniej jedno boisko do gry w piłkę, kompleksy triadyczne i drogi łączące grupy budowli. Należą do nich, między innymi, Noholnal, El Civalon, La Union i El Hospital.

                     

Po lewej przykłady miast trzeciej kategorii: a) Wakna, b) El Pesquero. Po prawej przykłady miast zaliczanych do czwartej kategorii: a) El Hospital, b) Noholnal (źródło ilustracji: publikacja R.D. Hansen et al, Ancient Mesoamerica)

Piąta kategoria obejmuje ośrodki o powierzchni od 1,2 do 3 kilometrów kwadratowych, w których znajdują się budowle określane jako Grupy E. Są wśród nich, między innymi, La Tortuga, Naranjito, Los Torres, Cantetul i La Pailona. Do szóstej kategorii zaliczane są ośrodki o powierzchni od 0,16 do 1,5 kilometrów kwadratowych, w których zachowała się co najmniej jedna budowla o wysokości od 12 do 22 metrów. Należą do niej Las Ilusiones, La Ceibita, Hunal, El Karstico, La Florida, Hunbe i Noholtun.

                     

Po lewej przykłady miast piątej kategorii: a) El Limon, b) Cantetul. Po prawej przykłady miast szóstej kategorii: a) La Ceibita, b) Hunal (źródło ilustracji: publikacja R.D. Hansen et al, Ancient Mesoamerica)

Na szczególną uwagę zasługują budowle typowe dla okresu preklasycznego, czyli tak zwane Grupy E i kompleksy triadyczne. Grupy E charakteryzują się dominującą piramidą po zachodniej stronie placu i długą platformą wzniesioną na linii północ-południe po wschodniej stronie placu. Początkowo uważano, że służyły one obserwacjom równonocy i przesileń, ale prawdopodobnie spełniały inną ważną funkcję podczas ceremonii i stanowią najwcześniejsze grupy architektoniczne w miastach na Nizinach Majów. Uczeni zlokalizowali w sumie 42 Grupy E w 30 ośrodkach Majów na badanym obszarze. Na przykład, w samym El Mirador jest ich aż osiem, co najmniej dwa w Balamnal, dwa w Noholnal i jedna w Noholtun. 

Przykłady zlokalizowanych Grup E: a) El Mirador, b) Nakbe, c) Xulnal, d) Balamnal,
e) El Pesquero, f) Wakna (źródło ilustracji: publikacja R.D. Hansen et al, Ancient Mesoamerica)

Kompleksy triadyczne obejmują jedną, dominującą dużą piramidę z dwiema mniejszymi po bokach. Pojawiły się one w miastach Majów w późnym okresie preklasycznym, około 350-300 r. p.n.e. Na przykład piramida Danta we wschodniej części El Mirador obejmuje trzy wzniesione jedna na drugiej platformy z kompleksem triadycznym na szczycie i ma aż 72 metry wysokości.

Przykłady kompleksów triadycznych: a) Piramida El Tigre, El Mirador, b) Nakbe, c) Xulnal,
d) Grupa Chicharras, El Mirador, e) Tres Micos, El Mirador, f) Tintal
(źródło ilustracji: publikacja R.D. Hansen et al, Ancient Mesoamerica)

Zidentyfikowano co najmniej 30 boisk do gry w piłkę, z których 26 pochodzi ze środkowego i późnego okresu preklasycznego. Boiska, często wznoszone na linii północ-południe, mają długość od 10 do 20 metrów. W El Mirador jest ich przypuszczalnie siedem, cztery mniejsze i trzy duże, znajdujące się przy Wielkim Akropolu, który był siedzibą władców w okresie preklasycznym. Prowadzone prace ujawniły też pochodzący z okresu preklasycznego system dróg liczący w sumie aż 177 km i obejmujący zarówno drogi na terenie miast, jak i pomiędzy poszczególnymi ośrodkami. Drogi z okresu preklasycznego łatwo odróżnić od tych z okresu klasycznego, gdyż są pozbawione niskich bocznych murów kamiennych i są wyjątkowo szerokie. W El Mirador zachowało się aż 12 wewnętrznych dróg o szerokości od 9 do 40 m, które łączyły centrum miasta z co najmniej 11 obszarami mieszkalnymi położonymi na peryferiach. Z kolei pięć innych dróg, o szerokości od 28 do 40 m prowadziło z El Mirador do innych miast. Na przykład, droga z El Mirador do Nakbe miała 13 km długości, 0,5-5 m wysokości i 35-40 m szerokości. Inna o długości 24 km wiodła z El Mirador do Tintal i miała 1-4,5 m wysokości i 40 m szerokości. Z kolei z Tintal biegły drogi do La Ceibita położonego w odległości 5 km i do Balamnal oddalonego o 17 km. Badania pozwoliły też na wykrycie licznych zbiorników wodnych.

Przykłady dróg: a) El Mirador - Nakbe, b) El Mirador - Tintal, c) droga w Tintal o szerokości 40 m
(źródło ilustracji: publikacja R.D. Hansen et al, Ancient Mesoamerica)

Analizy z wykorzystaniem technologii LiDAR pokazały, że tereny te były gęsto zaludnione w okresie preklasycznym. Uczeni zdołali dowiedzieć się więcej na temat organizacji społeczno-gospodarczej i władzy politycznej w początkowym stadium tworzenia się królestw w okresie preklasycznym na Nizinach Majów. Rozwinięta infrastruktura wskazuje na złożone społeczeństwa z widoczną hierarchią. Wart podkreślenia jest też ogromny nakład pracy konieczny do budowy masywnych platform, pałaców, dróg i piramid datowanych na środkowy i późny okres preklasyczny. Świadczy to o konieczności istnienia instytucji władzy królewskiej, dzięki której było możliwe zorganizowanie pracy tysięcy robotników i specjalistów.